Hiểu biết tài chính và vấn đề giáo dục tài chính cho người tiêu dùng

Hội thảo Khoa học 
“Các vấn đề đương đại trong lĩnh vực Kinh tế, Luật: Từ lí thuyết đến thực tiễn” 
17 
HIỂU BIẾT TÀI CHÍNH VÀ VẤN ĐỀ GIÁO DỤC TÀI CHÍNH 
CHO NGƯỜI TIÊU DÙNG 
FINANCIAL LITERACY AND FINANCIAL EDUCATION 
FOR CONSUMERS 
TS. Nguyễn Văn Lương1, PGS.TS. Nguyễn Thị Nhung2 
Tóm tắt – Những mất mát, khó khăn khi sử dụng dịch vụ tài chính là những 
rủi ro mà người tiêu dùng có thể gặp phải, trong đó sự thiếu hiểu biết về tài chính 
là một trong những nguyên nhân dẫn đến tình trạng này. Vì vậy, cần phải làm gì 
để cải thiện kiến thức tài chính của người tiêu dùng? Tham luận chia sẻ vấn đề 
này thông qua việc làm rõ khái niệm, tầm quan trọng của hiểu biết tài chính và 
giáo dục tài chính cho người tiêu dùng; thể hiện/mức độ hiểu biết về tài chính của 
người tiêu dùng và những rủi ro đi kèm; từ đó, đưa ra một vài gợi ý cho việc ban 
hành chiến lược quốc gia về giáo dục tài chính, góp phần nâng cao hiểu biết về 
tài chính của người tiêu dùng Việt Nam. 
Từ khóa: hiểu biết tài chính, giáo dục tài chính, người tiêu dùng. 
1. ĐẶT VẤN ĐỀ 
Theo Báo cáo thường niên 2019 của Cục Cạnh tranh và Bảo vệ người tiêu 
dùng của Bộ Công Thương, tính đến cuối năm 2019, Tổng đài tư vấn, hỗ trợ 
người tiêu dùng 1800.6838 của Cục đã nhận được 9.295 cuộc gọi đến, trong đó 
lĩnh vực tài chính – ngân hàng được người tiêu dùng phản ánh, khiếu nại nhiều 
nhất [1]. Vấn đề được người tiêu dùng phản ánh nhiều ở lĩnh vực tài chính – ngân 
hàng là việc thu nợ kèm đe dọa, quấy rối. Đó là một phần của câu chuyện về tài 
chính của người tiêu dùng – giải quyết vấn đề cân đối ngân sách gia đình, tìm 
nguồn nào để trang trải các khoản chi tiêu trong gia đình. Tuy vậy, câu chuyện về 
tài chính của người tiêu dùng không chỉ là việc tìm nguồn mà việc chi tiêu, tiết 
kiệm, việc tài trợ giáo dục trẻ em, việc dành dụm một phần thu nhập đảm bảo cho 
cuộc sống khi về già cũng không kém phần quan trọng. 
Những vướng mắc, mất mát, khó khăn khi sử dụng các dịch vụ tài chính là 
rủi ro mà người tiêu dùng phải đối mặt, trong đó, sự thiếu hiểu biết về tài chính là 
một trong các nguyên nhân dẫn đến tình trạng này. Vậy, cần phải làm gì để nâng 
cao sự hiểu biết về tài chính của người tiêu dùng? 
1 Trường Đại học Trà Vinh 
2 Trường Đại học Kinh tế – Tài chính TP. Hồ Chí Minh; Email: nhungdhnh@yahoo.com 
Hội thảo Khoa học 
“Các vấn đề đương đại trong lĩnh vực Kinh tế, Luật: Từ lí thuyết đến thực tiễn” 
18 
Bài viết chia sẻ vấn đề này thông qua việc làm rõ khái niệm, tầm quan trọng 
của hiểu biết tài chính và giáo dục tài chính cho người tiêu dùng; chỉ ra mức độ 
hiểu biết về tài chính của người tiêu dùng và những rủi ro mà người tiêu dùng gặp 
phải; từ đó đưa ra một vài gợi ý cho việc xây dựng chiến lược quốc gia về giáo 
dục tài chính, góp nâng cao sự hiểu biết về tài chính của người tiêu dùng 
Việt Nam. 
2. KHÁI NIỆM, TẦM QUAN TRỌNG CỦA HIỂU BIẾT TÀI CHÍNH 
VÀ GIÁO DỤC TÀI CHÍNH CHO NGƯỜI TIÊU DÙNG 
Mặc dù cho đến nay vấn đề khái niệm về “hiểu biết tài chính” vẫn chưa có 
sự thống nhất, vẫn được diễn giải theo nhiều cách khác nhau trong mỗi nghiên 
cứu, mỗi chương trình, dự án Tuy nhiên, chúng ta có thể sử dụng khái niệm của 
OECD (Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế), đây là đơn vị đầu tiên lập ra Dự 
án Giáo dục Tài chính. Theo OECD [2], “hiểu biết tài chính” được định nghĩa là 
tổng hợp nhận thức, kiến thức, kĩ năng, thái độ và hành vi tài chính cần thiết để có 
thể đưa ra các quyết định tài chính lành mạnh và cuối cùng đạt được lợi ích tài 
chính. 
Thiếu kiến thức, thiếu hiểu biết về tài chính thì bản thân người tiêu dùng 
gặp không ít khó khăn trong việc lên cân đối ngân sách cho gia đình mình, cho 
bản thân mình. Họ không thể cân đối các khoản chi trong gia đình; không biết nên 
đầu tư cho con cái bao nhiêu; không biết nên mua nhà hay chỉ nên thuê nhà; 
không biết nếu mua nhà thì cần tiết kiệm bao nhiêu, tiết kiệm như thế nào; nên để 
tiền trong ngân hàng hay đầu tư; đầu tư vào đâu, khả năng rủi ro thế nào; thiếu 
nguồn thì tìm ở đâu Khi thiếu những hiểu biết cần thiết về tài chính thì sẽ có 
những quyết định tài chính chưa chuẩn xác là điều không tránh khỏi. Thiếu kiến 
thức, thiếu hiểu biết về tài chính cũng có nghĩa là ngay cả những sản phẩm, dịch 
vụ tài chính hiện có cũng như các yêu cầu cần thiết để sử dụng các sản phẩm, dịch 
vụ đó người tiêu dùng cũng không hiểu hết. Điều này đã khiến họ thiếu sự tự tin, 
ngại tiếp cận và thường có thái độ không tin tưởng đối với các sản phẩm, dịch vụ 
tài chính, kể cả những sản phẩm, dịch vụ trên thị trường tài chính chính thức. Đây 
sẽ là rào cản lớn trong việc tiếp cận các dịch vụ tài chính trên thị trường chính 
thức, mở cơ hội cho sự xuất hiện của các sản phẩm, dịch vụ tài chính phi chính 
thức mà thường gọi là thị trường tài chính chợ đen. 
Thiếu hiểu biết về tài chính, không có những kiến thức tài chính tối thiểu, 
người tiêu dùng không những có thể rơi vào tình trạng thiếu tiền để trang trải các 
chi phí sinh hoạt thường xuyên, mà còn không thể trang trải những chi phí phát 
sinh ngoài dự kiến. Trong tình huống xấu nhất, có thể rơi vào nợ nần chồng chất 
hoặc trở thành nạn nhân của những kẻ lừa đảo – tình trạng nguy hiểm cho bản 
thân, cho gia đình và cho xã hội. 
Cũng theo OEDC, “giáo dục tài chính” được hiểu là “một quá trình trong đó 
người tiêu dùng/nhà đầu tư cải thiện sự hiểu biết về các sản phẩm tài chính, các 
Hội thảo Khoa học 
“Các vấn đề đương đại trong lĩnh vực Kinh tế, Luật: Từ lí thuyết đến thực tiễn” 
19 
khái niệm và rủi ro tài chính, dựa trên những thông tin, hướng dẫn và tư vấn khác 
mà phát triển các kĩ năng, sự tự tin để nhận biết các rủi ro cũng như cơ hội tài 
chính, từ đó đưa ra các quyết định trên cơ sở đầy đủ thông tin, hoặc biết cách tìm 
kiếm sự giúp đỡ, và hành động một cách hiệu quả nhằm cải thiện tình trạng tài 
chính của mình” [3]. 
Giáo dục tài chính không chỉ giúp người tiêu dùng nắm được thông tin về 
các sản phẩm tài chính hiện có và các nhà sản xuất, cung ứ ... được” (anh HTH) và kết quả là 
số nợ phải trả của khách hàng tăng lên nhanh chóng. 
- Thời gian gần đây ZaloBank cũng là một cái tên được nhắc khá nhiều. 
Cái tên này gợi cho ta hình ảnh của một ngân hàng và trên thực tế không ít người 
đã nghĩ và tin rằng nó là một ngân hàng – nhưng thực tế không phải như vậy Theo 
giới thiệu trên trang chủ của ứng dụng này, ZaloBank là trung gian kết nối người 
dùng với các ngân hàng, tổ chức tài chính. Sau khi đăng kí hồ sơ điện tử khách 
hàng sẽ được vay tín chấp, không cần tài sản bảo đảm, tối đa 500 triệu đồng trong 
thời hạn tối đa đến 5 năm, giải ngân nhanh từ 15-30 phút, lãi suất ưu đãi... Điều 
kiện vay thật dễ chịu, tuy nhiên, người vay phải thật tỉnh táo, phải tìm đáp án để 
đưa ra quyết định sáng suốt vì mức lãi suất cho vay mà ZaloBank thông báo rất 
cao so với mặt bằng lãi suất cho vay hiện nay khi lên tới 17% – 45%/năm. Bên 
cạnh đó, cũng cần thận trọng vì Ngân hàng Nhà nước đã công bố không cấp phép 
cho cái gọi là ZaloBank, nghĩa là ứng dụng này không được cấp phép hoạt động 
cho vay, huy động vốn cung cấp dịch vụ tài chính trên nền tảng trực tuyến. 
Cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu 2008 là minh chứng rõ nhất cho sự 
thiếu hiểu biết tài chính của người tiêu dùng và những hậu quả năng nề của nó. 
Kinh nghiệm từ cuộc khủng hoảng đã chỉ ra sự thiếu hiểu biết tài chính với tình 
trạng khá phổ biến của việc mua bán, kinh doanh, đầu tư thiếu tính toán, thiếu 
suy xét, thậm chí còn theo cảm xúc chính là nguyên nhân có thể làm đảo lộn hệ 
thống tài chính thế giới. Bộ phim “The Big Short” đã lột tả phần nào sự thật này, 
trong đó ngay cả những cô gái “làng chơi” cũng có thể sở hữu 4-5 căn hộ từ 
nguồn vay nợ [14]. 
Tóm lại, sự thiếu hiểu biết tài chính của người tiêu dùng trên thực tế đã tác 
động tiêu cực đến sự ổn định của hệ thống tài chính và cả các nền kinh tế cũng 
như đến từng cá nhân hoặc hộ gia đình, đặc biệt là những người có thu nhập thấp. 
Chính vì thế cần có giải pháp nâng cao hiểu biết về tài chính như: giáo dục, đào 
tạo các kĩ năng và năng lực tài chính. Việc giáo dục tài chính sẽ giúp người tiêu 
Hội thảo Khoa học 
“Các vấn đề đương đại trong lĩnh vực Kinh tế, Luật: Từ lí thuyết đến thực tiễn” 
23 
dùng tiếp cận và sử dụng có trách nhiệm các dịch vụ tài chính, cũng như quản lí 
tốt hơn tình hình tài chính của mình. Không chỉ đối với các nhà đầu tư, giáo dục 
tài chính ngày càng quan trọng, cần thiết hơn đối với mỗi cá nhân, mỗi gia đình. 
Việc giáo dục để nâng cao hiểu biết tài chính cho người tiêu dùng đang thu hút sự 
quan tâm ngày càng lớn của chính phủ các nước do những tác động quan trọng 
của hoạt động này tới sự thịnh vượng của mỗi cá nhân cũng như tới sự phát triển 
của toàn bộ nền kinh tế. 
4. KHUYẾN NGHỊ 
OECD đã bắt đầu Dự án Giáo dục Tài chính vào năm 2003 với mục tiêu 
thông qua việc xây dựng các nguyên tắc hiểu biết tài chính phổ biến để cung cấp 
và hỗ trợ cho các quốc gia trong việc cải thiện các tiêu chuẩn giáo dục tài chính, 
góp phần nâng cao kiến thức tài chính cho người tiêu dùng. Cho đến nay, giáo dục 
tài chính không còn vấn đề mới mẻ trên thế giới, nó đã thu hút được sự quan tâm 
của chính phủ nhiều nước. Đặc biệt, từ sau cuộc khủng hoảng tài chính năm 2008 
– khi mà vấn đề hiểu biết tài chính trong cộng đồng càng trở nên quan trọng thì 
nhiều quốc gia đã đưa giáo dục tài chính lên thành các chiến lược quốc gia. Giáo 
dục tài chính thậm chí còn trở thành nhu cầu của nhiều người tiêu dùng. Một cuộc 
khảo sát Credit Karma/Qualtrics gần đây với 1.049 người Mĩ trưởng thành cho 
thấy có rất nhiều điều mà người Mĩ sẵn sàng từ bỏ để được giáo dục tài chính tốt 
hơn, bao gồm 35% số người được hỏi sẵn sàng từ bỏ giờ hạnh phúc, ứng dụng hẹn 
hò (29%), cà phê sáng (24%), ngày nghỉ (12%) và thậm chí cả đời sống tình dục 
của họ (số 8%). Hơn hai phần ba (67%) trong số họ sẽ sẵn sàng bỏ phiếu cho một 
ứng cử viên nào dành ưu tiên cho hoạt động giáo dục tài chính cá nhân [15]. 
Theo OECD [9], tính đến năm 2015, có 59 quốc gia đã và đang xây dựng 
chiến lược giáo dục tài chính với tư cách là chiến lược quốc gia. Riêng tại khu vực 
Đông Nam Á, tính đến năm 2016, có 5 quốc gia đã thiết kế và triển khai các chiến 
lược này, trong đó, Malaysia và Singapore là những nước tích cực nhất. 
Việt Nam vẫn chưa có một chiến lược hay dự án về giáo dục tài chính cho 
người tiêu dùng. Trên thực tế, chúng ta có quan tâm đến lợi ích của người tiêu 
dùng, thông qua pháp luật bảo vệ người tiêu dùng và không ít các hội thảo xoay 
quanh vấn đề bảo vệ người tiêu dùng. Tuy nhiên, bảo vệ người tiêu dùng mới chỉ 
giải quyết một góc nhỏ của giáo dục tài chính, vẫn mới chỉ là bảo vệ cho người 
tiêu dùng tránh bị hại, bị lừa đảo, còn giáo dục tài chính sẽ giúp cho người tiêu 
dùng thông minh hơn. Một khi có hiểu biết và kiến thức tài chính, họ không chỉ sử 
dụng sản phẩm và dịch vụ tài chính hiệu quả hơn mà còn có thể tự bảo vệ được 
quyền lợi của mình. Do vậy, ta không thể chỉ tăng cường bảo vệ người tiêu dùng 
thay cho giáo dục tài chính được. 
Thời gian qua, hệ thống tài chính của Việt Nam đã có sự phát triển khá 
mạnh mẽ, nhiều sản phẩm tài chính mới ra đời, hầu hết những sản phẩm tài chính 
hiện đại với hàm lượng trí tuệ cao cũng đã có mặt ở Việt Nam. Ngày nay, không 
Hội thảo Khoa học 
“Các vấn đề đương đại trong lĩnh vực Kinh tế, Luật: Từ lí thuyết đến thực tiễn” 
24 
cần đến ngân hàng rút tiền, người tiêu dùng vẫn có thể đầu tư, mua bán qua điện 
thoại, Internet Chúng ta rất tự hào về điều này. Tuy nhiên, hiểu biết về tài chính 
của người tiêu dùng Việt Nam thực sự còn rất hạn chế, sự thiếu hiểu biết này đang 
bị khai thác, bị lợi dụng quá nhiều, vì vậy cần nhanh chóng xây dựng chiến lược 
giáo dục tài chính quốc gia cho người tiêu dùng Việt Nam. 
Tất nhiên khi xây dựng chiến lược giáo dục tài chính cho người tiêu dùng 
Việt ta cần phải học hỏi những kinh nghiệm quý giá từ các quốc gia đi trước. Sau 
đây là một vài gợi ý cho vấn đề này: 
Về nhóm đối tượng ưu tiên: Xác định toàn dân là đối tượng mục tiêu, bên 
cạnh đó tùy thuộc vào hoàn cảnh mà chọn ra những nhóm đối tượng cần phải tập 
trung hơn. Một số quốc gia đã tập trung vào các nhóm đối tượng như: chương 
trình giáo dục tài chính hướng tới phụ nữ (ở Brazil, Ấn Độ, Malaysia, Indonesia, 
Ả rập Xê-út và Thổ Nhĩ Kì), dành cho người nhập cư (Canada, Malaysia, 
Indonesia và Mexico), dành cho các chủ doanh nghiệp siêu nhỏ, nhỏ và vừa 
(Brazil, Ấn Độ, Thái Lan, Malaysia, Ả-rập Xê-út và Tây Ba Nha), dành cho người 
lao động, người có thu nhập thấp và người già (Malaysia, Brazil, Canada, Trung 
Quốc, Hàn quốc, Thổ Nhĩ Kì và Mĩ), dành cho người tàn tật (Malaysia, Indonesia, 
Lào, Thái Lan) 
Ở Việt Nam, thiết nghĩ: (i) Thế hệ trẻ – sẽ là nhóm cần tập trung ưu tiên 
giáo dục tài chính đầu tiên. Thế hệ trẻ Việt Nam cũng ngày càng tham gia nhiều 
hơn vào thị trường tài chính, hơn nữa họ là tương lai của quốc gia cho nên giáo 
dục tài chính cho thế hệ trẻ là cho cả hiện tại và cho cả tương lai. Hơn nữa, 
Internet phát triển, nhiều sản phẩm tài chính mới ra đời nên giới trẻ ngày càng có 
nhiều cám dỗ hơn, nhiều cách để vay hơn và cũng vay nợ nhiều hơn,  Theo 
khảo sát của USA Today, độ tuổi vỡ nợ đang trẻ hóa dần, hầu hết những vụ vỡ nợ 
là kết quả của nợ tích lũy. Bởi vậy, những người trẻ hơn, dưới 15 tuổi cũng có thể 
đang đi trên con đường dẫn tới tương lai vỡ nợ [16]. Đó là lí do chọn lựa thế hệ trẻ 
là nhóm ưu tiên đầu tiên trong chiến lược giáo dục tài chính quốc gia. Trước mắt 
sẽ triển khai cho toàn bộ thế hệ trẻ – không chỉ trong trường học mà cả ngoài xã 
hội thông qua các cấp học và thông qua các tổ chức đoàn thể. Nhưng khoảng 5 
năm sau thì nên tập trung cho học sinh ở các cấp học (từ cấp 1 cho đến cấp 3, cao 
đẳng, đại học, trường dạy nghề). Đưa giáo dục tài chính thành một chương trình 
đào tạo bắt buộc, tùy thuộc vào mức độ của cấp học. 
Nhóm thứ hai là những người có thu nhập thấp – đây là nhóm người ít am 
hiểu về tài chính nhất và cũng là nhóm người dễ bị tổn thương nhất trong bất kì 
quốc gia nào. Hơn nữa, khi phân định các nhóm khác nhau thì thu nhập là tiêu 
thức dễ phân định hơn cả. 
Về định hình nội dung chương trình giảng dạy về giáo dục tài chính. Có 
rất nhiều vấn đề về tài chính cần phải trang bị cho người tiêu dùng như: nhận biết 
các sản phẩm tài chính, chọn và quản lí thẻ tín dụng, nắm bắt các thông tin tài 
Hội thảo Khoa học 
“Các vấn đề đương đại trong lĩnh vực Kinh tế, Luật: Từ lí thuyết đến thực tiễn” 
25 
chính, hiểu về kĩ năng tài chính, hay vấn đề cân đối ngân sách gia đình, quản lí 
tiền cơ bản Tuy nhiên, cần tập trung vào những vấn đề nào trong khối kiến thức 
khổng lồ ấy lại phải tùy thuộc vào các nhóm đối tượng khác nhau vì với mỗi 
nhóm, nhu cầu về kiến thức tài chính thường khác nhau. Thiết nghĩ để có thể tìm 
ra sự lựa chọn phù hợp ta nên: (i) Chia nội dung giáo dục tài chính thành các khối 
kiến thức khác nhau; (ii) Thực hiện một cuộc khảo sát toàn diện đối với người tiêu 
dùng trên toàn quốc. 
Tất nhiên, cho dù bằng cách nào thì chiến lược giáo dục tài chính cũng cần 
đặt ra yêu cầu xây dựng một chương trình giảng dạy về giáo dục tài chính xuyên 
suốt và liên tục cho các cấp học với mục tiêu hình thành kiến thức tài chính vững 
mạnh, có hệ thống và định hình thói quen tài chính tốt cho người tiêu dùng. 
Về cách thức tổ chức các kênh truyền đạt, đào tạo kiến thức tài chính 
Hãy xác định mục tiêu trước mắt trong chiến lược tài chính là thực hiện phổ 
cập tài chính cho toàn dân – vì hiện tại, phần đông người tiêu dùng Việt Nam 
chưa hiểu biết nhiều về tài chính và do vậy giáo dục tài chính trước mắt cũng cần 
phải được triển khai trên tất cả các kênh có thể – không bỏ sót bất kì kênh nào. 
Trong đó có kênh khuyến khích như gia đình, cha mẹ; có kênh bắt buộc như các 
kênh truyền thông, các trường học, các đoàn thể, các cơ quan, doanh nghiệp, 
Mỗi kênh truyền thông đều phải có giờ giới thiệu về kiến thức tài chính; các đoàn 
thể tổ chức câu lạc bộ tìm hiểu về kiến thức tài chính, các trò chơi về tài chính; 
các trường học đưa giáo dục tài chính thành một nội dung đào tạo bắt buộc; các cơ 
quan, doanh nghiệp tổ chức dưới hình thức hội thảo, mở các lớp bồi dưỡng kiến 
thức tài chính cho nhân viên, đưa sự hiểu biết về tài chính vào trong tiêu chuẩn 
tuyển dụng Tất nhiên mức độ vẫn là tùy cấp học, tùy loại hình doanh nghiệp. 
Khi kiến thức tài chính về cơ bản đã được phổ cập hóa, mức độ hiểu biết tài chính 
của người tiêu dùng cao hơn – lúc đó sẽ xem xét và giảm bớt một số yêu cầu bắt 
buộc, ngoại trừ các trường học. 
Thay lời kết: Theo Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD), “không 
phải bất động sản, hay cổ phiếu, hay quỹ tín thác, làm ăn kinh doanh, hay tiền có 
thể làm bạn giàu lên. Mà chính là thông tin, kiến thức, sự thông thái và hiểu biết, 
tức am hiểu tài chính, mới làm bạn trở nên giàu có. Trong thế giới hiện tại, giáo 
dục tài chính là tối cần thiết để tồn tại, cho dù bạn giàu hay nghèo, bạn thông 
minh hay không” [4]. Do vậy, người tiêu dùng Việt Nam rất cần có một chiến 
lược quốc gia về giáo dục tài chính. 
Hội thảo Khoa học 
“Các vấn đề đương đại trong lĩnh vực Kinh tế, Luật: Từ lí thuyết đến thực tiễn” 
26 
TÀI LIỆU THAM KHẢO 
[1] Cục Cạnh tranh và Bảo vệ người tiêu dùng, Bộ Công thương Việt Nam. Báo 
cáo thường niên 2019. 
[2] Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OEDC). PISA – Financial literacy 
Framework. 2012. 
[3] Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OEDC). Improving Financial Literacy: 
Analysis of issues and policies. 2005. 
[4] Ý kiến chuyên gia về giáo dục tài chính. Truy cập từ https://www.gena.vn/y-
kien-chuyen-gia-ve-giao-duc-tai-chinh/ [Ngày truy cập 22/11/2020]. 
[5] Tuyết Nhi. Giáo dục tài chính là gì? Ngày đăng 23/3/2020. Truy cập từ 
https://vietnambiz.vn/giao-duc-tai-chinh-financial-education-la-gi-
2020032314170455.htm [Ngày truy cập 22/11/2020]. 
[6] Đặng Kim Chinh. Tình hình thiếu hiểu biết về tài chính cá nhân. Ngày đăng 
19/9/2019. Truy cập từ https://moneyoi.io/blogs/tu-chu-tai-chinh/tinh-hinh-
thieu-hieu-biet-ve-tai-chinh-ca-nhan [Ngày truy cập 22/11/2020]. 
[7] Hạnh Đinh. ¾ người trưởng thành tại Châu Á thiếu hiểu biết về tài chính. 
Ngày đăng 04/12/2015. Truy cập từ 
truong-thanh-tai-chau-a-thieu-hieu-biet-ve-tai-chinh-20613.html [Ngày truy 
cập 22/11/2020]. 
[8] Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OEDC). Global competitiveness 
report 2015- 2016. 
[9] Thuỳ Lê. Giáo dục tài chính- nền tảng để phát triển tài chính toàn diện. Truy 
cập từ 
chinh---nen-tang-de-phat-trien-tai-chinh-toan-dien-141006 [Ngày truy cập 
22/11/2020]. 
[10] Diệu Nhi. Bảo vệ người tiêu dùng tài chính. Truy cập từ 
https://vietnambiz.vn/bao-ve-nguoi-tieu-dung-tai-chinh-financial-consumer-
protection-la-gi-vai-tro-2019101717402036.htm [Ngày truy cập 17/11/2020] 
[11] Việt Linh (An ninh thủ đô). Báo động nạn lừa đảo trên sàn vàng ảo. Truy cập 
từ https://www.24h.com.vn/tai-chinh-bat-dong-san/bao-dong-nan-lua-dao-
tren-san-vang-ao-c161a472411.html [Ngày truy cập 17/11/2020] 
[12] Sàn vàng ảo Việt Nam- những cú lừa triệu đô. Truy cập từ https:// 
baodatviet.vn/kinh-te/san-vang-ao-viet-nam-doi-dien-nhung-cu-lua-trieu-do-
2222584/. [Ngày truy cập 22/11/2020] 
[13] Tín dụng đen đang hoành hành sự an toàn của công nhân lao động. Truy cập 
từ https://cafef.vn/tin-dung-den-dang-hoanh-hanh-de-doa-su-an-toan-cua-
cong-nhan-lao-dong-2019110514220961.chn [Ngày truy cập 17/11/2020]. 
Hội thảo Khoa học 
“Các vấn đề đương đại trong lĩnh vực Kinh tế, Luật: Từ lí thuyết đến thực tiễn” 
27 
[14] Financial inclusison là gì ? Truy cập từ https://govalue.vn/financial-
inclusion-la-gi/ [Ngày truy cập 17/11/2020] 
[15] https://www.creditkarma.com/insights/i/personal-finance-in-schools-survey 
[Ngày truy cập 17/11/2020] 
 [16] 10 lý do nên dạy người trẻ hiểu biết về tiền bạc. Truy cập từ 
https://congnghe.vn/muc/kham-pha/tin/10-ly-do-nen-day-nguoi-tre-hieu-biet-
ve-tien-bac-2109085 [Ngày truy cập 17/11/2020]