Định hướng và giải pháp nâng cao chất lượng công tác tổ chức kiểm toán Chuyên đề của kiểm toán nhà nước

 ÑÒNH HÖÔÙNG VAØ GIAÛI PHAÙP NAÂNG CAO CHAÁT LÖÔÏNG 
 COÂNG TAÙC TOÅ CHÖÙC KIEÅM TOAÙN CHUYEÂN ÑEÀ 
 CUÛA Kieåm Toaùn Nhaø Nöôùc
 TS. LÊ HOÀI NAM*
 ThS. NGUYỄN HỮU QUÝ*
 hực hiện Chiến lược phát triển KTNN đến năm 2020 được ban hành kèm theo Nghị quyết số 
 927/2010/UBTVQH12 ngày 19/4/2010 của Uỷ ban Thường vụ Quốc hội, KTNN đã có nhiều 
 nỗ lực nhằm phát triển các loại hình kiểm toán mới có sự kết hợp hài hòa giữa các loại hình 
 kiểm toán, trong đó tập trung vào kiểm toán chuyên đề với nội dung chuyên sâu, phạm vi 
rộng,T thực hiện tại nhiều đối tượng, đơn vị, đầu mối được kiểm toán nhằm đưa ra những nhận định, đánh 
giá một cách tổng thể, toàn diện về công tác quản lý sử dụng tài chính công, tài sản công. Song, quá trình 
thực hiện còn một số tồn tại, bất cập cần tiếp tục nghiên cứu, hoàn thiện về quy định pháp lý, tổ chức kiểm 
toán và quản lý hoạt động.
 Từ khóa: Tổ chức kiểm toán chuyên đề
 Orientation and solutions to improving quality of organising thematic audits of SAV
 Implementing the State Audit Strategy until 2020 issued together with the National Assembly Standing 
Committee’s Resolution No. 927/2010/UBTVQH12 dated 19/4/2010, SAV has made great efforts to 
develop various types of audit with harmonious combination of auditing forms, focusing on thematic 
audits with specialized content and scope, carried out at many auditees, units and focal points so as to 
make a comprehensive assessment of the management of public finance and public assets. However, the 
implementation process has some shortcomings and inadequacies need to continue researching and 
perfecting legal regulations, audit organization and management activities.
 Keywords: Organising thematic audits
 1. Đánh giá thực trạng tổ chức kiểm toán tính thời sự, lĩnh vực chuyên sâu hoặc phục vụ 
chuyên đề của KTNN nhiệm vụ giám sát của Quốc hội. Ngoài ra, các 
 KTNN khu vực lựa chọn một số chuyên đề riêng 
 1.1. Thực trạng tổ chức kiểm toán chuyên đề 
 có quy mô hợp lý theo đặc điểm ngân sách của địa 
của KTNN 
 phương trên địa bàn khu vực và khả năng về nhân 
 1.1.1. Về lựa chọn chủ đề kiểm toán chuyên đề lực của KTNN khu vực để thực hiện.
 Hàng năm, KTNN đều ban hành Hướng dẫn 1.1.2. Về tổ chức kiểm toán chuyên đề của KTNN
xây dựng kế hoạch kiểm toán năm, trong đó nêu 
 Các chuyên đề được KTNN lựa chọn kiểm toán 
rõ các định hướng để xây dựng các cuộc kiểm toán trong Kế hoạch kiểm toán hàng năm sẽ giao cho 
năm sau; riêng kiểm toán chuyên đề và kiểm toán một đơn vị trong ngành xây dựng Đề cương kiểm 
hoạt động phải xây dựng kế hoạch kiểm toán trung toán chuyên đề và chủ trì thực hiện và các đơn vị 
hạn (các chủ đề lựa chọn kiểm toán 03 năm). Các khác cùng phối hợp thực hiện để đảm bảo theo sự 
nội dung quản lý rất rộng nên đối tượng chuyên phân công của Tổng KTNN. Những chuyên đề lớn 
đề của các đơn vị trong ngành cũng hết sức phong liên quan đến nhiều bộ, ngành, địa phương thường 
phú. Do đó, việc lựa chọn chuyên đề trong những đòi hỏi có sự phối hợp một cách nhịp nhàng, sự 
năm qua cơ bản đã tập trung vào các vấn đề mang điều phối chặt chẽ của nhiều đơn vị trong ngành.
*Vụ Tổng hợp, KTNN
 NGHIÊN CỨU KHOA HỌC KIỂM TOÁN Số 133 - tháng 11/2018 29
 PHAÙT TRIEÅN PHÖÔNG THÖÙC kieåm toaùn chuyeân ñeà cuûa Kieåm toaùn nhaø nöôùc
 Trong những năm gần đây, KTNN đã thử (3) Giao cho 01 đơn vị chủ trì thực hiện lập Đề 
 nghiệm nhiều cách thức tổ chức thực hiện kiểm cương kiểm toán, đồng thời là đơn vị kiểm toán 
 toán chuyên đề, điển hình theo 03 hình thức: tại các đầu mối tổng hợp; các đơn vị trong ngành 
 chủ động thu thập thông tin tại các địa bàn theo 
 (1) Giao cho một đơn vị chủ trì thực hiện lập 
 chức năng, nhiệm vụ được phân công để thành lập 
 Đề cương kiểm toán, chủ trì kiểm toán tổng hợp tại 
 các Đoàn kiểm toán. Sau khi kết thúc kiểm toán, 
 các bộ, ngành và là đầu mối tổng hợp kết quả kiểm 
 các Đoàn kiểm toán của các đơn vị trong ngành 
 toán của toàn ngành, các đơn vị khác sẽ thực hiện 
 lập Báo cáo kiểm toán riêng và gửi về đơn vị chủ 
 lồng ghép nội dung chuyên đề vào các cuộc kiểm 
 trì, tổng hợp và lập Báo cáo kiểm toán chuyên đề 
 toán tiền và tài sản tại các bộ, ngành hoặc cuộc 
 của toàn ngành. Ví dụ: Cuộc kiểm toán chuyên đề 
 kiểm toán ngân sách tại các địa phương. Kết quả 
 về các dự án đầu tư theo hình thức hợp đồng BT.
 kiểm toán của các đơn vị thực hiện kiểm toán lồng 
 ghép sẽ lập thành phụ lục riêng trong Báo cáo kiểm 1.2. Những mặt làm được trong cuộc kiểm toán 
 toán ngân sách bộ, ngành, địa phương và chuyển chuyên đề
 cho đơn vị đầu mối tổng hợp để tổng hợp, lập Báo 1.2.1. Về tổ chức kiểm toán
 cáo kiểm toán chuyên đề của toàn ngành. Ví dụ 
 (1) Các chuyên đề được lựa chọn đều là những 
 như cuộc kiểm toán Chương trình 30a, 1671...
 vấn đề đang được Quốc hội, Chính phủ và dư luận 
 (2) Giao cho 01 đơn vị chủ trì thực hiện lập Đề xã hội quan tâm (như giá điện đối với Tập đoàn 
 cương kiểm toán, đồng thời chủ động xây dựng Điện lực Việt Nam; quản lý, khai thác khoáng sản 
 quy mô Đoàn kiểm toán và thực hiện cuộc kiểm đối với Tập đoàn Than, Khoáng sản Việt Nam; công 
 toán trong toàn ngành (các đơn vị khác chỉ cử tác quản lý đầu tư phát triển kết cấu hạ tầng giao 
 người tham gia cuộc kiểm toán). Ví dụ: Cuộc kiểm thông đối với các dự án đầu tư theo hình thức đối 
 toán chuyên đề về công tác phát hành, quản lý và tác công tư PPP của Bộ GTVT; Chương trình 30a, 
 sử dụng vốn TPCP. Chính sách nhà ở theo Quyết định 167, Chương 
 1Chương trình 30a - Chương trình hỗ trợ giảm nghèo nhanh và bền vững đối với 61 huyện nghèo theo Nghị quyết 30a/2008/NQ-CP ngày 27/12/2008 của Chính phủ; 
 Chính sách 167 - Chương trình hỗ trợ hộ nghèo về nhà ở theo Quyết định 167/2008/QĐ-TTg ngày 12/12/2008 của Thủ tướng Chính phủ.
 2Năm 2016: 15 cuộc kiểm toán chuyên đề; năm 2017: 27 cuộc kiểm toán chuyên đề; năm 2018: 23 cuộc kiểm toán chuyên đề.
30 Số 133 - tháng 11/2018 NGHIÊN CỨU KHOA HỌC KIỂM TOÁN
trình MTQG Việc làm và Dạy nghề; Quản lý, sử - Chuyên đề “Công tác quản lý nhà nước về 
dụng nguồn TPCP...) tài nguyên khoáng sản giai đoạn 2014-2016”: 
 (2) Hầu hết các cuộc kiểm toán đều đạt được Phát hiện bất cập giữa Luật Khoáng sản 2010 và 
mục tiêu đề ra của KTNN, hoàn thành các nội Nghị định hướng dẫn Luật ban hành năm 2013; 
dung kiểm toán theo KHKT được Tổng KTNN phê tình trạng khai thác vượt công suất, khai thác khi 
duyệt, được dư luận xã hội quan tâm... giấy phép đã hết hạn, vượt ranh giới cấp phép và 
 vượt trữ lượng cấp phép; khai thác khoáng sản trái 
 (3) Các đơn vị tham gia cuộc kiểm toán chuyên 
 phép... Đặc biệt, qua sử dụng phương pháp thuê 
đề cơ bản đã tuân thủ các quy định quản lý hoạt 
 chuyên gia đo đạc lại trữ lượng khai thác để đối 
động kiểm toán của KTNN.
 chiếu với số liệu báo cáo của 02 doanh nghiệp, 
 (4) Ngoài kiến nghị xử lý về tài chính, các cuộc KTNN đã xác định truy thu thuế tài nguyên tăng 
kiểm toán chuyên đề đều có những kiến nghị sửa thêm 560,6 tỷ đồng và kiến nghị địa phương xử lý 
đổi, bổ sung các cơ chế chính sách. khai thác ngoài ranh giới mỏ làm thất thu ngân 
 1.2.2. Về kết quả kiểm toán chuyên đề sách khoảng 1.177,9 tỷ đồng.
 Với số lượng các cuộc kiểm toán chuyên đề - Chuyên đề “Công tác quản lý và thu tiền sử 
có xu hướng tăng dần trong các năm qua2, kiểm dụng đất”: KTNN đã phát hiện nhiều tồn tại trong 
toán chuyên đề đang từng bước khẳng định vai trò công tác phê duyệt, điều chỉnh quy hoạch; công 
không thể thiếu trong hoạt động của KTNN, trong tác giao đất (đa số không thực hiện đấu thầu dự án 
đó nhiều kết quả kiểm toán nổi bật của KTNN được hoặc đấu giá quyền sử dụng đất); qua kiểm toán, 
thực hiện thông qua các cuộc kiểm toán chuyên đề, đối chiếu 329 dự án, KTNN đã kiến nghị xử lý tài 
đặc biệt là các kết quả, và kiến nghị kiểm toán liên chính 7.778 tỷ đồng. 
quan đến bịt “lỗ hổng” về cơ chế, chính sách trong - Chuyên đề “Kiểm toán Dự án đầu tư xây dựng 
quản lý và sử dụng tài chính công, tài sản công như: theo hình thức hợp đồng BT”: Kết quả kiểm toán 
Chuyên đề Công tác phát hành, quản lý và sử dụng 17 dự án cho thấy hầu hết các dự án BT đều lựa 
vốn TPCP; Công tác đầu tư, mua sắm, quản lý và sử chọn nhà đầu tư theo hình thức chỉ định thầu làm 
dụng trang thiết bị y tế; Công tác quản lý nhà nước giảm sự cạnh tranh và tiềm ẩn rủi ro chọn nhà đầu 
về tài nguyên khoáng sản giai đoạn 2014-2016; việc tư không đủ năng lực; thanh toán cho nhà đầu tư 
đầu tư theo hình thức đối tác công tư; Công tác theo hình thức giao đất đã giải phóng mặt bằng có 
quản lý và thu tiền sử dụng đất..., cụ thể: thu tiền sử dụng đất hoặc cho thuê đất thu tiền thuê 
 - Chuyên đề việc thực hiện Đề án “Tái cơ cấu đất một lần cho cả thời gian thuê không thông qua 
Doanh nghiệp nhà nước, trọng tâm là tập đoàn kinh hình thức đấu giá là chưa phù hợp quy định của 
tế, tổng công ty nhà nước giai đoạn 2011-2015”: Luật Đất đai năm 2013 và là kẽ hở dẫn đến thất 
KTNN đã kiến nghị Chính phủ, các bộ, ngành thoát ngân sách; KTNN đã kiến nghị xử lý tài chính 
sửa đổi, bổ sung nhiều cơ chê, chinh sach trong 4.515 tỷ đồng, trong đó có dự án tỷ lệ xử lý tài chính 
cô phần hoa, thoai vôn nha nươc nhằm ngăn ngừa lên đến 27% tổng giá trị dự án được kiểm toán.
thất thoát tài chính, tài sản công; ban hành, sửa đổi - Chuyên đề “Quản lý đầu tư phát triển kết cấu hạ 
các quy định về thực hiện quyền, nghĩa vụ của chủ tầng giao thông đối với các dự án đầu tư theo hình 
sở hữu đối với doanh nghiệp... thức đối tác công tư (PPP) của Bộ GTVT”: KTNN 
 - Chuyên đề “Kiểm toán kết quả tư vấn định giá đã kiến nghị giảm thời gian thu phí hoàn vốn của 40 
và xử lý các vấn đề tài chính trước khi chính thức dự án là 120 năm so với phương án tài chính ban đầu 
công bố giá trị doanh nghiệp cổ phần hóa”: KTNN và giảm giá trị đầu tư 1.467,3 tỷ đồng (năm 2016 trở 
đã xác định tăng giá trị thực tế vốn nhà nước theo về trước, KTNN đã kiến nghị giảm 107,4 năm của 
kết quả kiểm toán năm 2016 là 20.818,9 tỷ đồng, 27 dự án); ngoài ra kiến nghị sửa đổi, bổ sung nhiều 
năm 2017 là 9.638,7 tỷ đồng. cơ chế, chính sách liên quan đến BOT.
 NGHIÊN CỨU KHOA HỌC KIỂM TOÁN Số 133 - tháng 11/2018 31
 PHAÙT TRIEÅN PHÖÔNG THÖÙC kieåm toaùn chuyeân ñeà cuûa Kieåm toaùn nhaø nöôùc
 - Công tác quản lý và sử dụng công chức viên mang tính nhỏ lẻ; lựa chọn những chuyên đề kiểm 
 chức, lao động hợp đồng và quỹ lương năm 2016: toán chưa có đầy đủ hành lang pháp lý dẫn đến khó 
 Nhiều đơn vị tùy tiện, thiếu trách nhiệm trong việc khăn trong quá trình khảo sát, thu thập thông tin 
 giao chỉ tiêu biên chế và tiếp nhận sử dụng biên và tổng hợp kết quả kiểm toán. 
 chế sai quy định, vượt thẩm quyền; giao biên chế - Về xây dựng Đề cương kiểm toán: Một số đề 
 công chức vượt Bộ Nội vụ giao 5.087 biên chế; 5 địa cương kiểm toán chuyên đề lập sơ sài, chưa có sự 
 phương giao 905 chỉ tiêu biên chế viên chức cho tham gia, lấy ý kiến tham gia của các đơn vị trong 
 các cơ quan hành chính không đúng quy định tại và ngoài ngành hoặc các đơn vị, cá nhân tham gia ý 
 Điều 2, Luật Viên chức; 02 địa phương giao chỉ tiêu kiến còn mang tính hình thức.
 hợp đồng khác chưa đúng quy định của Luật Viên 
 - Về phương án tổ chức kiểm toán: Quá trình 
 chức 8.841 người; sử dụng lao động thực tế có mặt 
 xây dựng phương án tổ chức kiểm toán liên 
 trong các cơ quan hành chính và đơn vị sự nghiệp 
 quan đến cuộc kiểm toán chuyên đề còn hạn 
 công lập vượt quy định 63.279 người...
 chế, chưa có sự liên kết giữa các đơn vị tham gia 
 1.3. Những hạn chế trong cuộc kiểm toán cuộc kiểm toán.
 chuyên đề
 - Về quản lý hoạt động kiểm toán chuyên đề: 
 Bên cạnh những kết quả đạt được như đã nêu 
 + Các đơn vị tham gia phối hợp trong đoàn 
 trên, quá trình tổ chức, triển khai các cuộc kiểm 
 kiểm toán chuyên đề là đồng cấp nên khó khăn 
 toán chuyên đề đã bộc lộ một số hạn chế, như:
 trong công tác chỉ đạo, điều hành hoạt động kiểm 
 - Về văn bản quy định: Chưa có quy định thống toán dẫn đến chậm trễ về việc luân chuyển, cung 
 nhất về khái niệm, nội dung, phạm vi, trình tự và cấp tài liệu, kết quả kiểm toán cho đơn vị chủ trì 
 cách thức tổ chức kiểm toán chuyên đề. tổng hợp kết quả kiểm toán.
 - Về lựa chọn một số chủ đề kiểm toán: Một + Chưa có sự phối hợp chặt chẽ trong khâu 
 số chuyên đề có nội dung và phạm vi rộng nhưng kiểm soát chất lượng hoạt động kiểm toán, quá 
 chưa chuyên sâu, chưa phù hợp với thực tiễn và trình kiểm soát các cuộc kiểm toán chuyên đề gặp 
32 Số 133 - tháng 11/2018 NGHIÊN CỨU KHOA HỌC KIỂM TOÁN
nhiều khó khăn do quy mô, phạm vi cuộc kiểm - Đề cương phải được xét duyệt và ban hành 
toán quá lớn... trước thời điểm cuối năm để có thể sớm triển khai 
 + KTNN chưa có đầy đủ quy định để điều hành công tác đào tạo, trao đổi, tọa đàm, tập huấn về các 
hoạt động kiểm toán trong trường hợp phải tổ chức nội dung của đề cương với thời lượng hợp lý và có 
cuộc kiểm toán chuyên đề trong toàn Ngành. thời gian cho kiểm toán viên của các đơn vị nghiên 
 cứu và hiểu rõ đề cương kiểm toán để vận dụng khi 
 2. Một số giải pháp đề xuất nhằm nâng cao 
 thực hiện nhiệm vụ.
chất lượng công tác tổ chức kiểm toán chuyên đề
 (4) Phương án tổ chức kiểm toán: Không có một 
 (1) Về hoàn thiện các quy định: Nghiên cứu xây 
 phương án nào phù hợp cho tất cả các cuộc kiểm 
dựng và ban hành hệ thống các quy định, hướng 
dẫn cho kiểm toán chuyên đề, trong đó nhấn mạnh toán chuyên đề, vì vậy đơn vị được giao chủ trì cần 
việc xác định, phân định trách nhiệm của các đơn sớm xác định cách thức tổ chức cuộc kiểm toán 
vị, cá nhân tham gia thực hiện kiểm toán chuyên đề. dưới hình thức một đoàn kiểm toán hay giao cho 
 các đơn vị tổ chức các đoàn kiểm toán hoặc tổ kiểm 
 (2) Về lựa chọn chủ đề kiểm toán chuyên đề: Cần 
 toán lồng ghép trong cuộc kiểm toán khác và cung 
nghiên cứu để đưa vào KHKT hàng năm ít nhất 03 
 cấp thông tin cho đơn vị chủ trì tổng hợp kết quả 
đến 05 chuyên đề, nội dung kiểm toán chuyên sâu 
 kiểm toán nhằm nâng cao chất lượng kiểm toán 
có quy mô, phạm vi rộng có sự tham gia kiểm toán 
 chuyên đề.
của nhiều đơn vị trong Ngành để đánh giá một 
cách tổng thể, toàn diện nhất; đồng thời xây dựng (5) Về tổ chức, quản lý hoạt động kiểm toán 
các chủ đề kiểm toán trung hạn (trong 02 năm tiếp chuyên đề
theo) nhằm nghiên cứu để thực hiện kiểm toán khi 
 - Đối với cuộc kiểm toán chuyên đề có sự tham 
thấy đủ điều kiện. Ưu tiên lựa chọn kiểm toán các 
 gia của nhiều đơn vị: Thành lập Ban chỉ đạo, điều 
vấn đề được dư luận xã hội quan tâm; các vấn đề 
 hành hoạt động kiểm toán chuyên đề, trong đó 
trọng tâm được nêu trong Nghị quyết Quốc hội và 
 Trưởng ban chỉ đạo nên là Lãnh đạo KTNN nhằm 
các văn bản chỉ đạo của Đảng, Nhà nước; các cơ 
 thống nhất trong công tác chỉ đạo, điều hành và 
chế chính sách mới được ban hành; các chủ trương, 
 thuận lợi trong phối hợp triển khai công việc giữa 
chính sách lớn của Đảng, Nhà nước.
 các đơn vị.
 (3) Xây dựng Đề cương kiểm toán chuyên đề
 - Quá trình tổ chức các cuộc kiểm toán chuyên 
 - Đề cương kiểm toán cần tham khảo ý kiến của 
 đề phải kết hợp đào tạo, bồi dưỡng để phấn đấu 
các chuyên gia thuộc lĩnh vực sẽ kiểm toán (các 
 các KTNN chuyên ngành, khu vực đều có thể chủ 
KTV có nhiều kinh nghiệm cả về lý luận lẫn thực 
 trì các cuộc kiểm toán chuyên đề khi được Tổng 
tiễn) và có đủ thời gian gửi lấy ý kiến tham gia các 
 KTNN giao nhiệm vụ. 
đơn vị trong Ngành.
 - Tiếp tục nâng cao năng lực của KTVNN 
 - Nội dung đề cương cần nêu bật một số vấn đề 
 trong việc xác định và lựa chọn chuyên đề kiểm 
trọng tâm cần tập trung đánh giá trong quá trình 
kiểm toán (không dàn trải); các tiêu chí xây dựng toán. Khuyến khích các đơn vị đề xuất các chuyên 
để đánh giá cần rõ ràng, dễ hiểu, dễ thực hiện khi đề kiểm toán, đồng thời thường xuyên tổ chức 
thao tác nghiệm vụ kiểm toán. các lớp đào tạo, tập huấn, đặc biệt các cuộc Hội 
 thảo khoa học trước, trong và sau khi kiểm toán 
 - Các đơn vị được lấy ý kiến cần quan tâm và 
 chuyên đề để rút kinh nghiệm và triển khai nhân 
ý thức trách nhiệm cao với việc đóng góp ý kiến 
 rộng toàn ngành.
hoàn thiện đề cương (nhiều đơn vị đang tập trung 
nhiệm vụ kiểm toán nên không có ý kiến đóng góp - Xây dựng, lựa chọn đội ngũ KTV chuyên 
xác đáng, trách nhiệm đối với Đề cương kiểm toán nghiệp, có trình độ chuyên môn cao và phẩm chất 
chuyên đề). đạo đức nghề nghiệp tốt.
 NGHIÊN CỨU KHOA HỌC KIỂM TOÁN Số 133 - tháng 11/2018 33