Trở lại vấn đề nguồn gốc Truyện Kiều

TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐẠI HỌC ĐÀ LẠT Tập 11, Số 2, 2021 9-26 
9 
TRỞ LẠI VẤN ĐỀ NGUỒN GỐC TRUYỆN KIỀU 
Đoàn Lê Gianga* 
aKhoa Việt Nam học, Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia TP.HCM, 
TP. Hồ Chí Minh, Việt Nam 
*Tác giả liên hệ: Email: doanlegiang@yahoo.com 
Lịch sử bài báo 
Nhận ngày 06 tháng 02 năm 2021 | Chấp nhận đăng ngày 12 tháng 03 năm 2021 
Xuất bản trực tuyến ngày 16 tháng 4 năm 2021 
Tóm tắt 
Trong lời tựa bản dịch “Kim Vân Kiều Thanh Tâm Tài Tử” của Tô Nam Nguyễn Đình 
Diệm (Tô, 1971, tr. 5) có đưa ra một nghi vấn là phải chăng “Kim Vân Kiều” của Thanh 
Tâm Tài Tử “là của một nhà nho Việt Nam về sau đã dựa theo cuốn thơ “Đoạn trường tân 
thanh” mà soạn thảo, chứ không phải gốc ở bên Tàu.” Với thành quả sưu tầm, khảo cứu 
các văn bản còn nằm trong các văn khố trong và ngoài nước suốt mấy chục năm qua, vấn 
đề tưởng đã được giải quyết xong. Thế nhưng vấn đề ấy lại được đặt ra gần đây. Cùng với 
việc giới thiệu những tư liệu chúng tôi mới sưu tầm ở nước ngoài, bài viết này tổng thuật 
các thành tựu nghiên cứu trước nay về “Kim Vân Kiều” để một lần nữa giải quyết rốt ráo 
vấn đề nguồn gốc “Truyện Kiều” nêu trên. 
Từ khóa: Kim Vân Kiều truyện; Nguyễn Du; Thanh Tâm Tài Nhân; Thanh Tâm Tài Tử; 
Truyện Kiều. 
DOI:  
Loại bài báo: Bài báo nghiên cứu gốc có bình duyệt 
Bản quyền © 2021 (Các) Tác giả. 
Cấp phép: Bài báo này được cấp phép theo CC BY-NC 4.0 
TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐẠI HỌC ĐÀ LẠT [CHUYÊN SAN KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN] 
10 
RE-EXAMINING THE ORIGIN OF THE TALE OF KIEU 
Doan Le Gianga* 
aThe Faculty of Vietnamese Studies, University of Social Sciences and Humanities, 
Vietnam National University Ho Chi Minh City, Ho Chi Minh City, Vietnam 
*Corresponding author: Email: doanlegiang@yahoo.com 
Article history 
Received: February 6th, 2021 | Accepted: March 12th, 2021 
Available online: April 16th, 2021 
Abstract 
In the preface of the book “Kim Van Kieu Thanh Tam Tai Tu” – a Vietnamese translation 
of the novel “The Tale of Jin Yun Qiao” (金雲翹傳 Kim Van Kieu truyen) – published in 
1971, the translator To Nam Nguyen Dinh Diem suggested that the novel “Kim Van Kieu 
truyen” was not created by a Chinese writer but could have been composed by a 
Vietnamese Confucian scholar based on Nguyen Du’s verse story “Doan truong tan 
thanh” (A New Cry from a Broken Heart – the official title of “The Tale of Kieu”). This 
suggestion seems to have been proved incorrect by many textual studies inside and outside 
Vietnam. However, the topic has been revived recently. This article presents a 
comprehensive literature review about “The Tale of Jin Yun Qiao”, adding more 
documents that we have recently collected in foreign countries, to give a firm conclusion 
about the origin of “The Tale of Kieu”. 
Keywords: Nguyen Du; Thanh Tam Tai Nhan; Thanh Tam Tai Tu; The Tale of Jin Yun 
Qiao; The Tale of Kieu. 
DOI:  
Article type: (peer-reviewed) Full-length research article 
Copyright © 2021 The author(s). 
Licensing: This article is licensed under a CC BY-NC 4.0 
Đoàn Lê Giang 
11 
1. MỞ ĐẦU 
Trong lời tựa bản dịch Kim Vân Kiều Thanh Tâm Tài Tử của Tô Nam Nguyễn 
Đình Diệm có đưa ra một nghi vấn là phải chăng Kim Vân Kiều của Thanh Tâm Tài Tử 
“là của một nhà nho Việt Nam về sau đã dựa theo cuốn thơ Đoạn trường tân thanh mà 
soạn thảo, chứ không phải gốc ở bên Tàu.” (Tô, 1971, tr. 5). Với thành quả sưu tầm, 
khảo cứu các văn bản còn nằm trong các văn khố trong và ngoài nước suốt mấy chục 
năm qua, vấn đề tưởng đã được giải quyết xong. Thế nhưng vấn đề ấy lại được đặt ra 
gần đây. Báo Tuổi trẻ ngày 17 tháng 9 năm 2020 có tổng thuật ý kiến của ông Lê Nghị 
và nhóm trình bày ở Trung tâm Văn hóa Pháp (Hà Nội) vào đầu tháng 8 năm 2020 với ý 
tưởng chung là: “Dựa vào các văn bản, chúng tôi phát hiện ra rằng Truyện Kiều mới là 
gốc của Kim Vân Kiều truyện ở Việt Nam. Rồi từ Kim Vân Kiều truyện của Việt Nam 
người ta mới phóng tác Kim Vân Kiều truyện ở Trung Quốc.” (Thái & Sơn, 2020). 
Để bác bỏ những quan điểm này, trong bài viết này chúng tôi sử dụng hai nguồn 
tư liệu: 
• Một là, những tư liệu Hán Nôm của Việt Nam thế kỷ XIX đã nhắc tới Kim 
Vân Kiều truyện của Trung Quốc từ sớm và liên tục; 
• Hai là, các tư liệu Nhật Bản thế kỷ XVIII-XIX cho thấy Kim Vân Kiều 
truyện của Trung Quốc đã được truyền sang Nhật từ giữa thế kỷ XVIII, 
được dịch ra tiếng Nhật từ trước khi Nguyễn Du ra đời và được phóng tác 
sau đó. 
Hai nguồn tư liệu ấy sẽ chứng minh vấn đề nguồn gốc Truyện Kiều như đại đa 
số độc giả hiểu trước nay: Kim Vân Kiều truyện của Thanh Tâm Tài Nhân có trước và 
Nguyễn Du đã dựa vào đó để sáng tác nên Truyện Kiều. 
2. KIM VÂN KIỀU TRUYỆN CỦA TRUNG QUỐC TRONG CÁC TƯ LIỆU 
HÁN NÔM VIỆT NAM THẾ KỶ XIX 
2.1. Nhận diện một số bản Kim Vân Kiều truyện ở Việt Nam hiện nay 
Dưới đây chúng tôi xin giới thiệu một số bản Kim Vân Kiều truyện hiện có ở các 
thư viện Việt Nam để người đọc làm quen với các nhân danh, địa danh trên ấy. 
2.1.1. Bản A953 
Bản chép tay, hiện lưu ở Thư viện Viện Nghiên cứu Hán Nôm, bản này đã có ở 
Thư viện Viện Viễn Đông Bác Cổ từ thập niên đầu thế XX. Sau này nó được chép lại và 
lưu ở Thư viện Đại học Yale, Hoa Kỳ. Đây cũng là bản được Tô Nam Nguyễn Đình 
Diệm dùng để dịch ra tiếng Việt và in phía sau quyển sách Kim Vân Kiều do Nha Văn 
hóa Phủ Quốc vụ khanh đặc trách văn hóa xuất bản ở Sài Gòn năm 1971. Trang bìa ghi: 
Kim Vân Kiều Thanh Tâm Tài Tử 金雲翹傳青心才子. Bìa 2 ghi: Quán Hoa Đường 
TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐẠI HỌC ĐÀ LẠT [CHUYÊN SAN KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN] 
12 
luận, Kim Vân Kiều truyện mục lục 貫華堂評論金雲翹傳目録; Thanh Tâm Tài Tử 
biên thứ 青心才子 編次. 
2.1.2. Bản R966 
Bản chép tay, hiện lưu ở Thư viện Quốc gia Việt Nam. Trang bìa 1 ghi: Kim 
Vân Kiều金雲翹; Thanh Tâm Tài Nhân biên thứ 青心才人 編次; Quán Hoa Đường tân 
hành貫華堂梓行. Trang bìa 2: Quán Hoa Đường bình luận, Kim Vân Kiều truyện mục 
lục貫華堂評論金雲翹傳目録; Thanh Tâm Tài Nhân biên thứ 青心才人 編次. 
“Tân hành” nghĩa là khắc bản (Tân) và ấn hà ...  11 hàng, mỗi hàng 21 chữ. Tổng cộng có 20 tranh minh họa theo phong 
cách Trung Hoa cổ, mỗi hồi một bức. 
Bìa ngoài đề Thông tục Kim Kiều truyện, ký hiệu thư viện: 923/369. 
Trang trong đề: Tú tượng thông tục Kim Kiều truyện (Kim Kiều truyện thông tục 
có tranh minh họa). 
Toàn bộ tác phẩm chia ra làm 7 sách (tập sách) với 5 quyển (quyển 1 và 5 chia 
ra làm Thượng-Hạ nên thành 7 sách), tổng cộng 20 hồi. 
Sách 1 (Quyển 1 thượng, gồm Hồi 1 và 2); Sách 2 (Quyển 1 hạ, gồm Hồi 3, 4): 
Hồi 1: Vô tình hữu tình mạch lộ điếu Đạm Tiên; Hữu duyên vô duyên phách 
không ngộ; Đệ nhị hồi: Vương Thuý Kiều toạ si tưởng mộng đề đoạn trường từ; Kim 
Thiên Lý hễ đông tường dao định đồng tâm kết; Đệ tam hồi: Lưỡng ý kiên, Lam kiều 
hữu lộ; Thông tiêu lạc, bạch bích vô hà; Đệ tứ hồi: Hiếu niệm thâm nhi thân khả xả, bất 
nhẫn tông luân; Nhân duyên đoạn nhi tình nan vong, do tư muội tục 
Tờ 4b bắt đầu Hồi 1: “Ở Bắc Kinh có người họ Vương tên Tùng, tự Tử Trinh. 
Vợ họ Hà. Gia tư thuộc hạng trung bình. Tính tình hiền lành. Có ba con, con gái đầu là 
Thúy Kiều, kế đến là con trai tên là Vương Quan; con gái út là Thúy Vân ()”. 
Sách 3 (Quyển 2), Sách 4 (Quyển 3), Sách 5 (Quyển 4), từ tờ 91, gồm 4 hồi từ 
hồi 13 đến hồi 16; Sách 6 (Quyển 5 - thượng), từ tờ 116, gồm 2 hồi từ hồi 17 đến hồi 
18; Sách 7 (Quyển 5 - hạ), từ tờ 145, gồm 2 hồi từ hồi 19 đến hồi 20: Hồi 19: Giả chiêu 
an Minh Sơn vẫn mạng; Chân đoạn trường Thuý Kiều tiêu kiếp; Hồi 20: Kim Thiên Lý 
khổ ai ai chiêu sinh hồn; Vương Thuý Kiều hỷ tư tư hoàn túc nguyện. 
TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐẠI HỌC ĐÀ LẠT [CHUYÊN SAN KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN] 
22 
Mấy dòng cuối truyện: “Thúy Kiều từ đấy có danh kết duyên vợ chồng với Kim 
Trọng, mà không kết mộng chung giường, giữ thân trong sạch. Đàn ca gia đình vui vẻ. 
Cho đến nay câu chuyện vẫn được lưu truyền.” 
Trang cuối (tờ 161) ghi những thông tin xuất bản: “Bảo Lịch thập tam niên, Quý 
Mùi chinh nguyệt cát 寶暦 十三年癸未正月吉. Nhiếp Giang Đằng Ốc Di Binh Vệ 摂
江藤屋弥兵衛, đồng Cát Văn Tự Ốc Thị Binh Vệ Môn 吉文字屋市兵衛門, Đông Vũ 
Thứ Lang Binh Vệ 東武次郎兵衛” . 
(Dịch: Ngày tốt tháng Giêng năm Quý mùi, niên hiệu Bảo Lịch thứ mười ba 
(1763). Nhiếp Giang Đằng Ốc Di Binh Vệ cùng Cát Văn Tự Ốc Thị Binh Vệ Môn, 
Đông Vũ Thứ Lang Binh Vệ xuất bản). 
Trong một số công trình nghiên cứu khác cũng có nói đến cuốn sách này: 
Trước hết là Trần Ích Nguyên/ Chen Yi Yuan, GS. Đại học Cheng Kung (Thành 
Công), Đài Loan (R.O.C). Trong công trình Nghiên cứu câu chuyện Vương Thúy Kiều, 
ông viết: 
Ở Nhật Bản sự truyền bá và ảnh hưởng của Kim Vân Kiều truyện rất rõ rệt. Bách 
tải thư mục 舶載書目 (Thư mục sách do thuyền chở sang) của Nhật Bản có ghi 
năm Mậu Tuất, năm thứ tư Bảo Lịch (năm 19 niên hiệu Càn Long đời Thanh, 
1754) chở Kim Vân Kiều do Thanh Tâm Tài Nhân biên thứ 1 bộ, gồm 4 quyển 4 
bản. Mười năm sau (năm 13 Bảo Lịch, 1763) Tây Điền Duy Tắc (Nishida 
Korenori) đã dịch sang Nhật văn và xuất bản dưới tên Tú tượng thông tục Kim 
Kiều truyện (Truyện Kim Kiều thông tục có tranh minh họa) gồm 5 quyển. Bản 
dịch ra tiếng Nhật này sau đó bị nhà văn lớn là Khúc Đình Mã Cầm (vốn tên là 
Long Trạch Hưng Bang, 1767-1848) phê bình là “có hiềm nghi truyền bá dâm 
phong, chiều theo thị hiếu đương thời, làm tổn thương giai nhân, xúc xiểm dâm 
dục”, thế là ông dựa vào quan niệm truyền thống của Nhật Bản bỏ đi những 
phần mà ông cho là có hại tới phong hóa, cải biên toàn diện thành bộ tiểu thuyết 
Nhật Bản Phong tục kim ngư truyện. (Trần, 2004, tr. 258). 
Isobe Yuko 磯部祐子, Giáo sư người Nhật chuyên nghiên cứu văn học cổ điển 
Đông Á, trong tham luận Ảnh hưởng của tiểu thuyết tài tử giai nhân Trung Quốc - 
trường hợp K. Bakin 中国才子佳人小説の影響 - 馬琴の場合 đăng Kỷ yếu của Đại 
học Takaoka (Nhật Bản), quyển 18 tháng 3 năm 2003 có viết: 
Phong tục Kim ngư truyện là truyện phóng tác từ tiểu thuyết Kim Vân Kiều 
truyện của Trung Quốc, người ta còn thấy tên cuốn sách này trong Thương bạc 
tải lai thư mục商舶載来書目(Mục lục sách được thương thuyền chở đến Nhật) 
vào năm Bảo Lịch thứ 4 (1754). Sau khi Kim Vân Kiều truyện đến thành phố 
Edo nó được dịch thành tiểu thuyết Thông tục Kim Kiều truyện 通俗金翹伝. 
Sách do Thanh Tâm Tài Nhân người đời Thanh biên thuật, Nishida Korenori 
dịch, Nhiếp Giang Đằng Ốc Di Binh Vệ, cùng Cát Văn Tự Ốc Thị Binh Vệ 
Môn, Đông Vũ Thứ Lang Binh Vệ xuất bản vào năm Bảo Lịch thứ 13 (1763). 
Đoàn Lê Giang 
23 
Bên ngoài đề Thông tục Kim Kiều truyện; Mục lục đề Tú tượng Thông tục Kim 
Kiều truyện, có 5 quyển 6 sách. (Isobe, 2003) 
Hiện nay thông tin về cuốn Thông tục Kim Kiều truyện có thể tìm dễ dàng trên 
mạng. Vào trang web Thư viện Tenri天理図書館 có thể thấy thông tin thư mục như sau: 
通俗金翹傳 5巻 / [西田維則譯] 
巻之 1上 - 巻之 5下. - 攝江 : 藤屋弥兵衛 : 吉文字屋市兵衛. - 東武 : [吉文
字屋]次郎兵衛 , 宝暦 13 [1763] 
(Dịch: Thông tục Kim Kiều truyện, 5 quyển, Nishida Korenori dịch, từ Quyển 
chi nhất thượng đến Quyển chi ngũ hạ; Nhiếp Giang Đằng Ốc Di Binh Vệ - Đông Vũ 
[Cát Văn Tự Ốc] Thứ Lang Binh Vệ, năm Bảo Lịch thứ 13 (1763)) (TCLOPAC, (n.d)). 
Xem các thông tin về văn bản trên, ta thấy: 
• (1) Thông tục Kim Kiều truyện đúng là sách dịch Kim Vân Kiều truyện của 
Thanh Tâm Tài Nhân (Trung Quốc) thể hiện qua tên 20 hồi, do các đoạn 
mở đầu kết thúc mà chúng tôi đã giới thiệu (dù có chỉnh sửa chút ít theo 
quan niệm và sở thích của người Nhật); 
• (2) Năm xuất bản: 1763. Theo các nhà nghiên cứu Nhật Bản thì đây là cuốn 
dịch đầu tiên Kim Vân Kiều truyện của Thanh Tâm Tài Nhân hiện còn. 
3.3. Bản phóng tác Phong tục Kim ngư truyện (1829) của Kyokutei Bakin 
Phong tục Kim ngư truyện (gọi tắt là Kim ngư truyện), tức Truyện cá vàng 
(phong tục) được Kyokutei Bakin 曲亭馬琴 (1767-1848), nhà văn của thể loại 
Yomihon (độc bản, truyện có kèm theo tranh) rất nổi tiếng thời Edo, sáng tác vào 
khoảng năm 1828-1829 và cho xuất bản một năm sau đó: năm 1829-1830. Theo như 
trang bìa Quyển 3 (Thượng biên) Bakin đã phóng tác ra tác phẩm này từ Thông tục Kim 
Kiều truyện do Nishida Korenori (?-1765), xuất bản vào năm 1763, chứ không phải trực 
tiếp từ Kim Vân Kiều truyện của Thanh Tâm Tài Nhân. Lời tự đề tựa cuốn Kim ngư 
truyện xuất bản năm Văn chính thứ 12 (1829) cũng khẳng định như thế: 
Nhà xuất bản Cẩm Lâm (Sâm?)2 Đường mới đây đề nghị tôi làm cuốn sách này 
vì rằng cuốn Kim Vân Kiều truyện do người Thanh (Trung Quốc) viết thì có bản 
dịch thông tục ra đời vào năm Quý mùi Bảo Lịch triều đình nhà Tokugawa (năm 
1763), và xem thì tốt nhưng chưa lưu hành trong giới đàn bà trẻ con, bởi vì bản 
dịch tiếng Nhật không hay, bị gò ép vào bản gốc chữ Hán, chưa có nét đặc sắc 
2 Theo bản Phong tục Kim ngư truyện, bản thứ ba in phía sau Khuynh thành Thủy hử truyện (Biên thứ 26), Bác Văn quán/ 
Hakubunkan 博文館 xuất bản, Tokyo, 1900-1901 sau này được tách riêng ra và in vào năm 1998), thì đề là “Cẩm Lâm Đường 錦林
堂”. Viết vậy là lầm, vì bản gốc bài tựa này thời Edo viết là Cẩm Sâm Đường 錦森堂, trang bìa Quyển ba, trang cuối Quyển bảy 
cũng đề rõ là Cẩm Sâm Đường 錦森堂 như vậy. 
TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐẠI HỌC ĐÀ LẠT [CHUYÊN SAN KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN] 
24 
của mình. Bảo tôi cứ “phỏng theo bản dịch này mà viết lại thành bản mới” (ĐLG 
nhấn mạnh) có nội dung về xứ này cũng như cuốn Khuynh thành Thủy hử của 
tôi, muốn nhờ tôi khắc gỗ làm sách, và muốn tôi nhận lời, vì lời nói đó có lý có 
lẽ nên tôi làm ra cuốn sách này (Kawaguchi, 2015, tr. 465-466). 
Về văn bản Kim ngư truyện, hiện nay có 2 loại văn bản: bản cổ thời Edo và bản 
in chữ rời từ thời Minh Trị trở đi. 
Bản cổ thời Edo có 3 truyền bản: (1) Bản viết tay của Kyokutei Bakin ở Đông 
Dương văn khố (Tokyo). (2) Bản nhà in Moriya xuất bản lần thứ nhất; Sách do Utagawa 
Kuniyasu vẽ tranh, Moriya Jihee xuất bản, Văn chính 12-13 (1829-1830). Đây có lẽ là 
bản khắc in đầu tiên theo bản thảo thủ bút của Bakin (lưu ở Đông dương văn khố đã nói 
ở trên). Bản này hiện đang lưu ở Thư viện Quốc hội Nhật Bản, có lẽ chỉ còn phần 
Thượng biên 8 quyển. (3) Bản nhà Moriya tái bản, nhà Daikokuya phát hành. Tái bản 
thành 5 quyển, in trong 3 năm Đinh dậu, Mậu tuất và Kỷ hợi (1837, 1838, 1839). Bản 
này hiện lưu ở Thư viện Quốc hội Nhật Bản, Thư viện Đại học Waseda và nhiều thư 
viện khác. 
Các bản in thời Minh Trị về sau: Hiện nay, Thư viện Quốc hội Nhật Bản đang 
lưu giữ tất các các bản in Kim ngư truyện từ Minh Trị trở lại đây. Hiện tổng cộng có 3 
bản in: (1) Bản 1886 của Nhà xuất bản Jiyukaku自由閣, dày 183 trang; (2) Bản 1888 
của Nhà xuất bản Tokyoya東京, một năm sau (1889) sách này được Ngân Hoa Đường/ 
Ginkado銀花堂 tái bản; (3) Bản 1900-1901 và 1998 của Nhà xuất bản Bác Văn quán
博文館 xuất bản, Tokyo, Nhật Bản, sách nằm trong bộ Tục Đế quốc văn khố, bản này 
đã được tách riêng ra và in vào năm 1998. 
Kim ngư truyện là tác phẩm phóng tác nên chỉ giữ cốt truyện chính, còn bối cảnh 
câu chuyện, tên người, tên đất, được đổi hết từ Trung Hoa thành Nhật Bản. Những vấn 
đề này chúng tôi đã viết trong bài: Truyện Kiều và Kim Vân Kiều truyện ở Nhật Bản 
(Tạp chí Văn học số 12, 1999), Bước đầu so sánh Kim ngư truyện của K.Bakin và 
Truyện Kiều của Nguyễn Du (Tạp chí Nghiên cứu văn học số 1/2016); Kim Vân Kiều 
truyện ở Nhật Bản (Tạp chí Nghiên cứu văn học số 11/2020). 
Nói thêm, Kim Vân Kiều truyện của Thanh Tâm Tài Nhân còn được truyền đến 
Mãn Châu và dịch ra tiếng Mãn. Văn bản tiếng Mãn còn lưu ở Phân viện nghiên cứu 
các dân tộc châu Á ở Saint Petersburg, Liên bang Nga (Đặng, 1963). Kim Vân Kiều 
truyện cũng được truyền sang bán đảo Triều Tiên. Văn bản tiếng Triều Tiên chưa tìm lại 
được, mà chỉ được biết đến qua thư mục (Trần, 2001, tr. 397-403). 
4. KẾT LUẬN 
Kim Vân Kiều truyện của Thanh Tâm Tài Nhân được hoàn thành vào đầu đời 
Thanh, khoảng cuối thế kỷ XVII đến vài năm đầu thế kỷ XVIII. Đây là cuốn tiểu thuyết 
dài với đầy đủ hồi lớp rất hấp dẫn, là tập đại thành các truyện ngắn và truyện lịch sử từ 
cuối đời Minh đầu đời Thanh ở Trung Quốc, và vì thế nó bắt đầu được xuất khẩu sang 
các nước Đông Á và được đón nhận ở đó. Năm 1754 nó được nhập vào Nhật Bản, năm 
Đoàn Lê Giang 
25 
1763 nó được dịch sang tiếng Nhật, năm 1829 nó được phóng tác thành tiểu thuyết từ 
bản tiếng Nhật. Kim Vân Kiều truyện cũng được du nhập vào Mãn Châu, Triều Tiên. 
Kim Vân Kiều truyện du nhập vào Việt Nam vào thời điểm nào, theo con đường nào, 
chưa có tài liệu chắc chắn. Nó có thể được du nhập theo chân các sứ bộ, nhưng cũng 
không loại trừ bằng tàu buôn nước ngoài, thời điểm đoán định vào khoảng thế kỷ XVIII. 
Sau đó được nhà thơ thiên tài Nguyễn Du dựa vào đó để sáng tác nên kiệt tác Truyện 
Kiều. Qua lời bình của Vũ Trinh có nhắc đến Kim Thánh Thán (ngụy thư) bình Kim 
Vân Kiều cho thấy nó đã được các nhà nho Việt Nam nhắc đến từ rất sớm. Bài tựa của 
Tiên Phong Mộng Liên Đường chủ nhân Nguyễn Đăng Tuyển (1820), bài tựa Kim Vân 
Kiều án của Nguyễn Văn Thắng (1830), bài Tổng thuyết của vua Minh Mạng (1830) 
cho thấy Kim Vân Kiều truyện được đương nhiên coi là bản chữ Hán để Nguyễn Du 
sáng tác nên bản Nôm Truyện Kiều. Và đến bài Tổng từ của vua Tự Đức (1871) thì ông 
nói rõ mình trân trọng Truyện Kiều và kể lại cốt truyện Kim Vân Kiều truyện, kể cả 
những tên người, sự kiện mà Nguyễn Du đã lược đi. Vấn đề nguồn gốc Truyện Kiều từ 
Kim Vân Kiều truyện thực ra đã được coi là đương nhiên đối với các nhà nho Việt Nam 
thế kỷ XIX, được trình bày rõ ràng, thực chứng từ năm 1924 trong công trình của Phan 
Sĩ Bàng-Lê Thước, rồi Đào Duy Anh, Dương Quảng Hàm. Các nghiên cứu sau này chỉ 
là góp tư liệu để hiểu thêm về trường văn hóa Truyện Kiều, không chỉ ở trong nước mà 
ở cả khu vực Đông Á. 
TÀI LIỆU THAM KHẢO 
Đặng, T. M. (1963). Chung quanh Truyện Kiều: Một tài liệu mới bản dịch tiếng Mãn 
Châu. Tạp chí văn học, (4), 42-43. 
Dương, Q. H. (1941). Nguồn gốc Truyện Kiều của Nguyễn Du. Tri tân, (4), 21-23. 
Isobe, Y. (磯部祐子). (2003). Ảnh hưởng của tiểu thuyết tài tử giai nhân Trung Quốc - 
trường hợp K.Bakin (中国才子佳人小説の影響 - 馬琴の場合). In trong Kỷ 
yếu của Đại học Takaoka (quyển 18). https://ci.nii.ac.jp/naid/110000475021 
Kawaguchi, K. (2015). Truyện Kiều từ góc độ so sánh Đông Á. In trong Viện Văn học, 
Di sản văn chương đại thi hào Nguyễn Du, 250 năm nhìn lại (tr. 464-473). 
NXB. Khoa học Xã hội. 
Lê, X. L. (2007). Hai trăm năm nghiên cứu – bàn luận Truyện Kiều. NXB. Khoa học 
Xã hội. 
Nguyễn, D. (1870). Kim Vân Kiều tân truyện của Nọa Phu Nguyễn Hữu Lập, tờ 1a (chữ 
Nôm) (Bản chép tay). 
Nguyễn, D. (1925). Truyện Thuý Kiều (T. K. Trần, Dịch). NXB. Vĩnh Hưng Long thư 
quán. 
Nguyễn, T. G. (2000). Nguyễn Du – tác phẩm là lịch sử văn bản. NXB. TP.HCM. 
Nguyễn, V. Y. (1973). Sưu tập thơ vịnh Kiều. NXB. Lạc Việt. 
Osamu, O. (脩 大庭). (1967). Nghiên cứu sách tàu thuyền Trung Quốc chở đến Nhật Bản 
thời Edo (江戸時代における唐船持渡書の研究). In trong Sở Nghiên cứu học 
TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐẠI HỌC ĐÀ LẠT [CHUYÊN SAN KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN] 
26 
thuật Đông Tây, Tùng san nghiên cứu (関西大学東西学術研究所研究叢刊). Đại 
học Kansai, Nhật Bản. 
Phạm, T. C. (2015). Dịch và nghiên cứu Kim Vân Kiều lục. NXB. Khoa học xã hội. 
TCLOPAC. (n.d). https://tclopac.tenri-u.ac.jp/opac/opac_search/ 
Thái, L., & Sơn, L. (2020). 200 năm, hầu thế nhớ Tố Như – Kỳ cuối: Thử “giải mã” lại 
Truyện Kiều. https://tuoitre.vn/200-nam-hau-the-nho-to-nhu-ky-cuoi-thu-giai-
ma-lai-truyen-kieu-20200916201701822.htm 
The Institute of Oriental Culture, University of Tokyo. (n.d). 
tokyo.ac.jp/kandb.html 
Tô, N. (Dịch). (1971). Kim Vân Kiều Thanh Tâm Tài Tử. Nha Văn hóa Phủ Quốc vụ 
khanh đặc trách văn hóa. 
Trần, I. N. (2004). Nghiên cứu câu chuyện Vương Thúy Kiều (T. C. Phạm, Dịch). NXB. 
Lao động. 
Trần, N. (2001). Một số thông tin mới về Vương Thúy Kiều góp phần tìm hiểu "Truyện 
Kiều" theo góc nhìn khu vực. Thông báo Hán Nôm học. 
Trần, V. G. (1990). Tìm hiểu kho sách Hán Nôm (Tập 2). NXB. Khoa học Xã hội. 
Trung tâm Nghiên cứu quốc học. (2016). Kiều học tinh hoa (Tập 1). NXB. Văn học. 
Vũ, Đ. T. (1973). Nguyên lai Kim Vân Kiều truyện. In trong Nhiều tác giả, X. L. Lê sưu 
tầm (2007), 200 năm nghiên cứu bàn luận Truyện Kiều (tr. 557-582). NXB. 
Giáo dục.