Nhà phi chính thức – lựa chọn của những người thu nhập thấp trường hợp xã Vĩnh Lộc A, huyện Bình Chánh, thành phố Hồ Chí Minh

40
Tạp chí Nghiên cứu Tài chính – Marketing số 47, 10/2018
tế, di dân và quy hoạch đô thị. Một lượng lớn 
dân cư đổ về các thành phố lớn làm cho nhu cầu 
nhà ở tăng lên nhanh chóng, đi kèm với nó là 
nhu cầu về các dịch vụ công cộng và các cơ sở 
hạ tầng cơ bản. 
1. Đặt vấn đề
Hiện nay, nhà phi chính thức đang là một 
vấn đề nổi lên tại các thành phố lớn ở các nước 
đang phát triển, đây là hệ quả của quá trình đô 
thị hóa nhanh chóng, chuyển dịch cơ cấu kinh 
NHÀ PHI CHÍNH THỨC – LỰA CHỌN CỦA NHỮNG NGƯỜI 
THU NHẬP THẤP TRƯỜNG HỢP XÃ VĨNH LỘC A, 
HUYỆN BÌNH CHÁNH, THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
ILLEGAL HOUSING – PREFERABLE SOLUTION FOR LOW-
INCOME GROUPS THE CASE OF VINH LOC A COMMUNE, 
BINH CHANH DISTRICT, HO CHI MINH CITY
Phan Ngọc Yến Xuân1
Ngày nhận: 14/8/2018 Ngày nhận bản sửa: 28/8/2018 Ngày đăng: 5/10/2018
Tóm tắt
Trước áp lực gia tăng nhanh chóng của số người nhập cư vào các thành phố lớn như Thành phố 
Hồ Chí Minh (TP.HCM), nhà chính thức hiện tại không đáp ứng đủ nhu cầu nhà ở cũng như giá cả 
không phù hợp với khả năng chi trả của những người lao động nghèo, do đó nhà phi chính thức trở 
thành phương án lựa chọn tối ưu cho bài toán nhà ở cho người thu nhập thấp. Nhà phi chính thức 
đáp ứng tốt các tiêu chí ưu tiên chọn nhà mà nhà chính thức không thể đáp ứng, đặc biệt là những 
tiêu chí ưu tiên của người thu nhập thấp, đây chính là nguyên nhân tại sao ngày càng nhiều người 
đặc biệt là người thu nhập thấp tìm đến với nhà phi chính thức. Đảm bảo an toàn sở hữu và nâng 
cấp tại chỗ được xem là giải pháp phù hợp nhất cho trường hợp nhà phi chính thức vì nó mang lại 
lợi ích tốt nhất cho các bên liên quan, giải quyết được vấn đề nhà ở của xã hội. 
Từ khóa: nhà phi chính thức, xã Vĩnh Lộc A, phát triển đô thị, nơi ở cho người thu nhập thấp.
Abstract
Due to the significantly growing pressure of migration into big cities like Ho Chi Minh City, legal 
housing becomes unaffordable and therefore fails to satisfy the demand of people with low income. 
Consequently, houses without building permit have been considered as a more preferable solution. 
This type of housing meets almost all of the requirements of low-income groups, which are not 
fulfilled by legal houses. Assuring the ownership and renovating can be the most sensible choices 
in this specific situation since they bring the best benefits to the relating parties and solve the 
accommodation problem in those cities with high population density in Vietnam.
Key words: illegal house, Vinh Loc A Commune, growth of cities, housing problem, accomodation 
for low-income people.
__________________________________________
1 Khoa Cơ bản, Trường Đại học Tài Chính - Marketing
41
Tạp chí Nghiên cứu Tài chính – Marketing số 47, 10/2018
và TP.HCM nói chung[1]. Người dân ở đây ý 
thức rất rõ việc làm trên là trái pháp luật tuy 
nhiên họ vẫn cố tình vi phạm và số lượng ngày 
càng tăng, trở nên hết sức phổ biến ở khu vực 
này. Vậy động cơ nào thôi thúc họ quyết định 
lựa chọn nhà phi chính thức mặc dù lường trước 
được rủi ro? Những giải pháp nào là phù hợp 
để giải quyết vấn đề nhà ở phi chính thức hiện 
nay? Bài viết này sẽ làm rõ sự phù hợp của nhà 
phi chính thức đối với người thu nhập thấp từ 
đó giải thích nguyên nhân vì sao nhà phi chính 
thức trở nên phổ biến hiện nay, sau đó đưa ra 
một số gợi ý giải pháp.
2. Cơ sở lý thuyết
2.1. Định nghĩa, vai trò, đặc điểm của nhà 
phi chính thức:
Định nghĩa: 
Theo định nghĩa của Boothroyd và Pham 
Xuan Nam (2000), nhà phi chính thức bao gồm 
nhà ở bất hợp pháp, nhà chiếm dụng bất hợp 
pháp, nhà ở không đúng quy định và nhà ổ chuột.
Theo định nghĩa của Tổ chức Hợp tác và 
Phát triển kinh tế (OECD), nhà ở phi chính thức 
là: (1) Nhà ở được xây dựng trên phần đất chưa 
đủ cơ sở pháp lý để xây dựng nhà hoặc phần đất 
bị chiếm giữ bất hợp pháp; (2) Nhà ở không phù 
hợp với những quy định và quy hoạch xây dựng 
hiện hành (nhà ở trái phép).
Theo Ahsan (2010), nhà ở phi chính thức là 
nhà ở bất hợp pháp bao gồm xây trái phép hoặc 
lấn chiếm các khu vực đất công, thường là nhà 
ở tạm bợ, chất lượng cơ sở hạ tầng và dịch vụ 
kém. Nhà ở chính thức là nhà có giấy phép xây 
dựng và thỏa mãn các tiêu chuẩn xây dựng theo 
quy hoạch của chính quyền. 
1 
tintuc/Lists/Posts/Post.aspx?List=43cc31f0-
7871-4326-83d2-11fceebc16ea&ID=1685&Web
=914d7bf3-7db3-45a9-8171-246d27cf1f24 
TP.HCM không tránh khỏi tình trạng tương 
tự, cùng với sự gia tăng đầu tư các khu công 
nghiệp, lượng người nhập cư đổ về ngày càng 
đông, chủ yếu tập trung ở các khu vực vùng ven, 
ngoại thành làm phát sinh nhu cầu nhà ở rất cao 
ở các khu vực này. Dù quỹ đất đô thị có tăng 
lên nhưng diện tích bình quân đầu người vẫn 
không tăng do sự gia tăng nhà ở không theo kịp 
mức tăng dân số và nhu cầu cao về nhà ở, thiếu 
nhà vẫn là vấn đề thời sự bức thiết ở TP.HCM 
(Ngân hàng Thế giới, 2015).
Theo Ngân hàng Thế giới (2015) số lượng 
các hộ gia đình thành thị ở TP.HCM tăng trung 
bình hằng năm 64.000 hộ tương đương 17%. 
Trong tổng số người nghèo ở đô thị, người nhập 
cư nghèo chiếm một bộ phận đáng kể, khoảng 
20% số người nhập cư không có sổ hộ khẩu là 
những người dễ bị tổn thương, phân biệt đối xử 
hoặc rơi ra ngoài lề do không được thừa nhận 
là thành viên chính thức của cộng đồng, nhiều 
chính sách quản lý đô thị dễ tác động tiêu cực 
đến nguồn mưu sinh của họ (Ngân hàng Thế 
giới, 2014). Đối với người nghèo, nhà ở là 
vấn đề cấp bách nhất ở các thành phố lớn như 
TP.HCM, đất đai trở thành một hàng hóa có giá 
trị đến mức chỉ một tỷ lệ nhỏ dân cư mới đủ 
lực mua, người nghèo buộc phải định cư trên 
những khu đất công còn bỏ trống, khi bị giải 
tỏa họ di dời và rồi lại lấn chiếm đất ở chỗ khác 
(Đặng Nguyên Anh, 2004). Giá nhà đã vượt xa 
khả năng kinh tế của người nghèo, theo Công 
ty Bất động sản CB Richard Ellis (CBRE Việt 
Nam, 2011) trong vòng 20 năm giá bất động 
sản của Việt Nam tăng 100 lần, gấp 25 lần thu 
nhập bình quân đầu người. 
 ... dân số còn lại (Quận 1, Quận 2) gần như 
không có khả năng tiết kiệm để mua nhà và họ 
cũng không thuộc đối tượng được ngân hàng 
chấp nhận cho vay vì thu nhập quá thấp không 
có khả năng chi trả hoặc đa phần họ là những 
lao động tự do không có hồ sơ thu nhập. Đối với 
những người nghèo ở thành thị, nhà ở tự xây và 
nâng cấp dần gần như là lựa chọn hợp lý duy 
nhất (Ngân hàng Thế giới, 2015). 
Nhà ở tự xây chiếm khoảng 75% tổng số 
nhà ở Việt Nam, phát triển nhanh nhất ở vùng 
rìa các thành phố lớn phục vụ tốt cho nhu cầu 
nhà ở của người thu nhập thấp và lao động nhập 
cư, phần lớn nhà ở tự xây là phi chính thức do 
thiếu giấy tờ pháp lý hợp pháp (Ngân hàng Thế 
giới, 2015).
Những người thu nhập thấp chấp nhận những 
rủi ro, bất ổn và điều kiện tự nhiên không thuận 
lợi gắn liền với nhà phi chính thức vì họ không 
có nhiều lựa chọn. Nhà phi chính thức có giá rẻ 
và sẵn có, giao dịch nhanh gọn nhẹ, không quan 
liêu rắc rối như thị trường chính thức. Người ta 
hy vọng rằng theo thời gian đất đai sẽ được điều 
chỉnh, môi trường được cải thiện hơn cùng với 
sự công nhận về pháp lý (UN–Habitat, 2005).
Hiện nay các chính sách của Chính phủ tập 
trung nhiều vào thị trường nhà chính thức, ít 
43
Tạp chí Nghiên cứu Tài chính – Marketing số 47, 10/2018
Thứ hai, không gian làm việc: Đối với người 
nghèo, nhà ở không chỉ là không gian sống mà 
còn là nơi diễn ra các hoạt động mang lại thu 
nhập bao gồm may quần áo, sản xuất thủ công, 
nấu ăn để bán tại các quầy thực phẩm ở chợ, 
hay xe chở hàng rong, cửa hàng sửa chữa, sản 
xuất nhỏ, cửa hàng bán đồ gia dụng, cửa hàng 
chăm sóc sắc đẹp, giặt là, làm bánh, nhà hàng, 
quán rượu và phòng cho thuê. Nhà có tầng trệt 
luôn đem đến sự linh hoạt lớn cho việc kết hợp 
giữa các hoạt động sinh hoạt hàng ngày và kiếm 
tiền. Đây là lý do vì sao căn hộ tại các nhà cao 
tầng thường làm mất cơ hội kiếm tiền của người 
nghèo do thiếu không gian cho các hoạt động 
nêu trên.
Thứ ba, các hệ thống hỗ trợ cộng đồng: 
Những hộ gia đình ở các khu ổ chuột sống dựa 
vào mạng lưới bạn bè và hàng xóm trong sự 
đùm bọc và giúp đỡ lẫn nhau không chỉ trong 
những trường hợp khẩn cấp. Những hệ thống 
hỗ trợ dựa trên cộng đồng và mạng lưới phức 
hợp các mối quan hệ cộng đồng này mang lại sự 
tiếp cận không chính thức tới nguồn điện, người 
trông trẻ, giúp tìm việc làm, thông tin và nguồn 
tín dụng trong những trường hợp khẩn cấp và 
giúp sửa chữa bất kỳ thứ gì hỏng hóc. Dễ hiểu 
tại sao người nghèo không thể tồn tại khi bị cô 
lập trong các căn hộ tại các tòa nhà chọc trời 
ven thành phố và họ phải quay lại chỗ cũ.
Thứ tư, chi phí: Các chuyên gia tài chính 
nhà ở giả định mức chi trả khoảng 25 – 30% 
trên tổng thu nhập hàng tháng cho nhà ở là 
chấp nhận được đối với một hộ gia đình. Tuy 
nhiên, đây là mức thích hợp với hộ gia đình 
có thu nhập trung bình và không áp dụng đối 
với các hộ nghèo. Các hộ nghèo dành phần lớn 
thu nhập cho các khoản chi thiết yếu như thực 
phẩm, chăm sóc sức khỏe, đi lại và trong trường 
hợp khẩn cấp. Ngay cả nhà cho thuê giá rẻ cũng 
thường đòi hỏi một khoản đặt cọc đáng kể vượt 
Ưu tiên 2: Khả năng tiếp cận, điều này rất 
quan trọng trong việc tạo thêm thu nhập do đó 
ảnh hưởng ngay đến phúc lợi xã hội của gia 
đình và khả năng thanh toán nhà. Ưu tiên về 
vị trí này bao gồm tính kết nối của gia đình 
với các công việc ở gần đó cũng như cơ hội 
kinh doanh thành công tại nhà. Các yếu tố quan 
trọng với tính kết nối là khoảng cách đến các 
quận thương mại và việc làm, tiếp cận với giao 
thông công cộng và nhà mặt phố để có các cơ 
hội kinh doanh.
Ưu tiên 3: An ninh, liên quan đến mức độ 
an toàn của hộ gia đình đối với các vấn đề trộm 
cắp hay các loại hình tội phạm khác.
Ưu tiên 4: Phù hợp để sinh sống, là khả 
năng tiếp cận đến các tiện nghi xã hội như giáo 
dục (trường học, nhà trẻ), các cơ sở y tế (bệnh 
viện, phòng khám) và các cơ sở văn hóa xã hội 
(công viên, khu vui chơi giải trí).
Các tiêu chí chọn nhà của người thu nhập 
thấp theo UN – Habitat (2015): có sự khác 
nhau giữa thứ tự ưu tiên của các tiêu chí chọn 
nhà giữa người nghèo và người giàu. Người 
giàu chú ý nhiều hơn đến địa vị, sự thoải mái, 
thiết kế, tiện lợi, giá trị tiềm năng khi bán lại. 
Còn người nghèo quan tâm nhiều đến các tiêu 
chí sau:
Thứ nhất, vị trí: Nhà ở gần với việc làm 
và cơ hội kiếm sống là yếu tố chủ chốt khi 
người nghèo lựa chọn nơi sinh sống. Sống ở 
gần các khu chợ, nhà máy, khu buôn bán, bến 
trung chuyển và địa điểm xây dựng đồng nghĩa 
với thu nhập cao hơn, nhiều cơ hội kiếm sống 
hơn và chi phí đi lại thấp hơn. Nhiều chương 
trình nhà ở thất bại trong việc thu hút và níu 
giữ người nghèo vì chúng được xây dựng quá 
xa trung tâm thành phố, các khu công nghiệp, 
trường học, bệnh viện chuyên khoa và các dịch 
vụ xã hội. Đó là lý do tại sao những khu ổ chuột 
trong lòng thành phố được ưa chuộng hơn bất 
chấp đông đúc hay bất ổn thế nào.
44
Tạp chí Nghiên cứu Tài chính – Marketing số 47, 10/2018
sát được 12 hộ gia đình đang ở trong những căn 
nhà phi chính thức của mình, có người thì mua 
nhà đã xây sẵn, có người thì mua đất và tự xây 
dựng dần.
Bên cạnh đó tác giả tiến hành phỏng vấn sâu 
5 chủ thầu xây dựng và 6 cò đất, vẫn là nguyên 
tắc phỏng vấn đến khi nào không còn tìm được 
thông tin gì mới nữa thì dừng lại. Trong nguồn 
lực của mình, tác giả chỉ có thể tiếp cận và phỏng 
vấn sâu 2 cán bộ quản lý tại khu vực xã Vĩnh Lộc 
A về các vấn đề liên quan đến nhà ở phi chính 
thức, thông tin cá nhân của những người được 
phỏng vấn sâu được yêu cầu giữ kín.
4. Thực trạng nhà phi chính thức tại xã 
Vĩnh Lộc A, huyện Bình Chánh
Xã Vĩnh Lộc A nằm gần 2 khu công nghiệp 
lớn đó là khu công nghiệp Vĩnh Lộc và khu 
công nghiệp Tân Bình nơi thu hút rất nhiều lao 
động, tuy nhiên các khu công nghiệp này lại 
không có chỗ ở cho công nhân từ đó phát sinh 
nhu cầu nhà ở rất lớn ở khu vực vùng ven như 
xã Vĩnh Lộc A. Công nhân, những người lao 
động nhập cư phần lớn thuộc 2 nhóm thu nhập 
thấp nhất nên nhà phi chính thức là lựa chọn 
phổ biến của họ. Phần lớn nhà phi chính thức ở 
Vĩnh Lộc A đều là nhà tự xây và nâng cấp dần 
qua rất nhiều lần.
Hình 1. Tình trạng căn nhà phi chính thức 
từ lúc mới mua đến nay
Nguồn: Tác giả khảo sát
Những hộ sống trong những căn nhà phi 
chính thức đó được công nhận và sinh hoạt 
ngoài khả năng của người nghèo. Hộ gia đình 
càng nghèo càng ít khả năng chi trả cho nhà ở 
và trích phần trăm từ thu nhập hàng tháng của 
họ. Đó là lý do tại sao các lều lán được dựng 
lên và hoàn thiện dần tại các khu ổ chuột mới là 
kiểu nhà ở phù hợp hơn cả đối với các hộ nghèo 
– ngôi nhà cho phép họ từng bước gây dựng nền 
tảng kinh tế.
3. Phương pháp nghiên cứu
Bài viết sử dụng phương pháp nghiên cứu 
định tính kết hợp phân tích tình huống. Thông 
tin sử dụng gồm thông tin thứ cấp được thu 
thập từ số liệu thống kê của Ủy Ban Nhân Dân 
(UBND) xã Vĩnh Lộc A, các trang báo có uy 
tín, trang web của UBND huyện Bình Chánh 
và các cơ quan có liên quan, các văn bản pháp 
luật liên quan. Thông tin sơ cấp thu thập thông 
qua khảo sát, phỏng vấn sâu những đối tượng 
liên quan. 
Khảo sát bằng bảng câu hỏi 120 hộ dân 
đang sinh sống ở những căn nhà phi chính thức 
trên địa bàn xã Vĩnh Lộc A. Xã Vĩnh Lộc A bao 
gồm 6 ấp (ấp 1, 2, 3, 4, 5, 6), mỗi ấp khảo sát 20 
hộ gia đình, phương pháp chọn mẫu thuận tiện.
Cách thức khảo sát: mỗi ấp xác định 4 – 5 
khu vực, mỗi khu vực khảo sát 4 – 5 hộ gia 
đình, tác giả đến từng nhà trò chuyện vào hỏi 
những thông tin ban đầu, nếu xác định đây đúng 
là hộ gia đình sống trong căn nhà phi chính thức 
của mình sẽ bắt đầu khảo sát, những trường hợp 
không phải như: đang ở thuê, ở nhờ nhà người 
thân, nhà đã có giấy tờ hợp pháp sẽ không 
khảo sát. Quá trình khảo sát tiến hành đến khi 
nào đủ số lượng phiếu khảo sát hợp lệ là 120 thì 
dừng lại.
Trong mỗi khu vực đến khảo sát sẽ chọn một 
hộ gia đình để phỏng vấn sâu, quá trình phỏng 
vấn sâu được thực hiện đến khi nào cảm thấy 
câu trả lời của các hộ gia đình không còn cung 
cấp thông tin gì mới nữa, kết quả tác giả khảo 
45
Tạp chí Nghiên cứu Tài chính – Marketing số 47, 10/2018
Hình 3. Mức độ quan tâm đến nhà ở xã hội 
của người dân sống ở nhà phi chính thức 
xã Vĩnh Lộc A
Nguồn: Tác giả khảo sát
5. Sự phù hợp của nhà phi chính thức đối 
với những người thu nhập thấp
5.1. Tiêu chí 1 – Khả năng chi trả: Nhà 
phi chính thức đáp ứng tốt nhất tiêu chí “phù 
hợp với khả năng chi trả” của những người thu 
nhập thấp.
Tính đến thời điểm 01/2018, chi phí để có 
được một căn nhà phi chính thức là 600 triệu/
căn (diện tích đất 50m2, 1 gác giả, vách bằng 
tôn, tường xây 2m, sàn nhà lót gạch, thiết bị vệ 
sinh tối thiểu, nhà trong hẻm trải đá ngang 3m), 
tương đương 6 triệu/m2 sàn, trong khi đó giá nhà 
ở xã hội theo Ngân hàng Thế giới (2015) từ 12-
14 triệu/m2 sàn, điều này cho thấy giá nhà phi 
chính thức thấp hơn rất nhiều so với nhà chính 
thức. Cộng thêm nhà phi chính thức là những 
nhà tự xây dựng dần dần nên rất linh hoạt và 
phù hợp khả năng tiết kiệm tích lũy hoặc vay 
mượn của người thu nhập thấp.
Hình 4. Nguồn tài chính dùng để mua nhà 
của hộ gia đình ở nhà phi chính thức 
xã Vĩnh Lộc A
Nguồn: Tác giả khảo sát
cộng đồng như những người dân chính thức, họ 
được cấp giấp tạm trú, trên giấy này mục địa chỉ 
được ghi là “nhà không số” lý do “nhà chưa hợp 
pháp”, được sinh hoạt tổ dân phố, được cấp giấy 
chứng nhận gia đình văn hóa, vẫn phải đóng 
góp các khoản thu của ấp, xã Nhìn chung, 
họ được chính quyền địa phương và người dân 
công nhận và hầu như có đầy đủ các quyền và 
nghĩa vụ như một người sinh sống chính thức.
Những căn nhà phi chính thức diện tích 
trung bình khoảng 45-70 m2 đất và thường có 
gác, diện tích này phù hợp với những hộ gia 
đình từ 3-5 người. Đa phần người dân mới đến 
sinh sống ở đây không lâu, chủ yếu là những 
người lao động nhập cư nghèo làm việc ở gần 
khu vực này hoặc có người thân bạn bè đang 
sinh sống ở đây giới thiệu họ tiếp cận với nhà 
phi chính thức.
Hình 2. Thời gian sinh sống và 
phương pháp tiếp cận nhà phi chính thức 
của người dân
Nguồn: Tác giả khảo sát
Phần lớn người dân đều biết đến chính sách 
nhà ở xã hội nhưng không mấy quan tâm. Lý do 
được người dân đưa ra là họ không đủ điều kiện 
để mua nhà ở xã hội vì không đủ tiền để đặt 
cọc ban đầu, không đủ điều kiện vay ngân hàng 
do không chứng minh được thu nhập, không tài 
sản thế chấp, không thuộc diện vay ưu đãi, sợ 
gánh nặng trả nợ, không thích nhà chung cư. 
Ngoài ra còn những lý do khác như số lượng 
nhà ở còn quá ít so với nhu cầu, thiếu thông tin 
đến người dân, không phù hợp với đối tượng 
thu nhập phi chính thức.
46
Tạp chí Nghiên cứu Tài chính – Marketing số 47, 10/2018
Theo kết quả khảo sát, đa phần người dân 
làm việc gần khu vực mình sống và đây là tiêu 
chí quan trọng trong chọn nhà với mức điểm là 
4,17/5, kết quả này thống nhất với nghiên cứu 
của ALMEC Corporation (2004) người dân có 
xu hướng ở gần nơi mình làm việc, học tập, 
khoảng cách trung bình khoảng 5-7 km, đồng 
thời cũng phù hợp với kết quả nghiên cứu của 
Đại học Giao Thông Vận Tải TP.HCM (2014) 
về chiều dài trung bình của các chuyến đi là 
4,7 km.
Theo đánh giá chung của người dân, việc đi 
đến chỗ làm tương đối thuận tiện, các khu nhà 
phi chính thức đều có hệ thống đường nội bộ 
do người dân tự làm rộng từ 3 – 6m, đổ đá hoặc 
bê tông kết nối với các trục đường chính của xã 
đều được tráng nhựa hoặc bê tông. Hiện nay, 
xã đang thực hiện chương trình xây dựng nông 
thôn mới trong đó tập trung nhiều vào phát triển 
hạ tầng giao thông nên rất nhiều con đường, hệ 
thống cống thoát nước được xây dựng, nâng cấp 
giúp cho việc kết nối giao thông đi lại càng dễ 
dàng, nhanh chóng hơn. Điểm trung bình cho 
mức độ hài lòng đối với hệ thống giao thông hạ 
tầng là 3,82/5 thể hiện người dân khá hài lòng 
về giao thông khu vực mình đang sống.
Một điều đáng lưu ý nữa của “khả năng 
tiếp cận” đó là khả năng kinh doanh tại gia, rất 
nhiều hộ gia đình sống trong nhà phi chính thức 
tận dụng căn nhà của mình cho các hoạt động 
kinh doanh tại nhà, những căn nhà gần mặt tiền 
đường hay trong những khu dân cư đã tương 
đối đông đúc có thể tận dụng tầng trệt để mua 
bán kinh doanh như bán tạp hóa, cà phê, thực 
phẩm, nhờ vị trí gần KCN và khu vực sản 
xuất vệ tinh, rất nhiều hộ dân tận dụng nhà mình 
vừa để ở vừa sản xuất, gia công hàng hóa như 
gia công quần áo, giày dép, làm xưởng cơ khí, 
xưởng sản xuất nhỏ, bán nước, bán tạp hóa, 
tạo thêm được thu nhập cho gia đình.
Nguồn tài chính để mua nhà phi chính thức 
chủ yếu đến từ tích góp của bản thân chủ nhà 
và vay mượn gia đình, bạn bè. Trước tiên nhà 
phi chính thức giải quyết được nhu cầu về chỗ 
ở (khi mua nhà xã hội rủi ro chủ thầu giao nhà 
trễ hẹn rất cao), khi để dành hoặc vay được một 
khoản nho nhỏ họ sẽ sửa chữa nâng cấp nhà từ 
từ nhờ đó họ có thể chủ động kiểm soát được 
ngân sách và tính linh hoạt rất cao.
Bên cạnh đó, có thể kể đến một lý do mà 
nhà phi chính thức được lựa chọn đó là những 
lợi ích tài chính lớn mà chủ nhà có thể thu được 
khi giá đất khu vực ngoại thành tăng nhanh 
cộng thêm những chính sách hợp thức hóa nhà 
phi chính thức của Chính phủ.
5.2. Tiêu chí 2 – Khả năng tiếp cận: Nhà 
phi chính thức ở xã Vĩnh Lộc A đáp ứng tốt tiêu 
chí “khả năng tiếp cận”.
UN – Habitat (2005) có nêu rõ vị trí nhà ở 
là vô cùng quan trọng đối với người nghèo, họ 
cần ở càng gần cơ hội kiếm tiền càng tốt, việc 
ở gần nơi có cơ hội công việc có ý nghĩa hơn là 
chất lượng nhà ở. Xã Vĩnh Lộc A tiếp giáp với 
KCN Vĩnh Lộc và gần KCN Tân Bình, không 
những thế khu vực này tập trung rất nhiều cơ sở 
kinh doanh nhỏ lẻ, đây là nơi cung cấp việc làm 
phong phú, đặc biệt cho người thu nhập thấp.
Hình 5. Khoảng cách từ nơi ở đến nơi làm 
việc của những người ở nhà phi chính thức 
xã Vĩnh Lộc A
Nguồn: Tác giả khảo sát