Kinh tế học tiền tệ - Ngân hàng - Bài 2: Các thước đo cơ bản về lãi suất

BÀI 2 
CÁC THƯỚC ĐO CƠ BẢN VỀ LÃI SUẤT
GVGD: TS. Trần Thị Vân Anh
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ, ĐHQGHN
KHOA TÀI CHÍNH – NGÂN HÀNG
MÔN KINH TẾ HỌC TIỀN TỆ - NGÂN HÀNG
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
1-2
YÊU CẦU CHUNG
1. Nắm vững khái niệm lãi suất, lãi suất 
hoàn vốn, lợi tức
2. Tính toán thành thạo các thước đo cơ 
bản về lãi suất
3. Phân biệt lãi suất và lợi tức, ý nghĩa 
của vấn đề nghiên cứu
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
1-3
ĐỊNH NGHĨA LÃI SUẤT
- Là chi phí bỏ ra cho việc vay tiền
- Là giá cả của quyền sử dụng tiền
- Luôn gắn liền với thời gian
và khoản tiền vay
- Được thể hiện bằng tỉ lệ %
VD: Lãi suất tiền gửi NH 
loại 3 tháng là 8%/Năm
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
1-4
PHÂN LOẠI LÃI SUẤT 
1. Căn cứ vào tính chất khoản vay
a) Lãi suất tiền gửi NH
b) Lãi suất tín dụng NH
c) Lãi suất chiết khấu
d) Lãi suất tái chiết khấu
e) Lãi suất liên NH
f) Lãi suất cơ bản
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
1-5
PHÂN LOẠI LÃI SUẤT 
2. Căn cứ vào tính linh hoạt của lãi suất
a) Lãi suất cố định
b) Lãi suất linh hoạt
3. Căn cứ vào loại tiền cho vay
a) Lãi suất nội tệ
b) Lãi suất ngoại tệ
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
1-6
PHÂN LOẠI LÃI SUẤT 
4. Căn cứ vào nguồn tín dụng
a) Lãi suất trong nước
b) Lãi suất quốc tế
5. Căn cứ vào giá trị thực của tiền lãi
a) Lãi suất danh nghĩa
b) Lãi suất thực
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
1-7
LÃI SUẤT DANH NGHĨA & LÃI SUẤT THỰC
- Quan hệ giữa lãi suất thực và lãi suất danh
nghĩa được phản ánh bằng phương trình
Fisher
Công thức: ir = in – π
e
Trong đó: ir Lãi suất thực
in Lãi suất danh nghĩa
πe Lạm phát dự tính
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
1-8
LÃI SUẤT DANH NGHĨA & LÃI SUẤT THỰC
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
1-9
GÍA TRỊ HIỆN TẠI
1. Khái niệm:
PV của một khoản tiền nào đó 
trong tương lai là số tiền mà nếu
đem cho vay ngày hôm nay, với
lãi suất hiện hành, sẽ tích lũy 
thành số tiền đó trong tương lai
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
1-10
GÍA TRỊ HIỆN TẠI
2. Công thức tổng quát tính PV
PV = → F = PV x (1+r)n
Trong đó: F: Số tiền trong tương lai
PV: Giá trị hiện tại
r: lãi suất hiện hành/năm
n: Số năm
n
r
F
)1(
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
1-11
GÍA TRỊ HIỆN TẠI
3. Ví dụ 1 
P1 : Giá trị khoản tiền nhận được sau 1 năm =1 triệu 
VND
P2 : Giá trị hiện tại của khoản tiền 
r Lãi suất = 10%/năm
Tìm P2
P2 = P1 /(1+r) = 1/(1+0,1) = 0,91 triệu VND
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
1-12
GÍA TRỊ HIỆN TẠI
3. Ví dụ 2 
Một nhà kinh doanh muốn mua một cỗ
máy để cho thuê lại. Nếu cỗ máy đó đem lại
thu nhập là 4 triệu đồng/năm, thời hạn cho
thuê là 2 năm, giá trị thanh lý sau 2 năm là
10 triệu đồng. Lãi suất hiện hành là
10%/năm. Anh ta nên mua máy đó với giá
bao nhiêu?
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
1-13
GÍA TRỊ HIỆN TẠI
Pv = Pv1 + Pv2 = 4 tr + 4 tr +10 tr = 18 tr
Pv1 : Giá trị hiện tại của khoản thu nhập ở năm 1
Pv2 : Giá trị hiện tại của khoản thu nhập ở năm 2
Pv1 = 4 tr/(1+ 0,1) = 3,64 tr
Pv2 = (4 tr + 10tr)/(1 +0,1)
2 = 11,57 tr
Pv = Pv1 + Pv2 = 3,64 tr + 11,57 tr = 15, 21 tr = giá 
trị hiện tại của khoản tiền 18 triệu sau 2 năm → 
Giá máy < 15, 21 tr thì nhà đầu tư có lãi
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
1-14
GÍA TRỊ HIỆN TẠI
Ví dụ 3: Một người trúng xổ số 20 triệu USD tại
New York, mỗi năm lĩnh thưởng 1 triệu trong 20
năm, lãi suất hiện hành là 10%/năm. Anh ta có
thực sự trúng 20 triệu không?
PV = PV1 + PV2 + PV20 = 1/(1,1) + 1/(1,1)
2 ++
1/(1,1)20 = 9,4 triệu USD
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
1-15
GÍA TRỊ HIỆN TẠI
• Giá trị hiện tại là giá trị tương
lai bị chiết khấu
• Có thể tính toán giá trị hôm nay
khi biết mức lãi suất cho vay
hiện hành
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
1-16
LÃI SUẤT HOÀN VỐN
1. Lãi suất hoàn vốn (i)/(lợi suất đáo hạn) là
lãi suất làm cân bằng giá trị hiện tại của
khoản tiền thanh toán trong tương lai với
giá cả hôm nay của nó
2. Là phép đo lãi suất quan trọng & chính
xác nhất
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
1-17
LÃI SUẤT HOÀN VỐN VAY ĐƠN
1. Khái niệm
a) Cung cấp: Tv gốc
b) Thanh toán 1 lần vào đáo hạn gồm (gốc
+ lãi) (F)
c) Áp dụng cho vay nhỏ, ngắn hạn, cá
nhân, tiêu dùng
2. Công thức tính
Tv = F/(1 + i)N
3. Đặc điểm: i ( LSHV) = r (lãi suất cho vay)
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
1-18
LÃI SUẤT HOÀN VỐN VAY HOÀN TRẢ CỐ ĐỊNH
1. Khái niệm
a) Cung cấp: Tv gốc
b) Thanh toán định kỳ (lãi + một phần gốc), có giá
trị bằng nhau tại các thời điểm thanh toán (F)
2. Công thức tính
TV =
Trong đó: TV: Toàn bộ khoản tiền vay
n: Số năm phải trả
F: Số tiền trả cố định hàng năm
i: Lãi suất hoàn vốn
n
i
F
i
F
i
F
)1(
...
)1(1
2
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
1-19
LÃI SUẤT HOÀN VỐN VAY HOÀN TRẢ CỐ ĐỊNH
3. Đặc điểm
a) Khó tính
b) Trước đây phải dùng bảng cho trước
(Bảng 1, tr. 31 GT)
c) Hiện nay: sử dụng hỗ trợ của tin học
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
1-20
LÃI SUẤT HOÀN VỐN TRÁI PHIẾU COUPON
1. Khái niệm: 
+ Là loại trái phiếu mà người bán
trái phiếu phải thanh toán cho người 
sở hữu một số tiền lãi cố định
hàng năm cho đến hết thời hạn vay. 
+ Ở năm cuối toàn bộ khoản vay 
(mệnh giá) được hoàn trả lại
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
1-21
LÃI SUẤT HOÀN VỐN TRÁI PHIẾU COUPON
2. Phân biệt: 
+ Chủ phát hành 
+ Mệnh giá
+ Ngày mãn hạn
+ Lãi suất coupon
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
1-22
LÃI SUẤT HOÀN VỐN TRÁI PHIẾU COUPON
3. Ví dụ:
+ Pb: Giá hôm nay của trái phiếu = 10 tr
+ C: Tiền trả cố định hàng năm = 1 tr
+ F: Mệnh giá = 10 tr
+ n: Số năm = 10 năm
Tính lãi suất hoàn vốn i của trái phiếu
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
1-23
LÃI SUẤT HOÀN VỐN TRÁI PHIẾU COUPON
Pb =
LSHV i là lãi suất làm cân bằng phương trình
10 = → i = 10%
102
)1(
101
...
)1(
1
1
1
iii
102
)1(
101
...
)1(
1
1
1
iii
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
1-24
LÃI SUẤT HOÀN VỐN TRÁI PHIẾU COUPON
4. Công thức: i được tính trong công thức 
Pb =
+ Pb: Giá hôm nay của trái phiếu
+ C: Tiền trả cố định hàng năm
+ F: Mệnh giá
+ n: Số năm
n
i
FC
i
C
i
C
)1(
...
)1(1
2
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
1-25
LÃI SUẤT HOÀN VỐN TRÁI PHIẾU COUPON
5. Đặc điểm
a) Khó tính
b) Trước đây phải dùng bảng cho trước
(Bảng 2, tr. 34 GT)
c) Hiện nay: sử dụng hỗ trợ của tin học
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
1-26
LÃI SUẤT HOÀN VỐN TRÁI PHIẾU COUPON
6. Nhận xét
a) Giá bán TP hôm nay = mệnh giá thì
LSHV = LS coupon.
b) LSHV > LS coupon nếu giá bán TP <
mệnh giá
c) Giá bán TP tỷ lệ nghịch với LSHV
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
1-27
LÃI SUẤT HOÀN VỐN TRÁI PHIẾU CONSOL
1. Khái niệm: trái phiếu coupon đặc biệt
2. Đặc điểm:
a) Có số năm mãn hạn N = ∞
b) Giá trái phiếu PC
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
1-28
n
i
C
i
C
i
C
)1(
...
)1(1
2
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
1-29
LÃI SUẤT HOÀN VỐN TRÁI PHIẾU CHIẾT KHẤU
1. Khái niệm
a) Cung cấp một khoản vay (F) mệnh giá
b) Thanh toán lãi trước
c) Bán với giá Pd luôn nhỏ hơn F
2. Công thức tính
Pd = F/(1+i) hay i = (F – Pd)/Pd (>0)
Trong đó: F: mệnh giá, Pd: giá hôm nay của trái phiếu
3. Đặc điểm
a) Dễ tính
b) Thường có N = 1
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
1-30
LÃI SUẤT HOÀN VỐN
Lãi suất hoàn vốn của một số
công cụ nợ trên thị trường tài chính
cho thấy mối quan hệ giữa giá trị hôm
nay với lãi suất của nó
Khi lãi suất tăng thì giá trái phiếu
giảm và ngược lại
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
1-31
LÃI SUẤT HOÀN VỐN HIỆN HÀNH
1. Khái niệm (iC)
• Là lãi suất xấp xỉ của LSHV (i)
• Tính cho trái phiếu Coupon
• Sử dụng công thức tính của trái phiếu Consol
2. Công thức tính iC = C/Pb
ic: Lãi suất hoàn vốn hiện hành
Pb: Giá trái phiếu coupon
C: Tiền trả cố định hàng năm
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
1-32
LÃI SUẤT HOÀN VỐN HIỆN HÀNH
3. Đặc điểm
• Phản ánh đúng hướng diễn biến của (i)
• Tính xấp xỉ phụ thuộc:
• Kỳ hạn của trái phiếu
• Giá bán của trái phiếu
• LSHV hiện hành tỷ lệ nghịch với giá TP
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
1-33
LÃI SUẤT HOÀN VỐN TRÊN CƠ SỞ CHIẾT KHẤU
1. Khái niệm (id)
• Là lãi suất xấp xỉ của LSHV (i)
• Tính cho trái phiếu chiết khấu
• Theo phương pháp tính giảm
2. Công thức tính
idb = [(F – Pd)/F] x 360/số ngày tới khi đáo hạn
idb = LSHV trên cơ sở chiết khấu
Pd = giá mua TPCK; F = mệnh giá TPCKCuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
1-34
LÃI SUẤT HOÀN VỐN TRÊN CƠ SỞ CHIẾT KHẤU
3. Đặc điểm
• Phản ánh đúng hướng diễn biến của (i)
• Tính xấp xỉ phụ thuộc
- Kỳ hạn của trái phiếu
- Giá bán của trái phiếu
• LSHV trên cơ sở chiết khấu tỷ lệ
nghịch với giá TP
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
1-35
PHÂN BIỆT LÃI SUẤT & LỢI TỨC
Ví dụ: Trái phiếu coupon mệnh giá 1000
$, lãi suất coupon là 10%, được mua với
giá 1000 $, được giữ lại 1 năm và bán
với giá 1200$. Tính tỷ lệ lợi tức?
Lợi tức thu được = LS trái phiếu + chênh 
lệch giá TP = 1000 x 10% + (1200 –
1000) = 300 $ = 30% > 10 % (LS 
Coupon)
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
1-36
PHÂN BIỆT LÃI SUẤT & LỢI TỨC
- Công thức tính tỷ lệ lợi tức (RET):
RET = ic + g
- Trong đó: RET: Lợi tức
ic: Lãi suất hoàn vốn hiện hành = C/Pt
C: Khoản trả cố định hàng năm
Pt: Giá trái phiếu thời điểm t
Pt+1: Giá trái phiếu thời điểm t+1
g = (P t+1 – Pt)/Pt: Mức lợi vốn
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
1-37
PHÂN BIỆT LỢI TỨC & LÃI SUẤT
2. Quan hệ Lợi tức và Lãi suất
 RET = r khi Pt+1 = Pt
 RET > r khi Pt+1 > Pt
 RET < r khi Pt+1 < Pt
 RET có thể < 0
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
1-38
PHÂN BIỆT LỢI TỨC & LÃI SUẤT
3. Nhận xét:
 RET thường xuyên có sự khác biệt với r
 Vai trò của thông tin với nhà ĐTCK
 Thời hạn trái phiếu và thời hạn lưu giữ trái phiếu
 Thời hạn và độ rủi ro của trái phiếu
 Chú ý ic trong công thức tính RET
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt