Kinh tế học tiền tệ - Ngân hàng - Bài 1: Giới thiệu chung

BÀI 1 - GIỚI THIỆU CHUNG 
GVGD: TS. Trần Thị Vân Anh
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ, ĐHQGHN
KHOA TÀI CHÍNH – NGÂN HÀNG
MÔN KINH TẾ HỌC TIỀN TỆ - NGÂN HÀNG
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
TS. Trần Thị Vân Anh– Trường Đại học Kinh tế ĐHQGHN. 1-2
Yêu cầu chung của môn học 
1. Mục tiêu môn học:
2. Thời lượng môn học: 3 tín chỉ
3. Kết cấu môn học: 7 chương 
4. Cách học: Nghe giảng + Thảo luận +
Làm bài tập
5. Đánh giá: Bài tập + Kiểm tra giữa kỳ +
Thi cuối kỳ 
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
TS. Trần Thị Vân Anh– Trường Đại học Kinh tế ĐHQGHN. 1-3
Yêu cầu về điểm số 
1. Điểm chuyên cần: 6% (0,4%/buổi)
2. Điểm bài tập (về nhà + nhóm): 19%
3. Điểm kiểm tra giữa kỳ (01 bài):
15%
4. Điểm thi cuối kỳ: 60%
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
TS. Trần Thị Vân Anh– Trường Đại học Kinh tế ĐHQGHN. 1-4
Yêu cầu đối với bài tập 
1. Thang điểm
1. Sự phù hợp của đề tài: 1
2. Nội dung: 3
3. Trình bầy: 5
a) Thuyết phục: 4.5
b) Nhiều người tham gia: 0.5
4. Tính sáng tạo của bài trình bầy: 1
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
TS. Trần Thị Vân Anh– Trường Đại học Kinh tế ĐHQGHN. 1-5
Yêu cầu đối với bài tập 
2. Cách chấm điểm: điểm trung bình 
các nhóm tự chấm
3. Thời hạn: 
- Buổi học 10: Nộp bài viết cho giáo 
viên và gửi cho các nhóm
- Buổi học 11, 12,13,14: 2 nhóm trình 
bầy vào tiết cuối
- Buổi học 15: Các nhóm còn lại
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
TS. Trần Thị Vân Anh– Trường Đại học Kinh tế ĐHQGHN. 1-6
Yêu cầu về học liệu
1. Giáo trình Kinh tế học Tiền tệ - Ngân hàng.
Trịnh Thị Hoa Mai (chủ biên). NXB ĐHQG
Hà Nội
2. Tiền tệ, Ngân hàng & Thị trường tài chính.
Fredric. S. Mishkin. NXB Khoa học và Kỹ
thuật, Hà Nội 1994
3. Kinh tế học tập 2. David Begg, Stanley
Fischer, Rudiger Dornbusch. NXB Giáo dục,
Hà Nội 1992
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
TS. Trần Thị Vân Anh– Trường Đại học Kinh tế ĐHQGHN. 1-7
Những vấn đề chung
1. Đối tượng, phạm vi và phương pháp 
nghiên cứu
2. Khái niệm tiền, lượng cung tiền, các khối 
tiền
3. Chức năng, cấu trúc và hoạt động của thị 
trường tài chính
4. Mối quan hệ giữa tài chính trực tiếp và 
tài chính gián tiếp
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
TS. Trần Thị Vân Anh– Trường Đại học Kinh tế ĐHQGHN. 1-8
Đối tượng, phạm vi & phương pháp
1. Đối tượng nghiên cứu:
a) Sự vận động có tính thị trường của
tiền
+ Sự vận động gắn liền với lãi suất
+ Sự vận động gắn với sử dụng tiền có
hiệu quả
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
TS. Trần Thị Vân Anh– Trường Đại học Kinh tế ĐHQGHN. 1-9
Đối tượng, phạm vi & phương pháp
b) Các thể chế tài chính: 
i) Hệ thống ngân hàng
+ NHTW và các NHTM
- Trung gian tài chính quan trọng
nhất
- Dòng vận động gián tiếp của tiền
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
TS. Trần Thị Vân Anh– Trường Đại học Kinh tế ĐHQGHN. 1-10
Đối tượng, phạm vi & phương pháp
ii) Các trung gian tài chính khác:
+ Các tổ chức phi ngân hàng:
• Các công ty bảo hiểm
• Các công ty tài chính
• Các quỹ tương trợ
+ Sự giống và khác biệt với NHTM
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
TS. Trần Thị Vân Anh– Trường Đại học Kinh tế ĐHQGHN. 1-11
Đối tượng, phạm vi & phương pháp
c) Thị trường tài chính:
+ Dòng vận động vốn trực tiếp
+ Thúc đẩy luân chuyển tiền tệ trong 
nền kinh tế
+ Hình thành lãi suất và giá chứng 
khoán
+ Quan hệ tác động với các TGTC
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
TS. Trần Thị Vân Anh– Trường Đại học Kinh tế ĐHQGHN. 1-12
Đối tượng, phạm vi & phương pháp
2. Phạm vi và phương pháp nghiên cứu:
 Tập trung nghiên cứu hệ thống ngân 
hàng
 Phương pháp nghiên cứu:
+ Tiếp cận thị trường
+ Sử dụng công cụ đồ thị
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
TS. Trần Thị Vân Anh– Trường Đại học Kinh tế ĐHQGHN. 1-13
Tổng quan về tiền tệ
Tiền là gì?
 Chức năng của tiền tệ
 Hệ thống tiền tệ
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
TS. Trần Thị Vân Anh– Trường Đại học Kinh tế ĐHQGHN. 1-14
Định nghĩa tiền tệ
1. Tiền là tất cả những gì được chấp nhận làm
phương tiện trao đổi, thanh toán & hoàn trả các
món nợ
2. Một số khái niệm có liên quan
1. Đồng tiền (Currency)
2. Thu nhập (Income)
3. Của cải (Wealth)
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
TS. Trần Thị Vân Anh– Trường Đại học Kinh tế ĐHQGHN. 1-15
Chức năng tiền tệ
• Tiền là phương tiện trao đổi
• Tiền là phương tiện định giá
• Tiền là phương tiện cất trữ
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
TS. Trần Thị Vân Anh– Trường Đại học Kinh tế ĐHQGHN. 1-16
Hệ thống tiền tệ 
1. Khái niệm: Tổng hợp tất cả các phương
tiện thanh toán trong nền kinh tế
2. Các loại hình tiền tệ:
- Hóa tệ - Tín tệ (tiền giấy)
- Bút tệ (tiền tín dụng)
- Tiền điện tử (CHIPS, SWIFT, thẻ v.v)
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
TS. Trần Thị Vân Anh– Trường Đại học Kinh tế ĐHQGHN. 1-17
Khái niệm cung tiền
1. Cung tiền = Lượng tiền trong nền kinh 
tế = Lượng cung tiền
+ Là tổng tất cả các phương tiện thanh 
toán trong nền kinh tế
+ Khái niệm Tính lỏng = Tính thanh 
khoản (Tính thanh tiêu) của tài sản:
Khả năng chuyển hóa thành tiền mặt của 
một tài sản
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
TS. Trần Thị Vân Anh– Trường Đại học Kinh tế ĐHQGHN. 1-18
Khái niệm cung tiền
2. Thành phần cung tiền:
+ Tiền mặt
+ Séc du lịch
+ Tiền gửi khác có thể phát séc
+ Tiền gửi tiết kiệm
+ Trái phiếu
+ Cổ phiếu v.v 
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
TS. Trần Thị Vân Anh– Trường Đại học Kinh tế ĐHQGHN. 1-19
Khái niệm cung tiền
3. Khối tiền
- M1 = Tiền mặt + tiền gửi không kỳ hạn + tiền gửi
có thể phát hành séc
- M2 = M1 + tiền gửi có kỳ hạn ngắn (VD. Tài khoản
tiền gửi ở thị trường tiền tệ, tiền gửi tiết kiệm v.v)
- M3 = M2 + tiền gửi có kỳ hạn dài, hợp đồng mua
dài hạn v.v
- L = M3 + chứng khoán KB ngắn hạn, hối phiếu
được NH chấp nhận thanh toán v.v.
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
TS. Trần Thị Vân Anh– Trường Đại học Kinh tế ĐHQGHN. 1-20
Khái niệm cung tiền
4. Các phép đo lượng tiền
- Phương pháp lý thuyết: Dùng lý thuyết
kinh tế quyết định những hình thức tài sản
nào được đưa vào để đo lượng tiền
- Phương pháp kinh nghiệm: Xem xét phép
đo lượng tiền nào có tác dụng trong dự báo
các hoạt động kinh tế liên quan tới sự vận
độ g của tiền
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
TS. Trần Thị Vân Anh– Trường Đại học Kinh tế ĐHQGHN. 1-21
Hệ thống tài chính
Dòng luân chuyển vốn trong nền kinh tế
Trung gian TC
Người đi vay
(Người chi tiêu)
Thị trường TC
Người cho vay
(Người tiết kiệm)
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
TS. Trần Thị Vân Anh– Trường Đại học Kinh tế ĐHQGHN. 1-22
Định nghĩa thị trường tài chính 
+ Là nơi diễn ra các hoạt động mua bán, chuyển
nhượng quyền sử dụng các khoản vốn ngắn và dài
hạn thông qua các công cụ tài chính/chứng khoán
(financial instruments/securities)
+ Chứng khoán: là các trái quyền 
(claims) với thu nhập hoặc tài sản 
của nhà phát hành
+ Chứng khoán nợ (debt securities)/
Chứng khoán vốn (equity securities)
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
TS. Trần Thị Vân Anh– Trường Đại học Kinh tế ĐHQGHN. 1-23
Chức năng Thị trường tài chính 
+ Luân chuyển vốn trong nền kinh tế
+ Phân bổ và quản lý vốn có hiệu quả
+ Hình thành giá cả chứng khoán
+ 
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
TS. Trần Thị Vân Anh– Trường Đại học Kinh tế ĐHQGHN. 1-24
Đặc điểm Thị trường tài chính 
+ Trực tiếp
+ Thông tin bất đối xứng cao
+ Chi phí cao
+ Lợi ích cao
+ Rủi ro cao
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
TS. Trần Thị Vân Anh– Trường Đại học Kinh tế ĐHQGHN. 1-25
Cấu trúc Thị trường tài chính 
1. Kỳ hạn của chứng khoán mua bán tại thị trường
+ Thị trường tiền tệ: là nơi
mua bán các chứng khoán có
thời hạn ngắn < 1 năm
+ Thị trường vốn: là nơi mua
bán chứng khoán có thời hạn
> 1 năm
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
TS. Trần Thị Vân Anh– Trường Đại học Kinh tế ĐHQGHN. 1-26
Cấu trúc Thị trường tài chính
2. Phương thức phát hành:
+ Thị trường tài chính sơ cấp: Nơi
diễn ra việc mua bán các chứng
khoán mới được phát hành lần đầu
+ Thị trường tài chính thứ cấp: Nơi
diễn ra việc mua bán lại các chứng
khoán đã phát hành trên TT sơ cấp
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
TS. Trần Thị Vân Anh– Trường Đại học Kinh tế ĐHQGHN. 1-27
Cấu trúc Thị trường tài chính
3. Phương thức tổ chức và giao dịch:
+ Thị trường tập trung: việc giao dịch mua
bán CK được thực hiện có tổ chức, tập
trung tại một nơi cụ thể (Sở GDCK)
+ Thị trường phi tập trung: việc giao dịch
mua bán CK được thực hiện phân tán ở
nhiều địa điểm (Thị trường OTC)
+ hị t ường tự do
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
TS. Trần Thị Vân Anh– Trường Đại học Kinh tế ĐHQGHN. 1-28
Công cụ Thị trường tài chính 
1. Công cụ của thị trường tiền tệ
• Tín phiếu Kho bạc (TB): công cụ vay
nợ ngắn hạn của CP do KB phát hành
để bù đắp thiếu hụt tạm thời NSNN
• Chứng chỉ tiền gửi (CD): công cụ nợ
do NH phát hành, cam kết trả lãi định
kỳ và vốn gốc vào ngày đáo hạn
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
TS. Trần Thị Vân Anh– Trường Đại học Kinh tế ĐHQGHN. 1-29
Công cụ Thị trường tài chính 
• Thương phiếu: Giấy ghi nợ do công ty
có uy tín phát hành để vay vốn ngắn
hạn trên thị trường tài chính
• Hối phiếu/Chấp phiếu ngân hàng: hối
phiếu kỳ hạn do công ty ký phát và NH
đảm bảo thanh toán bằng cách đóng
dấu “đã chấp nhận” lên tờ hồi phiếu
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
TS. Trần Thị Vân Anh– Trường Đại học Kinh tế ĐHQGHN. 1-30
Công cụ Thị trường tài chính 
• Hợp đồng mua lại (Repo): là hợp đồng
trong đó ngân hàng bán một số lượng tín
phiếu KB mà ngân hàng đang nắm giữ
kèm theo điều khoản mua lại số tín phiếu
đó sau một thời gian thỏa thuận với mức
giá cao hơn → công cụ vay nợ ngắn hạn
(thường không quá 2 tuần) của các NH sử
dụng tín phiếu KB làm vật thế chấp
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
TS. Trần Thị Vân Anh– Trường Đại học Kinh tế ĐHQGHN. 1-31
Công cụ Thị trường tài chính 
2. Công cụ của thị trường vốn
• Trái phiếu
• Cổ phiếu
• Vay thế chấp
• Vay thương mại & tiêu dùng
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
TS. Trần Thị Vân Anh– Trường Đại học Kinh tế ĐHQGHN. 1-32
Trái phiếu
1. Định nghĩa: 
Là chứng thư xác nhận nghĩa vụ trả lãi
theo kỳ và vốn gốc khi đáo hạn
2. Đặc điểm: 
- Mệnh giá - Thời hạn
- Lãi suất - Người sở hữu
3. Loại hình
- Trái phiếu Chính phủ/Công tyCuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
TS. Trần Thị Vân Anh– Trường Đại học Kinh tế ĐHQGHN. 1-33
Cổ phiếu
1. Định nghĩa:
Là một chứng thư hay bút toán ghi sổ
xác nhận trái quyền về vốn đối với thu nhập
và tài sản ròng của công ty cổ phần
2. Đặc điểm:
- Người sở hữu: Quyền tham gia quản
lý; Quyền sở hữu tài sản ròng; Quyền
tham gia chia lợi nhuận ròng
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
TS. Trần Thị Vân Anh– Trường Đại học Kinh tế ĐHQGHN. 1-34
Cổ phiếu
- Thời hạn của cổ phiếu
- Giá trị của cổ phiếu
- Mệnh giá (face value)
- Giá trị ghi sổ (book value)
- Giá trị thị trường (market value)
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
TS. Trần Thị Vân Anh– Trường Đại học Kinh tế ĐHQGHN. 1-35
Cổ phiếu
3. Loại hình: 
- Cổ phiếu thường/phổ thông
- Không quy định trước cổ tức
- Chia lãi sau trái phiếu và cổ
phiếu ưu đãi
- Vô thời hạn
- Có quyền quản lý công ty
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
TS. Trần Thị Vân Anh– Trường Đại học Kinh tế ĐHQGHN. 1-36
Cổ phiếu
- Cổ phiếu ưu đãi
- Hưởng mức cổ tức ưu đãi
- Chia lãi trước CP thường
- Ưu tiên chia tài sản 
- Hạn chế: Không có quyền quản 
lý công ty, cổ tức không đổi
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
TS. Trần Thị Vân Anh– Trường Đại học Kinh tế ĐHQGHN. 1-37
Vay thế chấp, vay thương mại/tiêu dùng
3. Vay thế chấp: là khoản tiền cho cá
nhân/công ty vay đầu tư vào bất động
sản, và sử dụng BĐS đó thành vật thế
chấp để đảm bảo khoản vay
4. Vay thương mại và tiêu dùng: là
khoản vay chủ yếu do các NH cung cấp
cho công ty và người tiêu dùng.
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
TS. Trần Thị Vân Anh– Trường Đại học Kinh tế ĐHQGHN. 1-38
Trung gian tài chính
1. Khái niệm: là hình thức tổ chức kinh
doanh tiền tệ, làm trung gian chuyển
vốn từ người cho vay tới người đi vay.
2. Vai trò:
 Giảm bớt chi phí giao dịch: Quy mô
hoạt động lớn, tính chuyên nghiệp cao
 Giảm bớt chi phí thông tin
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
TS. Trần Thị Vân Anh– Trường Đại học Kinh tế ĐHQGHN. 1-39
Đặc điểm Trung gian tài chính
1. Gián tiếp
2. Thông tin bất đối xứng thấp hơn
3. Chi phí thấp hơn
4. Lợi ích thấp hơn
5. Rủi ro thấp hơn
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
TS. Trần Thị Vân Anh– Trường Đại học Kinh tế ĐHQGHN. 1-40
Phân loại Trung gian tài chính
1. Các tổ chức nhận tiền gửi
2. Các công ty tài chính 
3. Các tổ chức tiết kiệm theo hợp 
đồng
4. Các trung gian đầu tư
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
TS. Trần Thị Vân Anh– Trường Đại học Kinh tế ĐHQGHN. 1-41
Tổ chức nhận tiền gửi
1. Khái niệm: trung gian tài chính
huy động tiền nhàn rỗi thông qua
dịch vụ nhận tiền gửi rồi cung
cấp cho những chủ thể cần vốn
chủ yếu dưới hình thức các
khoản vay trực tiếp
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
TS. Trần Thị Vân Anh– Trường Đại học Kinh tế ĐHQGHN. 1-42
Tổ chức nhận tiền gửi
2. Các hình thức
• Ngân hàng thương mại
• Các hiệp hội tiết kiệm và cho vay
• Ngân hàng tiết kiệm
• Quỹ tín dụng
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
TS. Trần Thị Vân Anh– Trường Đại học Kinh tế ĐHQGHN. 1-43
Công ty tài chính
1. Khái niệm:
• Huy động vốn bằng phát hành cổ phiếu,
trái phiếu, thương phiếu
• Cung ứng tín dụng trung, dài hạn, các
dịch vụ cầm, giữ hộ, quản lý chứng
khoán, kim loại quý
• Không được huy động tiền gửi và thực
hiện dịch vụ thanh toán
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
TS. Trần Thị Vân Anh– Trường Đại học Kinh tế ĐHQGHN. 1-44
Công ty tài chính
2. Các hình thức
• Công ty tài chính bán hàng
• Công ty tài chính tiêu dùng
• Công ty tài chính kinh doanh
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
TS. Trần Thị Vân Anh– Trường Đại học Kinh tế ĐHQGHN. 1-45
Tổ chức tiết kiệm theo hợp đồng
1. Khái niệm: Là trung gian tài chính
thu nhận vốn theo định kỳ trên cơ sở
hợp đồng đã ký kết với khách hàng.
2. Các hình thức
• Công ty bảo hiểm
• Quỹ trợ cấp hưu trí
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
TS. Trần Thị Vân Anh– Trường Đại học Kinh tế ĐHQGHN. 1-46
Trung gian đầu tư
1. Khái niệm: Là trung gian tài chính
hoạt động trên lĩnh vực đầu tư nhằm
hỗ trợ các chủ thể kinh tế huy động
vốn tài trợ các dự án đầu tư của
mình, giúp các nhà đầu tư nhỏ đầu
tư trực tiếp các khoản tiền nhàn rỗi
vào thị trường vốn.
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
TS. Trần Thị Vân Anh– Trường Đại học Kinh tế ĐHQGHN. 1-47
Trung gian đầu tư
2. Các hình thức
• Ngân hàng đầu tư:
 Hỗ trợ doanh nghiệp, CP huy động
vốn thông qua phát hành chứng khoán
 Hỗ trợ hợp nhất và mua bán công ty
• Công ty đầu tư mạo hiểm: Hỗ trợ doanh
nghiệp mới thành lập.
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
TS. Trần Thị Vân Anh– Trường Đại học Kinh tế ĐHQGHN. 1-48
Trung gian đầu tư
• Quỹ đầu tư tương hỗ: huy động vốn từ
các nhà đầu tư cá nhân thông qua phát
hành chứng chỉ góp vốn đầu tư để đầu tư
vào chứng khoán nhằm tận dụng lợi thế
về vốn lớn và kinh doanh chuyên nghiệp
 Quỹ đầu tư mở
 Quỹ đầu tư đóng
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt