Hoàn thiện công tác đánh giá tác động môi trường ở nước ta hiện nay và vai trò của kiểm toán nhà nước

 NGHIEÂN CÖÙU TRAO ÑOÅI
 HOAØN THIEÄN COÂNG TAÙC ÑAÙNH GIAÙ
 TAÙC ÑOÄNG MOÂI TRÖÔØNG ÔÛ NÖÔÙC TA HIEÄN NAY 
 VAØ VAI TROØ CUÛA KIEÅM TOAÙN NHAØ NÖÔÙC
 Nguyễn Lê Ngọc Anh*
 àm thế nào để phát triển các dự án sản xuất, đầu tư mà không tổn hại tới môi trường là vấn 
 đề đang được toàn xã hội quan tâm. Trong khuôn khổ bài báo sẽ nghiên cứu một trong những 
 công cụ đang được áp dụng hiện nay là Đánh giá tác động môi trường, những vấn đề về lý 
 luận cũng như thực trạng của công tác Đánh giá tác động môi trường ở Việt Nam, từ đó kiến 
 nghịL một số giải pháp hoàn thiện cũng như xác định vai trò của Kiểm toán nhà nước (KTNN) trong hệ 
 thống các cơ quan quản lý.
 Từ khóa: Tác động môi trường
 Completing the environmental impact assessment in Vietnam and the role of the State Audit of 
 Vietnam
 How to develop production and investment projects without harming the environment is a matter of 
 public concern. Within the limitation of this paper, one of the tools currently being applied is Environmental 
 Impact Assessment, theoretical and practical issues of Environmental Impact Assessment in Vietnam, then 
 recommends a number of possible solutions as well as defining the role of the State Audit Office of Vietnam 
 in the system of management agencies.
 Keywords: Environment
 1. Khái quát về đánh giá tác động môi trường Chủ dự án có thể tự mình đánh giá hoặc thuê 
 của dự án đầu tư tổ chức tư vấn thực hiện đánh giá tác động môi 
 Đánh giá tác động môi trường là việc phân trường và chịu trách nhiệm trước pháp luật về kết 
 tích, dự báo các tác động của dự án đầu tư đến môi quả thực hiện đánh giá tác động môi trường, kết 
 trường để đưa ra biện pháp bảo vệ môi trường khi quả được thể hiện dưới hình thức báo cáo đánh 
 triển khai dự án. giá tác động môi trường. Chi phí lập, thẩm định 
 báo cáo đánh giá tác động môi trường thuộc nguồn 
 Danh mục các dự án cụ thể phải lập Báo cáo 
 vốn đầu tư dự án do chủ dự án chịu trách nhiệm.
 đánh giá tác động môi trường được Chính phủ quy 
 định tại phụ lục II Nghị định số 18/2015/NĐ-CP Để lập báo cáo đánh giá tác động môi trường, 
 (quy định về quy hoạch bảo vệ môi trường, đánh cần phải thực hiện những công việc như: Khảo sát 
 giá môi trường chiến lược, đánh giá tác động môi điều kiện địa lý, địa chất, khí tượng, thủy văn...; thu 
 trường và kế hoạch bảo vệ môi trường), bao gồm thập và phân tích các mẫu không khí, mẫu nước, 
 nhóm các dự án về xây dựng, giao thông, điện tử, mẫu đất trong và xung quanh khu vực dự án. Từ 
 năng lượng, khai thác rừng, dự án về thăm dò, khai đó đánh giá hiện trạng môi trường khu vực thực 
 thác, chế biến khoáng sản, dầu khí, luyện kim, chế hiện dự án, xác định các nguồn gây ô nhiễm, các 
 biến gỗ, sản xuất thủy tinh, gốm sứ loại chất thải phát sinh trong quá trình xây dựng 
 *KTNN Khu vực XI
40 Số 121 - tháng 11/2017 NGHIÊN CỨU KHOA HỌC KIỂM TOÁN
và hoạt động. Xây dựng các biện pháp giảm thiểu Trong hơn 20 năm qua, các văn bản quy phạm 
ô nhiễm môi trường cho giai đoạn xây dựng dự án, pháp luật đã được sửa đổi, bổ sung cho phù hợp 
quá trình hoạt động và dự phòng các sự cố. Hiện với tình hình thực tế của đất nước theo từng giai 
nay, quy định cũng yêu cầu dự án phải tham vấn ý đoạn phát triển. Luật Bảo vệ Môi trường lần đầu 
kiến UBND và UBMTTQ phường nơi thực hiện. được Quốc hội khóa IX thông qua năm 1993 chưa 
 2. Thực trạng công tác đánh giá tác động môi quy định riêng về đánh giá tác động môi trường. 
trường ở Việt Nam Tới Luật năm 2014 đã quy định khá chi tiết về đối 
 tượng phải thực hiện đánh giá tác động môi trường, 
 2.1. Một số thành tựu đã đạt được
 cách thức thực hiện, các nội dung chính, việc thẩm 
 Theo kết quả thống kê chưa đầy đủ của TS Mai định, phê duyệt báo cáo tác động môi trường cũng 
Thế Toản và ThS Hoàng Thanh Nguyệt trên Tạp như trách nhiệm của chủ đầu tư và cơ quan phê 
chí Môi trường số 8/2016, cả nước đã phê duyệt duyệt. Dưới Luật là hệ thống các quy định khá đầy 
khoảng 7.000 báo cáo đánh giá tác động môi trường đủ về đánh giá môi trường chiến lược, đánh giá tác 
và 2.500 đề án bảo vệ môi trường chi tiết. Hơn 100 động môi trường, cam kết bảo vệ môi trường; các 
dự án đầu tư trên các lĩnh vực khác nhau đã phải quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về môi trường; xử lý 
thay đổi địa điểm hoặc không được phê duyệt vì vi phạm pháp luật lĩnh vực bảo vệ môi trường
không đảm bảo các yêu cầu về bảo vệ môi trường.
 2.2. Những hạn chế về đánh giá tác động môi 
 Yêu cầu lập báo cáo đánh giá tác động môi trường hiện nay 
trường đã hình thành nên các đơn vị tư vấn đánh 
 Bên cạnh những kết quả đạt được, công tác 
giá tác động môi trường, ước tính khoảng gần 1.000 
 đánh giá tác động môi trường và quản lý đánh giá 
tổ chức, cá nhân thực hiện dịch vụ trên phạm vi 
 tác động môi trường còn nhiều bất cập, đó là:
cả nước, góp phần đưa hoạt động ngày càng mang 
tính chuyên môn hóa và chuyên nghiệp cao. Tuy Thứ nhất: Một số quy định trong hệ thống văn 
nhiên, Việt Nam hiện nay chưa áp dụng hệ thống bản pháp luật về bảo vệ môi trường chưa chặt chẽ, 
cấp Chứng chỉ hành nghề tư vấn đánh giá tác động chưa phù hợp với thực tiễn và khoa học, một số 
môi trường. quy định trong các luật còn thiếu tính đồng bộ.
 NGHIÊN CỨU KHOA HỌC KIỂM TOÁN Số 121 - tháng 11/2017 41
 NGHIEÂN CÖÙU TRAO ÑOÅI
 Cụ thể, theo Luật Đầu tư, thủ tục quyết định ngoài đánh giá tác động môi trường còn đánh giá 
 chủ trương đầu tư không yêu cầu phải nộp quyết tác động về con người, sức khỏe. Đây là những báo 
 định phê duyệt đánh giá tác động môi trường, tuy cáo mà họ làm riêng rẽ, đặc biệt đánh giá rủi ro họ 
 nhiên theo Luật Bảo vệ Môi trường lại là điều kiện làm rất kỹ lưỡng, chúng ta thì bỏ qua.
 bắt buộc. Trong thực tiễn thi hành, để hoàn thiện 
 Đối với các dự án do tư nhân thực hiện, chi phí 
 được báo cáo đánh giá tác động môi trường rất 
 đánh giá tác động môi trường trực tiếp ảnh hưởng 
 phức tạp và tốn kém. Nếu chưa được chấp thuận 
 đến lợi ích của chủ đầu tư nên có chiều hướn ...  cùng loại hình và khác loại hình. Từng được phản ánh đối với những ảnh hưởng mà các 
dự án đều tiến hành đánh giá và đưa ra các giải dự án có thể gây ra.
pháp xử lý chất thải đạt quy chuẩn kỹ thuật về môi 
 3. Các đề xuất hoàn thiện công tác đánh giá 
trường và các biện pháp giảm thiểu tác động không 
 tác động môi trường và vai trò của Kiểm toán 
liên quan đến chất thải của dự án đó. Tuy nhiên, 
 nhà nước 
khó có thể bảo đảm môi trường xung quanh sẽ 
không bị ô nhiễm, suy thoái do thiếu đánh giá tổng 3.1. Các đề xuất hoàn thiện công tác đánh giá 
hợp, đánh giá tác động tích luỹ. Mặt khác, việc mỗi tác động môi trường
đơn vị “mạnh ai nấy làm” như hiện nay sẽ thiếu Từ việc phân tích thực trạng công tác đánh giá 
đi các giải pháp môi trường đồng bộ, gây tốn kém tác động môi trường ở nước ta hiện nay của các dự 
tiền của mà hiệu quả lại manh mún. án đầu tư, bài viết đề xuất một số biện pháp hoàn 
 Thứ tư: Bất cập trong công tác thẩm định đánh thiện như sau:
giá tác động môi trường. Thứ nhất, cần tiến hành nghiên cứu tổng thể 
 Theo Luật Bảo vệ Môi trường, ngoài Bộ Tài về thực trạng môi trường và đánh giá tác động 
nguyên và Môi trường, các bộ, ngành khác cũng có môi trường của Việt Nam thông qua hoạt động 
thẩm quyền thẩm định báo cáo đánh giá tác động rà soát, đánh giá các điều kiện, nguồn lực thực 
môi trường đối với dự án thuộc ngành quản lý. Việc hiện; hệ thống hóa những tồn tại, khó khăn thách 
phân cấp như hiện tại dẫn đến thiếu tính độc lập thức, những bài học kinh nghiệm từ các sự cố môi 
trong quá trình thẩm định, chưa nói đến vấn đề trường trong thời gian qua. Bên cạnh đó, tiến hành 
năng lực của hội đồng thẩm định. Đặc biệt, trong nghiên cứu, tham khảo hệ thống đánh giá tác động 
quá trình đối chiếu nghĩa vụ nộp ngân sách của một môi trường của một số nước trên thế giới đã áp 
số doanh nghiệp có hoạt động khai thác khoáng sản, dụng thành công.
các doanh nghiệp này cho biết chính cán bộ của cơ 
 Thứ hai, khẩn trương hoàn thiện quy hoạch bảo 
quan phê duyệt là người cung cấp luôn báo cáo đánh 
 vệ môi trường trên phạm vi toàn quốc.
giá tác động môi trường. Từ một chủ trương đúng 
đắn của Nhà nước, về tới địa phương đã biến tướng Quy hoạch bảo vệ môi trường cần được thực 
thành cơ hội kiếm lời của một số công chức được hiện thống nhất trong cả nước do Bộ Tài nguyên và 
giao chức năng quản lý nhà nước. Môi trường chủ trì, có sự tham gia và đồng thuận 
 của các Bộ, ngành, địa phương liên quan làm cơ sở 
 Thứ năm: Việc tham vấn ý kiến của cộng đồng.
 để hài hòa giữa các mục tiêu phát triển, mục tiêu 
 Một trong những bước quan trọng của báo cáo quản lý và bảo vệ môi trường.
đánh giá tác động môi trường chính là tham vấn 
 Thứ ba, tiến hành nghiên cứu, sửa đổi các quy 
ý kiến cộng đồng. Chủ dự án phải tham vấn cơ 
 định về đánh giá tác động môi trường đang được 
quan, tổ chức, cộng đồng chịu tác động trực tiếp 
 quy định trong các Luật, Nghị định, Thông tư cũng 
bởi dự án và báo cáo phải có nội dung kết quả tham 
 như các quy định, hướng dẫn của từng ngành, từng 
vấn đó. Tuy nhiên, hiếm có báo cáo nào thực hiện 
 địa phương, cụ thể: 
tham vấn đúng nghĩa. Thậm chí, do tình trạng thuê 
đơn vị làm dịch vụ lập báo cáo nên nhiều báo cáo - Sàng lọc, phân chia dự án thành các nhóm căn 
còn giống nhau cả lỗi chính tả về ý kiến trả lời của cứ vào mức độ nhạy cảm, phức tạp về khía cạnh 
UBND cấp xã và Ủy ban Mặt trận Tổ quốc. Công môi trường từ đó quy định rõ phạm vi, quy trình, 
tác tuyên truyền chính sách chế độ của Nhà nước các bước đánh giá tác động môi trường và mức độ 
còn hạn chế nên người dân chịu tác động của dự chi tiết của báo cáo đối với từng nhóm dự án.
 NGHIÊN CỨU KHOA HỌC KIỂM TOÁN Số 121 - tháng 11/2017 43
 NGHIEÂN CÖÙU TRAO ÑOÅI
 - Nâng cao chất lượng công tác tham vấn cộng người đứng đầu đơn vị để xảy ra vi phạm, bổ sung 
 đồng theo hướng công khai thông tin cho chính quy định về chế độ trách nhiệm cho người đứng 
 quyền, nhân dân địa phương, các hộ dân bị ảnh đầu tổ chức tư vấn và thành viên hội đồng đánh 
 hưởng trực tiếp. Đối với các dự án quy mô lớn, giá tác động môi trường. Hiện nay, đã có nhiều 
 nhạy cảm về môi trường, không chỉ tham vấn quy định về xử phạt đối với lĩnh vực môi trường, 
 trong giai đoạn chuẩn bị đầu tư mà cả sau khi dự tội phạm môi trường đã được hình sự hóa. Bộ 
 án đã chính thức đi vào hoạt động. Luật Hình sự năm 2015 xử lý nghiêm các hành vi 
 - Quy định rõ về điều kiện được cấp chứng chỉ vi phạm về bảo vệ môi trường, các trường hợp vi 
 hành nghề dịch vụ đánh giá tác động môi trường phạm gây hậu quả rất nghiêm trọng hoặc đặc biệt 
 và trách nhiệm của đơn vị đánh giá đối với chất nghiêm trọng có thể bị phạt tiền đến 3 tỷ đồng 
 lượng của báo cáo. hoặc phạt tù đến 07 năm. Tuy nhiên, qua thực 
 tế chủ yếu vẫn là phạt vi phạm hành chính, đền 
 - Đưa chất lượng của công tác thẩm định báo 
 bù thiệt hại về tổn thất kinh tế cho người dân địa 
 cáo về thực chất, đối với các dự án trọng điểm, nếu 
 phương. Như vụ Công ty cổ phần Mía đường Hòa 
 cần thiết có thể xem xét thuê các chuyên gia uy tín 
 Bình xả nước thải làm cá chết hàng loạt trên sông 
 trên thế giới.
 Bưởi, đền bù cho các hộ thiệt hại với tổng số tiền 
 - Nghiên cứu cơ chế về ký quỹ bảo vệ môi trường hơn 1,4 tỉ đồng, tuy nhiên những thiệt hại lâu dài 
 trước khi dự án vận hành thử nghiệm đối với các do ô nhiễm nguồn nước nhất là về mặt sức khỏe 
 dự án tiềm ẩn rủi ro gây ô nhiễm cao. Việc bảo vệ của người dân thì không thể đo đếm được. Việc xử 
 môi trường không thể đánh đổi bằng lợi ích kinh phạt còn chưa đủ mạnh nên nhiều doanh nghiệp 
 tế, tuy nhiên ký quỹ sẽ làm tăng trách nhiệm của tái phạm đi tái phạm lại. Cũng liên quan đến vụ 
 chủ đầu tư, giúp họ nhận thức được rằng gian lận việc, có nhà máy chế biến tinh bột sắn thuộc Công 
 trong việc bảo vệ môi trường thì số tiền tiết kiệm ty TNHH MTV Tân Hữu Hưng, đoàn thanh tra 
 được không thể bù lại so với chi phí phải đền bù. liên ngành phát hiện nhà máy có đường ống xả 
 Thứ tư: Cần xử lý nghiêm các hành vi để xảy ngầm đường kính 16cm có thể xả thải trực tiếp ra 
 ra ô nhiễm môi trường, nhất là trách nhiệm của môi trường. Năm 2014, Công ty này đã bị Bộ Tài 
44 Số 121 - tháng 11/2017 NGHIÊN CỨU KHOA HỌC KIỂM TOÁN
nguyên và Môi trường phạt 360 triệu đồng và tạm cấp thông tin cho Quốc hội, Chính phủ, các cơ 
đình chỉ hoạt động. Khi vừa hoạt động lại chừng quan hữu quan đưa ra chính sách quản lý vĩ mô và 
60 ngày thì bị phát hiện tiếp tục vi phạm. tầm nhìn chiến lược lâu dài.
 3.2. Vai trò của Kiểm toán nhà nước trong việc Thứ hai: góp phần hoàn thiện môi trường 
hoàn thiện hệ thống đánh giá tác động môi trường pháp lý và tăng cường năng lực của các cơ quan 
 chức năng.
 Thuật ngữ kiểm toán môi trường bắt đầu xuất 
hiện vào những năm 1970 tại khu vực Bắc Mỹ, Thông qua công tác kiểm toán, KTNN rà soát 
được xem như một công cụ quản lý sắc bén và hiệu lại những bất cập còn tồn tại trong hệ thống quy 
quả. Hiện nay, kiểm toán môi trường đã trở thành định pháp lý về đánh giá tác động môi trường như 
hoạt động chính của nhiều cơ quan kiểm toán tối sự chưa chặt chẽ về quy trình, sự thiếu đồng bộ 
cao (SAI). Nhóm công tác về kiểm toán môi trường giữa các quy định, sự chưa rõ ràng về mặt thủ tục... 
được thành lập năm 1992 và hiện nay là nhóm có Đồng thời cũng chỉ ra hạn chế của các văn bản liên 
nhiều thành viên nhất của INTOSAI. Ở nước ta, quan đến việc giám sát, quản lý của các cơ quan. 
nội dung kiểm toán môi trường được đưa vào Kế KTNN cũng cần đánh giá thực tiễn hoạt động 
hoạch hành động thực hiện Chiến lược phát triển của các bộ, ngành, địa phương trong công tác đánh 
KTNN đến năm 2020 được Ủy ban Thường vụ giá tác động môi trường như năng lực của Hội 
Quốc hội phê duyệt. KTNN cũng cử thành viên đồng thẩm định báo cáo, việc thiết kế và vận hành 
tham gia nhóm công tác về kiểm toán môi trường của chế độ báo cáo, sự giám sát thường xuyên của 
của INTOSAI và ASOSAI, giao Vụ Hợp tác Quốc các cơ quan chuyên môn về lĩnh vực môi trường, 
tế chủ trì biên dịch tài liệu hướng dẫn về kiểm toán các hiện tượng tiêu cực, chưa làm tròn trách nhiệm 
môi trường để các kiểm toán viên tiếp cận, học tập. của mình nếu có. 
 Kiểm toán môi trường nói chung và kiểm toán Thứ ba: giúp tăng cường nhận thức và hành 
việc đánh giá tác động môi trường của dự án đầu động về bảo vệ môi trường của chủ dự án đầu tư, 
tư nói riêng là nhiệm vụ hết sức quan trọng của phát hiện ngăn ngừa các hành vi nguy hại đến 
KTNN Việt Nam. Vai trò của hoạt động này được môi trường.
xem xét qua 3 khía cạnh cơ bản sau đây:
 Qua công tác kiểm toán, chủ đầu tư sẽ nhận 
 Thứ nhất: ngăn chặn nguy cơ xấu ảnh hưởng thức rõ mức độ tuân thủ các chế độ, chính sách 
đến môi trường ngay từ khâu xét duyệt dự án. hiện hành về môi trường và đánh giá tác động môi 
 Hiện nay, việc kiểm toán hầu hết vẫn là hậu trường của đơn vị mình, sự hợp lý trong việc thiết 
kiểm, kiểm toán khi dự án đã đi vào hoạt động nên kế và vận hành các công cụ bảo vệ môi trường như 
ý nghĩa của cuộc kiểm toán phần nào bị giảm sút. việc bảo đảm các tiêu chuẩn, việc thiết kế và hiệu 
Tiến tới hoạt động kiểm toán cần được đổi mới quả của hệ thống quan trắc, kiểm tra độ hợp lý của 
đồng bộ để tham gia ngay từ khi lập quy hoạch các phương pháp dự báo và mức chính xác của các 
tổng thể bảo vệ môi trường, đánh giá tác động môi kết quả dự báo, tính hiệu lực, hiệu quả của các giải 
trường để lựa chọn hay không lựa chọn dự án đầu pháp xử lý, phòng ngừa rủi ro.
tư. Đảm bảo thiết kế hệ thống bảo vệ môi trường Cần nêu cụ thể các hạn chế của đơn vị, chỉ ra 
thích hợp, hiệu quả ngay từ đầu, tránh thiệt hại do những bất cập như công nghệ xử lý chất thải chưa 
làm đi làm lại hoặc thay đổi thiết bị, công nghệ. phù hợp, quy mô xử lý chưa đảm bảo, chưa đánh 
KTNN phải là lực lượng nòng cốt kiểm toán môi giá hết tác động đến môi trường đất, nước, không 
trường, phác họa bức tranh tổng thể về tình hình khí. Chỉ rõ cho đơn vị hiểu những tồn tại không 
quản lý và bảo vệ môi trường của quốc gia, cung chỉ làm ô nhiễm môi trường mà lâu dài đơn vị sẽ 
 NGHIÊN CỨU KHOA HỌC KIỂM TOÁN Số 121 - tháng 11/2017 45
 NGHIEÂN CÖÙU TRAO ÑOÅI
 tốn kém chi phí xử lý hậu quả, và có thể chịu mức Tuy nhiên, bản chất của đánh giá tác động môi 
 phạt nghiêm khắc của pháp luật, ảnh hưởng xấu trường là dự báo, do vậy khó có thể tiên lượng 
 đến hình ảnh, vị thế của đơn vị. Như việc Vedan chính xác và đầy đủ các giải pháp giảm thiểu rủi ro, 
 xả chất thải ra sông Thị Vải năm 2008 bị Chánh sự cố về môi trường và xã hội trong suốt vòng đời 
 Thanh tra Bộ Tài nguyên Môi trường ra quyết định của dự án. Điều quan trọng là chủ dự án, cơ quan 
 xử phạt vi phạm hành chính về bảo vệ môi trường tư vấn, cơ quan thẩm định, cơ quan quản lý phải 
 với tổng số tiền phạt là 267,5 triệu đồng, buộc truy nâng cao nhận thức về vấn đề, tự giác chấp hành 
 nộp phí bảo vệ môi trường hơn 127 tỷ đồng. Đáng các quy định, nhận diện các tình huống có thể xảy 
 tiếc hơn, sau sự cố, sản phẩm của Vedan gần như ra để quyết định mức độ giám sát thích hợp.
 bị tẩy chay trên thị trường Việt Nam. Hoạt động của KTNN không thể đứng đơn độc, 
 Kiến nghị của KTNN sẽ có giá trị cao nếu giúp KTNN chỉ phát huy được vai trò của mình trong 
 được đơn vị cải tiến để tiết kiệm năng lượng và công tác bảo vệ môi trường khi nằm trong tổng thể 
 giảm thiểu chất thải, thay thế các nguyên liệu phù một hệ thống, là công cụ trợ giúp cho việc định 
 hợp, thân thiện với môi trường, sử dụng công nghệ hướng và ra quyết định của các cơ quan quản lý có 
 thích hợp để hạn chế phế liệu... Mặt khác, những liên quan.
 cảnh báo của KTNN sẽ giúp cán bộ công nhân viên 
 nhận thức được nguy cơ mắc các bệnh nghề nghiệp, 
 TÀI LIỆU THAM KHẢO
 ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe con người. 
 1. Luật Bảo vệ Môi trường các năm: 1993, 
 Hiện nay, KTNN đang trong giai đoạn thí điểm 2005, 2014;
 kiểm toán môi trường với một số cuộc tiêu biểu 2. Bộ Luật Hình sự năm 2015;
 như: Các vấn đề về nước sông Mê Kông (cuộc 3. “Quy hoạch bảo vệ môi trường: Sự thống 
 kiểm toán giữa 5 nước ASEANSAI); dự án đầu tư nhất trong quản lý và tiền đề của phát 
 xây dựng công trình thoát nước nhằm cải tạo môi triển bền vững” – PGS.TS Bùi Cách Tuyến, 
 trường Hà Nội; chương trình mục tiêu quốc gia Nguyễn Vũ Trung, Nguyễn Gia Cường. Bài 
 đăng trên Tạp chí Môi trường số 11/2014;
 Nước sạch và vệ sinh môi trường nông thôn... Tuy 
 4. “Mất bao lâu thì biển miền Trung sẽ phục 
 nhiên, việc kiểm toán vẫn tập trung vào kiểm toán 
 hồi”- Hạnh Nguyên. Bài đăng trên báo 
 báo cáo tài chính và kiểm toán tuân thủ, việc xem 
 Nhân dân online ngày 03/7/2016;
 xét tính kinh tế, hiệu lực, hiệu quả của các chương 
 5. Bài giảng kiểm toán môi trường – Hồ Thị 
 trình, dự án còn hạn chế nên kết quả chưa đáp ứng 
 Lam Trà và Cao Trường Sơn, Trường Đại 
 được mong đợi của cộng đồng, chưa thu hút được học Nông nghiệp Hà Nội;
 sự chú ý của dư luận. 6. “Trao đổi ý kiến về kiểm toán môi trường” 
 Để nâng cao chất lượng kiểm toán môi trường – TS Giang Thị Xuyến, Học viện Tài chính. 
 cũng như kiểm toán đánh giá tác động môi trường Bài đăng trên Tạp chí Kiểm toán số 4/2011;
 của dự án đầu tư trong thời gian tới, KTNN cần 7. “Thực trạng và đề xuất kiến nghị nhằm 
 hoàn thiện hệ thống đánh giá tác động môi 
 thực hiện đồng bộ một số giải pháp như đẩy mạnh 
 trường trong quá trình xét duyệt dự án đầu 
 tiền kiểm các dự án; tích cực nghiên cứu, tiếp cận 
 tư” – TS. Mai Thế Toản, ThS. Hoàng Thanh 
 khoa học về kiểm toán môi trường; phát triển Nguyệt. Bài đăng trên Tạp chí Môi trường 
 nhóm kiểm toán môi trường chuyên sâu cũng số 8/2016;
 như nâng cao địa vị pháp lý, tạo cơ sở cho Kiểm 8. “Kiểm toán môi trường và những định 
 toán nhà nước thực hiện nhiệm vụ của mình, kể hướng kiểm toán tại Kiểm toán nhà nước 
 cả các chương trình, dự án nằm ngoài ngân sách Việt Nam” - Nguyễn Anh Phương, Văn 
 nhà nước. phòng Kiểm toán nhà nước;
46 Số 121 - tháng 11/2017 NGHIÊN CỨU KHOA HỌC KIỂM TOÁN