Đánh giá các sai sót thường gặp trong phương pháp rửa tay thường quy theo quy định của Bộ Y Tế

 121 
ĐÁNH GIÁ CÁC SAI SÓT THƯỜNG GẶP TRONG PHƯƠNG 
PHÁP RỬA TAY THƯỜNG QUY THEO QUY ĐỊNH CỦA 
 BỘ Y TẾ 
CN Hà Việt Trúc, ĐD Đặng Ngọc Nhị, YS Võ Quang Trí, ĐD Nguyễn Hoàng Khải 
 Khoa Tai Mũi Họng - Bệnh viện Đa khoa An Giang 
TÓM TẮT: 
 Rửa tay là biện pháp rất hiệu quả để bảo vệ cơ thể trong môi trường nhiều dịch bệnh như 
hiện nay. Ai ai cũng biết cách rửa tay, nhưng làm thế nào để tránh nhưng sai sót trong rửa 
tay, đó là vấn đề nghiên cứu của đề tài này qua đánh giá rửa tay của 60 điều dưỡng đang 
công tác lâm sàng. Chúng tôi đã thu nhận được một số sai sót thường gặp trong thực hiện qui 
trình rửa tay 6 bước của Bộ Y Tế Việt Nam 2007 là : Bước 3, thường hay bị bỏ sót nhất. Bước 
4, là bước cũng thường hay bị sót; và khi không sót cũng thường hay quên động tác ngược lại 
ĐẶT VẤN ĐỀ : 
 _ Hàng ngày mỗi nhân viên y tế, trước và sau khi chăm sóc người bệnh đều phải rửa tay. 
 _ Sau nhiều nghiên cứu kiểm nghiệm, một công thức rửa tay 6 bước đơn giản, dễ thực hiện 
có khả năng tiêu diệt tối đa mầm bệnh và vi khuẩn gây hại trên tay đã được các chuyên gia y 
tế của WHO đưa ra và được Bộ Y tế ban hành thực hiện 12/10/2007 , thay qui trình rửa tay củ 
của Bộ Y Tế 1996 [2] 
 _ Vì đây là phương pháp rửa tay mới, nên phần lớn là “không nhớ rõ ”, và thường lẫn lộn 
các bước với nhau . 
TỔNG QUAN TÀI LIỆU : 
Qui trình hướng dẫn rửa tay thường quy (6 bước) của Bộ Y Tế, ban hành ngày 12/10/2007[1] 
 Quy trình rửa tay 
1 
Làm ướt hai bàn tay bằng nước sạch. 
Thoa xà phòng vào lòng bàn tay. 
Chà xát hai lòng bàn tay vào nhau. 
2 
Chà lòng bàn tay này lên mu và kẻ ngoài các ngón tay của bàn tay kia và 
ngược lại 
3 
Chà 2 lòng bàn tay vào nhau, miết mạnh các kẻ trong ngón tay 
 122 
4 
Chà mặt ngoài các ngón tay của bàn tay này vào lòng bàn tay kia 
5 
Dùng ngón tay và lòng bàn tay này cuốn xoay ngón cái của bàn tay kia 
và ngược lại 
6 
Chụm 5 đầu ngón tay của tay này cọ vào lòng bàn tay kia bằng cách xoay 
đi, xoay lại và ngược lại 
 Bộ Y tế khuyến cáo, thời gian cho mỗi lần rửa tay tối thiểu 1 phút, mỗi bước 2,3,4,5 
lặp lại tối thiểu 5 lần. Mỗi lần rửa tay, nhất thiết cần tuân thủ đầy đủ 6 bước trên mới có thể 
đảm bảo diệt tối đa vi khuẩn, giảm tối thiểu khả năng mắc bệnh và lây lan bệnh tật qua bàn 
tay bẩn. 
Mục đích nghiên cứu: 
 Tìm ra các sai sót thường gặp khi thực hành cách rửa tay 6 bước của Bộ Y Tế trong 
hoạt động thường qui của nhân viên y tế để rửa tay đạt hiệu quả nhất 
ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU : 
1. Đối tượng : 
 * Đối tượng nghiên cứu: 
 _ Điều dưỡng trực tiếp chăm sóc người bệnh tại các khoa lâm sàng 
 _ Điều dưỡng làm việc trên 1 năm và đã được học quy trình rửa tay thường quy (6 bước). 
 * Đối tượng loại trừ: 
 _ Điều dưỡng làm việc dưới 1 năm . 
 _ Điều dưỡng chưa được học quy trình rửa tay thường quy (6 bước). 
 _ Điều dưỡng và Kỹ thuật viên làm việc ở khoa cận lâm sàng 
2. Phương pháp nghiên cứu : 
 Tiền cứu, thống kê mô tả (2/2006 – 4/2008 ) tại Bệnh Viện An Giang. 
3. Phương tiện nghiên cứu: Máy quay phim kỹ thuật số. 
 Phiếu chấm điểm 
 Xử lý số liệu bằng chương trình Microsoft Excel. 
 Bảng điểm đề nghị trong nghiên cứu : 
 Quy trình rửa tay Điểm Tổng số điểm 
1 Làm ướt hai bàn tay bằng nước sạch. 
Thoa xà phòng vào lòng bàn tay. 
Chà xát hai lòng bàn tay vào nhau. 
 1 
 123 
_ Chà lòng bàn tay này lên mu và kẻ ngoài các ngón tay của 
bàn tay kia 
0,5 2 
_ và ngược lại 0,5 
1 
3 Chà 2 lòng bàn tay vào nhau, miết mạnh các kẻ trong ngón 
tay 
 1 
4 Chà mặt ngoài các ngón tay của bàn tay này vào lòng bàn 
tay kia 
_ và ngược lại 
 1 
Dùng ngón tay và lòng bàn tay này cuốn xoay ngón cái của 
bàn tay kia 
0,5 5 
_ và ngược lại 0,5 
1 
Chụm 5 đầu ngón tay của tay này cọ vào lòng bàn tay kia 
bằng cách xoay đi, xoay lại 
0,5 6 
_ và ngược lại 0,5 
1 
 KẾT QUẢ - BÀN LUẬN : 
1.Điểm đạt của nhóm nghiên cứu : 
Kết quả chung Điểm đạt TC % 
RT đủ 6 bước 6 20 33,33 
RT đủ 6 bước + có sai sót trong 1 bước 5,5 10 16,66 
RT đủ 5 bước 5 18 30,00 
RT đủ 5 bước + có sai sót trong 1 bước 4,5 4 6,66 
RT đủ 4 bước 4 6 10,00 
RT đủ 4 bước + có sai sót trong 1 bước 3,5 0 0,00 
RT đủ 3 bước 3 0 0,00 
RT đủ 3 bước + có sai sót trong 1 bước 2,5 0 0,00 
RT đủ 2 bước 2 2 3,33 
RT đủ 2 bước + có sai sót trong 1 bước 1,5 0 0,00 
TC 60 100 
 _ 33,33% (điểm 6/6) trong nhóm nghiên cứu, đạt điểm 6, chứng tỏ những điều dưỡng này 
rửa tay rất thuần thục theo phương pháp rửa tay của Bộ Y Tế 
 _ 33,33% + 16,66% = 49,99% (điểm 6/6 + điểm 5,5/6) điều dưỡng trong nhóm nghiên cứu 
thực hiện tốt rửa tay thường qui, mặc dù có sai sót nhỏ, nhưng cũng phản ánh được “ việc rửa 
tay “ được thực hiện rất thường xuyên trong sinh hoạt hàng ngày 
 So sánh với nghiên cứu của Bộ Y tế tại BV Chơ Rẫy tháng 7/1997 , tỉ lệ rửa tay đúng 
cách chỉ chiếm 17%, thì tỉ lệ của chúng tôi có kết quả tốt hơn [3] 
 _ 3,33% (điểm 2/6) điều dưỡng trong nhóm nghiên cứu chỉ thực hiện đúng 2 bước (1 và 2) 
trong rửa tay, điều này nói lên rằng còn có một số rất ít điều dưỡng còn xem nhẹ việc rửa tay 
trong việc phòng lây nhiễm, chúng ta cần phát hiện để giúp họ hiểu thêm và có hướng khắc 
phục. 
2.Các sai sót trong từng bước rửa tay : 
 Trong phần trên, chúng tôi thu được 30% + 6,66% = 36,66% (điểm 5/6 + điểm 4,5/6) 
điều dưỡng rửa tay còn thiếu một bước. 
 124 
 Nên chúng tôi tiến hành phân tích thêm từng bước rửa tay để thấy được rõ cái thiếu sót 
mà điều dưỡng hay gặp phải để có hướng khắc phục 
 2.1.Bước 1 trong rửa tay thường qui của Bộ Y Tế : 
 Nội dung : “Làm ướt hai bàn tay bằng nước sạch. 
 Thoa xà phòng vào lòng bàn tay. 
 Chà xát hai lòng bàn tay vào nhau..” 
 Kết quả : 
Điểm đạt / điểm chuẩn nghiên cứu TC % 
1 / 1 60 100 
 Bàn luận : Đây là bước đơn giản cần phải có trong khởi động rửa tay nên không có 
điều dưỡng nào trong nhóm nghiên cứu có sai sót 
 2.2.Bước 2 trong rửa tay thường qui của Bộ Y Tế : 
 Nội dung: “Chà lòng bàn tay này lên mu và kẻ ngoài các ngón tay của bàn tay kia và 
ngược lại” 
 Kết quả : 
Điểm đạt / điểm chuẩn nghiên cứu TC % 
1 / 1 58 96,66 
0 / 1 2 3,33 
TC 60 100 
 Bàn luận : Chúng tôi ghi nhận được 96,66% đạt điểm tối đa, có lẽ là 1 trong 2 bước 
khởi đầu, nên mọi người khó quên khi thực hiện 
 Bộ Y tế cũng đã có công văn nhắc nhở trong các vùng dễ bỏ sót trong rửa tay là vùng 
mu tay[4], trong nhóm nghiên cứu của chúng tôi hầu hết đã không mắc phải sai sót này 
 2.3.Bước 3 trong rửa tay thường qui của Bộ Y Tế : 
 Nội dung: “Chà 2 lòng bàn tay vào nhau, miết mạnh các kẻ trong ngón tay” 
 Kết quả : 
Điểm đạt / điểm chuẩn nghiên cứu TC % 
1 / 1 36 60,00 
0 / 1 24 40,00 
TC 60 100 
 Bàn luận : Chỉ có 60% điều dưỡng có thực hiện bước này 
 Có lẽ đây là nguyên nhân điều dưỡng trong nhóm nghiên cứu của chúng tôi 
chỉ thực hiện 5 trong 6 bước rửa tay 
 125 
 Theo chúng tôi, ở bước 1 thì 2 bàn tay cùng úp vào nhau, sang bước 2 thì 1 bàn tay lật 
úp, còn bàn tay kia giữ nguyên, sang bước 3 thì 2 bàn tay trở lại cùng úp vào nhau : Qua 3 
bước rửa tay, bàn tay người điều dưỡng phải xoay trở bàn tay quá nhiều, làm cho người điều 
dưỡng lúng túng nên rất dê quên 
 Nên chúng tôi đề nghị, chúng ta có nên để bước này vào ngay sau bước 1 (tức là khi 
người điều dưỡng làm bước 1 là thoa xà phòng vào lòng bàn tay, rồi chà xát hai lòng bàn tay 
vào nhau, sau đó tiếp tục luôn bước này là chà các kẽ ngón của 2 lòng bàn tay vào nhau. Để 
rổi sau đó mới chuyển sang bước sau là lật úp bàn ta y để rửa mu bàn tay 
 2.4.Bước 4 trong rửa tay thường qui của Bộ Y Tế : 
 Nội dung: “Chà mặt ngoài các ngón tay của bàn tay này vào lòng bàn tay kia” 
 Kết quả : 
Bước 4 Điểm đạt / điểm chuẩn nghiên cứu TC % 
_ Dùng đầu ngón tay của 
lòng bàn tay này miết vào kẽ 
giữa các ngón tay của bàn tay 
kia 
1 / 1 26 43,33 
_ Không thực hiện 0 / 1 34 56,66 
 TC 60 100 
 Bàn luận : Chỉ có 43,33% điều dưỡng thực hiện bước này 
 Theo chúng tôi nhận định : trong các phương pháp rửa tay củ của Bộ Y Tế 
không có bước rửa tay này, nên nay phương pháp rửa tay này các điều dưỡng thực hành lâu 
năm trong bệnh viện thường dễ xót 
 Qua đó, ta cần chú tâm hơn khi thực hiện bước này trong phương pháp rửa tay , để 
tránh bỏ sót 
 2.5.Bước 5 và 6 trong rửa tay thường qui của Bộ Y Tế : 
 Nội dung : Bước 5 “Dùng ngón tay và lòng bàn tay này cuốn xoay ngón cái của bàn tay 
kia và ngược lại” 
 Bước 6 : “Chụm 5 đầu ngón tay của tay này cọ vào lòng bàn tay kia bằng cách xoay đi, 
xoay lại và ngược lại” 
 Kết quả : 
 Điểm đạt / điểm chuẩn nghiên cứu TC % 
_ Bước 5 1 / 1 56 93,33 
_ Bước 6 1 / 1 56 93,33 
 126 
 Bàn luận : 2 bước 5 và 6, chúng tôi ghi nhận được 1 tỉ lệ rất cao 93,33% người có thực 
hiện. Theo chúng tôi nhận định, có thể vì là 2 bước có các động tác độc lập nhau, dễ nhớ nên 
khó quên khi thực hiện 
3.Lẫn lộn thứ tự các bước : 
 Kết quả : 
 Có 
lộn bước 
% 
Lẫn lộn giữa bước 1 và 2 0 0 
Lẫn lộn giữa bước 2 và 3 18 75 
Lẫn lộn giữa bước 3 và 4 2 8,33 
Lẫn lộn giữa bước 4 và 5 4 16,66 
Lẫn lộn giữa bước 5 và 6 0 0 
TC 24 100 
 Bàn luận : Lẫn lộn giữa bước 2 và 3 trong nhóm nghiên cứu của chúng tôi chiếm đến 
18 trên 24 trường hợp có lẫn lộn các bước (75%), là tỉ lệ rất cao so với các nhóm khác 
 Điều này lại càng khẳng định đúng cho đề nghị của chúng tôi ở trên, tức là nên đổi thứ 
tự 2 bước 2 và 3 
KẾT LUẬN 
 _ Trong nghiên cứu này, 2 sai sót mắc phải trong phương pháp rửa tay thường qui của 
Bộ Y Tế mà người thực hiện thường hay gặp là : 1.Bước 3, thường hay bị bỏ sót nhất 
 2.Bước 4, là bước cũng thường hay bị sót 
 _ Mục đích rửa tay là làm đủ các bước để có được bàn tay đủ sạch tránh lây nhiễm, nên 
nếu có lẫn lộn các bước, nhưng vẫn đủ bước thì đạt yêu cầu. Nhưng nếu ta làm các bước theo 
thứ tự đã định thì động tác rửa tay của chúng ta dễ đi vào tính thường qui hơn, tránh bỏ sót 
các bước hơn. Nên, chúng tôi nghiên cứu thấy đổi bước 3 lên trước bước 2 thì qui trình rừa 
tay khó bỏ sót các bước hơn. 
 _ Trong nghiên cứu, chúng tôi có ghi nhận và đề nghị câu thuộc lòng để điều dưỡng dễ 
nhớ trong khi thực hiện quy trình rửa tay, như sau : 
CHÀ HAI LÒNG – KẺ NGÓN NGOÀI – KẺ NGÓN TRONG 
MÓC – VẶN – CHỤM 
TÀI LIỆU THAM KHẢO : 
1. Hướng dẫn rửa tay thường quy (6 bước) của Bộ Y Tế, ban hành ngày 12/10/2007. 
2. Hướng dẫn rửa tay thường quy (7 bước) của Bộ Y Tế, ban hành 1996 
3. TienPhong.vn, Cập nhật: 7/07/2007,  
4. Rửa tay - cách đơn giản và hiệu quả để phòng tránh nhiều bệnh,  
 127 
moh.gov.vn/homebyt/vn/portal/InfoDetail.jsp?area=58&cat=1461&ID=2031