Yếu tố folklore trong tiểu thuyết của chinghiz aitmatov: Từ câu chuyện núi đồi quê hương đến triết lý nhân sinh

Nguy n Th Tuy t 
i h i h c Qu c gia Tp H Chí Minh 
Email: nttuyet@agu.edu.vn 
Ngày nh n: 15/9/2020; Ngày duy 
Tóm t t 
i ng thành trong th i h u chi n, Xô vi t, Chinghiz 
c ti i m t v i nh ng kh ng ho c, xã h i. Vì v y, 
 d ng folklore v t cách tân ngh thu t, v t b 
th hi ng m t cách khôn ngoan, giúp tác ph m thoát kh i kéo ki m 
duy t nghi t ngã. M i tác ph m c u b t ngu n t m 
tính dân t c, l i chan ch c, k t tinh nh ng giá tr 
h ng. 
T khóa: Chinghiz Aitmatov, tính dân t , 
Abstract 
As a writer from Kyrgyzstan, matured in the post-war, Soviet era, Chinghiz Aitmatov 
directly faced with contemporary social and moral crises. Therefore, he used folklore both 
as an artistic innovation and as a screen to express his wisely attitudes, thoughts, helping 
his works escape from harsh censorship. Each of his works were derived from the hometown 
mountains, imbued with nationality, and full of profound humanity, crystallined eternal 
truths. 
Keywords: Chinghiz Aitmatov, folklore, humanity, nationality 
Chinghiz Aitmatov (1928-
XX, 
. 
Hai cây phong 
Jamilya 
nguyên (1963), (1963), 
 (1966), 
(1970), (1975), Con chó 
 (1977), 
 (1980), 
(1986), 
1. 
Aitmatov 
Kirghizia (Kyrgyzstan)
thiên anh hùng ca Manas 
Mahabharata 
hùng ca Manas 
Aitmatov. 
Aitmatov (1903 - 
tmatov, Nagima 
Hamzaevna Aitmatova (1904 - 1970), là 
- 1957. 
 (1957), Jamilya (1958) 
(1961), (1962), 
 (1963), 
song trong 
(Doraiswamy, 2005). 
nguyên 
Xô, nên 
dài. M
, 
 (1966), thì 
Kirghizia
Con tàu 
 (1970)
(1975 - 
g 
 (1986) 
ác 
 là , 
nay. 
Manas
Chinghiz Aitmatov (Eurasianet, 2008). 
n c m h ng b t 
t n và là ni m t hào c a m i dân 
Kirghizia. B ng s c m nh ngh thu t l n 
lao và tinh th , tác ph m 
c a ông kh c h a sâu s c và là hi n thân 
ng cho b n s c dân t c và di n m o 
c nh bé này. 
2. 
Tính 
 c 
Hi u, 2004: 1738
 , 
 ... 
, 
l
- 
và
atov: 
(1966)
(1970) 
(1977) (1980), 
 (1986):
gian - , Con chó 
) 
- - 
- ) 
 - ) 
- ) 
 - ) 
Bài ca dân gian - 
), 
- 
) 
- ) 
- - ) 
 - ) 
- Và 
) 
- ) 
 - Con tàu 
) 
- ) 
- 
) 
 - ), 
- ) 
- 
) 
Motif tôn giáo - Kyto giáo ) 
 ng, 
Và 
 Và 
p
ly, 
sông, núi, ... 
- 
, 
 .
 ...). 
 T
Kirghizia nói riêng. 
 ông 
câu 
ch
mà 
) 
 thì 
bi ph
Và 
m k 
Truy n thuy t v g n 
v i huy n tho i M Ana Bejit b a con 
trai b k t trí nh sát h a 
con c g i là mankurt, k m t trí s n 
sàng nghe l i k thù và gi t m không chút 
c 
 tr v c, 
M , 1986: 
n Panthéon 
Sarozek, vùng có l ch s i và thiêng 
liêng nh t c a dân t c Nomad Kazakhxtan. 
M c vinh danh, tôn 
tr ng và b o t n v t 
ng m , gi a th o 
nguyên mênh mông tít t p chân tr i, 
Sarozek, không còn ch nào khác sao? M t 
c b lãng quên, ký c c i 
ngu n b xóa b i s tr thành nô 
l cho k a k khác. 
Ti u thuy t Aitmatov gióng lên h i chuông 
c nh t nh t nh ng câu chuy n dân gian 
giàu ch t nào quên quá kh t bu c 
ph nh l i ch ng c a mình trên th 
gi i, k nào b quên kinh nghi m l ch s 
dân t c mình và c a các dân t c khác s b 
lo i ra kh c phát tri n l ch s và ch có 
kh ng v 
Bên c nh v n c là th m h a 
môi sinh. Bi k ch c a v ch ng sói Acbara 
ph i ba l n ch ng ki a mình b 
gi t h i ch vì lòng tham c
d y lên n i h m máu. Ti ng tru ai 
oán não n , s c ng 
m trong a 
con c a Boston v a hi t hành 
ng báo thù c a t nhiên v a là lòng khao 
khát tr i m . Trong chi u kích 
nh Acbara th t l n lao, l n lao 
ngay trong n t
 ra r ng s t n công vào th gi i t 
nhiên là s t n công vào tr t t ti nh c a 
t o hóa, c . Loài sói - k th
th o nguyên - thành con m i b 
i trong t n cùng c a n i bi th m, 
tuy t v i phá v s cân 
b ng ti nh y. Trong loài 
sói không ch 
mà còn là hình nh c i, 
cho cái khát v ng b m trong 
i. Hình nh tuy t v ng c a k b 
i có th là con 
i trong n l c tuy t v ng 
thoát kh i cái ác i trong hành 
ng thi nh ng k l m 
l n cái thi n . 
trong 
; 
Và 
Karagul - 
già ( ); 
Con 
), 
gian 
, 
, 
3. 
, 
. 
là câu 
Con tàu 
 nghèo khó 
Con chó 
là hành trình ra 
Và 
là hành trìn
- 
câu chu
zangap, trên hành 
. 
ây, Edigej - 
Aitmatov. 
- 
Ba dòng 
 - 
- 
- tác 
- 
ng nó là 
- 
 cho 
i các hành 
Aimatov, 1980; Lê Khánh 
và tinh vi 
Trong 
 XX
, mà chính 
Aitmatov, C. (1958, 1963). 
 (2011). Hà 
Aitmatov, C. (1970, 1966, 1977). Con tàu 
Aitmatov, C. (1980). 
 - Ng
Aitmatov, C. (1986). 
Chu Xuân Diên (2008). Nghiên c
dân gian ch s , th 
lo i). Hà N i, Nxb Giáo d c. 
Doraiswamy, R. (2005). The Post-Soviet 
Condition: Chingiz Aitmatov in the 
. Aakar Books, New Delhi, 107p. 
https://archive.org/stream/B-001-
028-040-ALL/B-001-028-040-
01_pdf. 
Eurasianet (2008). Kyrgyzstan: Chinghiz 
Aitmatov, A Modern Hero, Dies, 
https://eurasianet.org/kyrgyzstan-
chingiz-aitmatov-a-modern-hero-
dies. 
Phi (1993). 
c Th ng ch 
biên, 2005). Folklore th gi i m t s 
công trình nghiên c n (2 t p). 
Hà N i, Nxb Khoa h c xã h i. 
hinghiz Aitmatov. Theo 
Bang Nga. 
nv=News&at=article&sid=50 
Tylor, E. B. (1871). Primitive Culture: 
Researches into the Development of 
Mythology, Philosophy, Religion, 
Art, and Custom (2 vols). John 
Murray, London. 
th y (Huy n Giang d ch, 2019). Hà 
N i, Nxb Tri th c.