Những vấn đề đặt ra trong nghiên cứu tiếng Sán Dìu ở Việt Nam hiện nay

VĂN HÓA TRUYỀN THỐNG VÀ PHÁT TRIỂN
122 JOURNAL OF ETHNIC MINORITIES RESEARCH
ISSUES POSED IN THE STUDY OF SAN DIU LANGUAGE
IN VIETNAM TODAY
Nguyen Thi Kim Thoa
Foreign Trade University
Email: thoantk@ftu.edu.vn
Received: 14/5/2021
Reviewed: 30/5/2021
Revised: 05/6/2021
Accepted: 11/6/2021
Released: 30/6/2021
DOI: https://doi.org/10.25073/0866-773X/541
Currently, the San Diu ethnic group has the 15th largest population out of 53 ethnic minorities in Vietnam, mainly living in some northern provinces such as Quang Ninh, Thai Nguyen, Bac Giang, 
Tuyen Quang, Vinh Phuc... They all speak San Diu, but so far, this language has not been studied by scientists. 
In the framework of this article, we summarize the situation of studying San Diu language in Vietnam. In fact, 
most of the researches on San Diu language in Vietnam have only stopped at the phonetic level, and a few 
articles on vocabulary and semantics have begun to appear. This is the basis to identify the current problems 
in the study of this language in a number of aspects: Origins and types; language structure; writing...
Keywords: Phonetics, vocabulary, semantics; San Diu language; Studying the San Diu language; San 
Diu ethnic group.
VĂN HÓA TRUYỀN THỐNG VÀ PHÁT TRIỂN
123Volume 10, Issue 2
1. Đặt vấn đề
Theo Tổng cục Thống kê năm 2019, dân tộc 
Sán Dìu có dân số 183.004 người, sinh sống chủ 
yếu ở phía Bắc Việt Nam, tập trung nhiều nhất 
tại các tỉnh Thái Nguyên, Vĩnh Phúc, Bắc Giang, 
Quảng Ninh, Tuyên Quang... Do người Sán Dìu cư 
trú phân tán và xen kẽ với các dân tộc khác, ngôn 
ngữ của họ hầu như không được truyền dạy có tổ 
chức, sử dụng hạn chế, chưa hình thành ngôn ngữ 
văn học, nên tiếng Sán Dìu hiện đang đứng trước 
nguy cơ mai một, bị sai lệch và ít sử dụng dần 
trong cộng đồng Sán Dìu, cùng với sự mai một vốn 
văn hóa truyền thống.
Ở Việt Nam có không nhiều nghiên cứu về tiếng 
Sán Dìu. Trong khuôn khổ bài viết này, tác giả khái 
quát lại tình hình nghiên cứu về tiếng Sán Dìu ở 
Việt Nam. Từ đó, xác định những vấn đề đặt ra hiện 
nay trong nghiên cứu ngôn ngữ này.
2. Tổng quan nghiên cứu
Cho đến thời điểm này, có thể khẳng định chưa 
có bài viết tổng quan nào về tình hình nghiên cứu 
tiếng Sán Dìu tại Việt Nam. Đây có thể nói là bài 
viết đầu tiên đề cập đến tình hình nghiên cứu tiếng 
Sán Dìu ở Việt Nam. Trên thực tế, có rất ít nhà 
nghiên cứu quan tâm đến tiếng Sán Dìu ở Việt Nam 
nên số lượng các công trình nghiên cứu về vấn đề 
này còn rất khiêm tốn. Các bài nghiên cứu về ngôn 
ngữ của dân tộc Sán Dìu sẽ được điểm tên trong 
phần kết quả nghiên cứu dưới đây. 
3. Phương pháp và dữ liệu nghiên cứu
Bài viết sử dụng phương pháp miêu tả với sự 
phân tích và tổng hợp khá chi tiết, công phu. Từ các 
nghiên cứu đơn lẻ, hướng tới đưa ra một bức tranh 
khái quát về tình hình nghiên cứu tiếng Sán Dìu ở 
Việt Nam, cũng như đưa ra các định hướng nghiên 
cứu tiếp theo.
4. Kết quả nghiên cứu
4.1. Những nghiên cứu về ngữ âm tiếng Sán Dìu
Có thể coi công trình nghiên cứu đầu tiên về 
tiếng Sán Dìu là bài viết “Vài nét về hệ thống ngữ 
âm tiếng Sán Dìu” của Nguyễn Văn Ái (1972) in 
trong cuốn “Tìm hiểu ngôn ngữ các dân tộc thiểu số 
Việt Nam” - Viện Ngôn ngữ học. Trong bài viết này, 
Nguyễn Văn Ái đã dựa vào tư liệu là hơn 1000 từ 
thu thập tại xã Vĩnh Thực, thành phố Móng Cái, tỉnh 
Quảng Ninh để chỉ ra các đặc điểm về cấu trúc âm 
tiết, số lượng âm vị (phụ âm, bán phụ âm, nguyên 
âm và thanh điệu). Theo tác giả, tiếng Sán Dìu có 
5 kiểu cấu trúc âm tiết, 19 phụ âm, 2 bán phụ âm, 
10 nguyên âm đơn và 6 thanh điệu. Mặc dù còn sơ 
lược, phạm vi điền dã hẹp, chủ yếu mang tính chất 
giới thiệu, nhưng bài viết là một tư liệu quý, mở đầu 
cho việc nghiên cứu tiếng Sán Dìu ở Việt Nam.
Cho đến nay, tác giả Nguyễn Thị Kim Thoa có 
những công trình nghiên cứu về tiếng Sán Dìu như: 
“Hệ thống âm đầu tiếng Sán Dìu ở Việt Nam”, 2005, 
Kỷ yếu Hội thảo Ngữ học trẻ , Hội Ngôn ngữ học 
Việt Nam, Nhà xuất bản Đại học Sư phạm. “Bước 
đầu mô tả hệ thống ngữ âm tiếng Sán Dìu ở Việt 
Nam”, 2005, Tạp chí Ngôn ngữ số 11/2005. “Ngữ 
âm tiếng Sán Dìu”, năm 2018, Nhà xuất bản Đại học 
Quốc gia Hà Nội. Thông qua các nghiên cứu của 
mình, với hơn 1.800 mục từ được thu thập ở phạm 
vi nghiên cứu rộng (địa bàn 6 xã thuộc 4 tỉnh có 
số lượng người Sán Dìu sống tập trung đông nhất: 
Xã Nam Hoà, huyện Đồng Hỷ, tỉnh Thái Nguyên; 
xã Bình Dân, huyện Vân Đồn, tỉnh Quảng Ninh; 
xã Vũ Oai, huyện Hoành Bồ, tỉnh Quảng Ninh; xã 
Ninh Lai, huyện Sơn Dương, tỉnh Tuyên Quang; xã 
Đạo Trù và Hợp Châu, huyện Tam Đảo, tỉnh Vĩnh 
Phúc), tác giả đã chỉ ra được những đặc điểm về hệ 
thống ngữ âm tiếng Sán Dìu: Tiếng Sán Dìu là một 
ngôn ngữ có 6 thanh điệu và đặc biệt là có xảy ra 
hiện tượng biến thanh. Bên cạnh đó, tác giả cũng mô 
tả chi tiết, đầy đủ đối với hệ thống âm vị của tiếng 
Sán Dìu như: 20 phụ âm đầu, 02 bán nguyên âm, 14 
nguyên âm, 8 phụ âm cuối. Sự khác biệt về mặt ngữ 
âm giữa các địa phương là có, chủ yếu xảy ra ở âm 
đầu và phần vần. Tuy nhiên, sự khác biệt này là 
không đáng kể, nên không tạo ra sự khó khăn trong 
giao tiếp giữa các vùng địa phương. So với các địa 
phương khác thì tiếng Sán Dìu ở tỉnh Quảng Ninh 
có nhiều sự khác biệt hơn cả.
4.2. Những nghiên cứu về chữ viết Sán Dìu
Trong bài viết “Về vấn đề chữ viết của người 
Sán Dìu ở Việt Nam”, 2016, Kỷ yếu Hội thảo quốc 
tế “Nghiên cứu và giảng dạy Ngôn ngữ học: những 
vấn đề lý luận và thực tiễn”, tháng 11/2016, Nguyễn 
Thị Kim Thoa đã giới thiệu loại chữ cổ được người 
Sán Dìu sử dụng từ xa xưa. 
Họ dùng chữ Hán để ghi chép nhưng lại đọc theo 
âm Sán Dìu. Những văn bản này vẫn còn tồn tại cho 
đến ngày nay, chủ yếu là gia phả, sách cúng, sách 
thuốc, sách văn học dân gian Tuy nhiên, hiện nay 
số người biết đọc loại chữ Hán này lại rất ít, phần 
lớn là những người cao tuổi, một bộ phận trí thức 
Sán Dìu hoặc những người làm nghề thầy cúng...
Bên cạnh việc dùng phần lớn chữ Hán cổ nguyên  ... ết sức chính đáng. 
Loại chữ này cũng sẽ khắc phục được các nhược 
điểm của chữ Nôm Sán Dìu như khó học, khó viết, 
khó phổ biến rộng rãi.
Xuất phát từ nhu cầu thực tế này, dựa vào đặc 
điểm ngữ âm của tiếng Sán Dìu đã được mô tả một 
cách chi tiết và đầy đủ, tác giả đã đưa ra một phương 
án chữ viết Latin cho người Sán Dìu qua bài viết 
“Thử đề xuất một phương án chữ viết cho dân tộc 
Sán Dìu ở Việt Nam”, 2013, Kỷ yếu Hội thảo Ngữ 
học toàn quốc. Phương án chữ viết này có ưu điểm 
là gần gũi với bộ chữ quốc ngữ nên người Sán Dìu 
có thể sử dụng được một cách thuận tiện, dễ dàng. 
Bộ chữ này cũng được khắc phục các nhược điểm 
vốn có của bộ chữ quốc ngữ và bổ sung thêm các 
con chữ ghi các âm vị của tiếng Sán Dìu mà trong 
tiếng Việt không có.
 Tuy nhiên, bộ chữ đó còn cần được nghiên cứu 
một cách kỹ lưỡng hơn nữa, cần được thử nghiệm 
bằng cách đưa vào thực tế sử dụng trong một phạm 
vi hẹp rồi xem xét và chỉnh sửa cho phù hợp trước 
khi được phổ biến rộng rãi.
4.3. Những nghiên cứu về từ vựng - ngữ pháp
Trong cuốn “Người Sán Dìu ở Việt Nam”, Ma 
Khánh Bằng có giới thiệu một bảng từ vựng bao 
gồm 23 từ tiếng Sán Dìu so sánh với tiếng Dao, 
tiếng Hoa, tiếng Sán Chỉ và tiếng Tày. Dựa vào kết 
quả so sánh, 18/23 từ tiếng Sán Dìu tương ứng với 
tiếng Hoa và 5/23 từ tương ứng với tiếng Dao. Tác 
giả cũng mới chỉ so sánh thuần tuý về mặt hình thức 
với một số lượng từ được khảo sát khiêm tốn. Tuy 
nhiên, đây cũng là một ý kiến tham khảo cho những 
người quan tâm đến ngôn ngữ của tộc người này.
Sau những nghiên cứu về ngữ âm, Nguyễn Thị 
Kim Thoa đã bước đầu tiếp cận với ngôn ngữ này 
ở cấp độ từ vựng như trong các bài viết: “Phương 
thức ghép trong cấu tạo từ tiếng Sán Dìu”, 2006, Kỷ 
yếu Hội thảo Ngữ học trẻ, Hội Ngôn ngữ học Việt 
Nam, Nhà xuất bản Đại học Sư phạm. “Từ mượn 
Việt trong tiếng Sán Dìu”, 2009, Hội thảo khoa học 
toàn quốc tháng 11 năm 2009, Viện Ngôn ngữ học. 
“So sánh cách cấu tạo từ chỉ ngày trong tiếng Sán 
Dìu và tiếng Hán”, 2009, Hội thảo quốc tế nghiên 
cứu và giảng dạy ngôn ngữ, văn hóa Việt Nam – 
Trung Quốc ở Đông Á và Đông Nam Á (lần thứ II), 
tháng 11 năm 2009. Trong các bài viết này, tác giả 
giới thiệu sơ qua phương thức ghép được sử dụng 
để cấu tạo từ trong tiếng Sán Dìu. Bên cạnh đó, tác 
giả cũng so sánh các cấu tạo từ chỉ ngày giữa tiếng 
Sán Dìu và tiếng Hán và rút ra được một vài sự 
tương ứng giữa hai ngôn ngữ này. Đây rất có thể sẽ 
là một minh chứng để chứng minh cho nguồn gốc 
Hán - Tạng của ngôn ngữ này.
4.4. Những nghiên cứu về nguồn gốc của tiếng 
Sán Dìu
Bắt đầu tiếp cận với hướng tìm các minh chứng 
để chứng minh cho nguồn gốc Hán - Tạng của tiếng 
Sán Dìu, Nguyễn Thị Kim Thoa đã bước đầu so 
sánh để tìm ra các tương ứng về mặt ngữ âm giữa 
tiếng Sán Dìu ở Việt Nam với tiếng Hán hiện đại, 
và đặc biệt là với một số phương ngữ Hán được 
sử dụng ở tỉnh Quảng Đông, Trung Quốc (phương 
ngữ Mân, phương ngữ Quảng Đông và phương ngữ 
Khách Gia). 
Với tổng số 210 từ thuộc các lớp từ vựng cơ bản 
(từ chỉ số đếm, từ chỉ bộ phận cơ thể người, từ chỉ 
các hoạt động cơ bản, từ chỉ các sự vật hiện tượng 
khách quan, từ chỉ đặc điểm và tính chất, từ chỉ thực 
vật, từ chỉ động vật, từ xưng hô, từ chỉ thời gian...), 
sau khi so sánh thì kết quả thu được là: tiếng Sán 
Dìu ở Việt Nam có tỷ lệ tương ứng ngữ âm với 
phương ngữ Khách Gia là cao nhất ( 66,7%). Tỷ lệ 
tương ứng với phương ngữ Quảng Đông và phương 
ngữ Mân là 51,42% và 31,9%.
Khảo sát kỹ hơn về sự tương ứng ngữ âm giữa 
tiếng Sán Dìu và phương ngữ Khách Gia có thể 
thấy, sự tương ứng có thể xảy ra ở âm đầu, phần vần 
hoặc cả âm đầu và phần vần.
Những kết quả này được trình bày trong một số 
bài viết như: “Những tương ứng ngữ âm giữa tiếng 
Sán Dìu ở Việt Nam và tiếng Hán hiện đại”, 2008, 
Tạp chí Ngôn ngữ số 2/2008. “Bước đầu khảo sát sự 
tương ứng ngữ âm giữa tiếng Sán Dìu ở Việt Nam 
với một số phương ngữ Hán”, 2013, Kỷ yếu Hội 
thảo khoa học quốc tế “Nghiên cứu và giảng dạy 
ngôn ngữ, văn hoá Việt Nam - Trung Quốc, tháng 
12/2013. Mặc dù mới là bước đầu khảo sát nhưng 
kết quả nghiên cứu này chính là định hướng và cơ 
sở để chúng ta tiếp tục nghiên cứu nhằm đưa ra 
minh chứng về nguồn gốc của tiếng Sán Dìu ở Việt 
Nam. Qua đó, lịch sử tộc người cũng có thể làm 
sáng rõ thông qua các cứ liệu về ngôn ngữ.
4.5. Những nghiên cứu về ngôn ngữ và văn 
hoá Sán Dìu
 Đến nay, ở Việt Nam đã có một vài công trình 
nghiên cứu bắt đầu đề cập đến khía cạnh ngôn ngữ 
và văn hoá thông qua cấp độ từ vựng, ngữ nghĩa 
VĂN HÓA TRUYỀN THỐNG VÀ PHÁT TRIỂN
125Volume 10, Issue 2
của tiếng Sán Dìu. Tiêu biểu là Luận án Tiến sĩ của 
Trịnh Thị Thu Hoà: Từ ngữ chỉ động vật và thực 
vật trong tiếng Sán Dìu (2017). Với tư liệu là 1.096 
đơn vị từ ngữ chỉ động vật và các bộ phận của nó, 
tác giả đã chỉ ra một số nét khái quát về văn hoá của 
người Sán Dìu (đặc điểm tri nhận thế giới khách 
quan, kinh nghiệm sản xuất, đời sống văn hoá, tín 
ngưỡng, văn học dân gian...) thông qua các đặc 
điểm cấu tạo và ngữ nghĩa của chúng. Có thể nói, 
công trình nghiên cứu của Trịnh Thị Thu Hoà đi 
theo hướng tiếp cận ngôn ngữ - văn hoá là một tài 
liệu tham khảo quý cho những người muốn nghiên 
cứu về ngôn ngữ và văn hoá Sán Dìu.
Bên cạnh đó, tác giả Nguyễn Thị Kim Thoa cũng 
có một nghiên cứu nhỏ - “Một vài đặc trưng ngôn 
ngữ - văn hóa thể hiện qua lời chào hỏi của người 
Sán Dìu”, 2007, Kỷ yếu Hội thảo Ngữ học trẻ, Hội 
Ngôn ngữ học Việt Nam, Nhà xuất bản Đại học Sư 
phạm. Thông qua khảo sát của mình về lời chào hỏi 
của người Sán Dìu, tác giả đã chỉ ra được một vài 
nét đặc trưng về ngôn ngữ cũng như văn hoá của 
dân tộc này như: hệ thống từ chỉ thân tộc phong 
phú, văn hoá kính trên nhường dưới, các câu hỏi 
thăm được dùng như những lời chào...
5. Thảo luận
Ở Việt Nam, ngoài tên gọi “Sán Dìu” được Tổng 
cục Thống kê công nhận (tháng 3 năm 1960), dân 
tộc này còn có nhiều tên gọi khác như Sán Déo, 
Trại, Trại Đất, Mán Quần Cộc 
Những gì đặt ra trong nghiên cứu tiếng Sán Dìu 
ở Việt Nam?
5.1. Những đặc điểm cơ bản của tiếng Sán Dìu 
là gì?
Tiếng Sán Dìu là ngôn ngữ tộc người của dân 
tộc Sán Dìu. 
Theo cách phân loại cội nguồn phổ biến hiện nay, 
tiếng Sán Dìu là đại diện của nhánh Hán, chi Hán của 
ngữ hệ Hán Tạng (Sino - Tibetan). Trong ngữ hệ Hán 
-Tạng, ngoài chi Hán còn có chi Tạng - Miến. Nội bộ 
chi Hán bao gồm hàng trăm ngôn ngữ.
Có ý kiến cho rằng tiếng Sán Dìu là đại diện của 
một phương ngữ Hán.
Ở Việt Nam, các ngôn ngữ rất gần với tiếng Sán 
Dìu (cùng thuộc nhánh Hán, chi Hán của ngữ hệ 
Hán Tạng) là: Hoa, Sán Chí, Ngái. Tiếng Sán Dìu 
được xác định là một ngôn ngữ thuộc loại hình đơn 
lập, tiểu loại hình “mới”, âm tiết tính (syllabic). Từ 
âm vị học (phonological word) tiếng Sán Dìu có 
hình thức đơn tiết. Trong tiếng Sán Dìu, ranh giới 
giữa từ âm vị học và âm tiết trùng nhau. 
Sự khác biệt về ngữ âm giữa các tiếng địa 
phương Sán Dìu không lớn.
5.2. Các bình diện cần nghiên cứu tiếp theo về 
tiếng Sán Dìu là gì?
Cho đến nay, tiếng Sán Dìu ở Việt Nam vẫn 
chưa được quan tâm một cách đầy đủ. Điều này cho 
thấy, bên cạnh những công trình nghiên cứu về lĩnh 
vực văn hoá, xã hội của người Sán Dìu thì ngôn ngữ 
của dân tộc này vẫn còn làm một mảng trống cần 
các học giả quan tâm nhiều hơn nữa.
Ngoài ngữ âm, cấp độ từ vựng, ngữ pháp mới 
bắt đầu được đề cập đến. Vì vậy, nghiên cứu tiếng 
Sán Dìu ở Việt Nam còn rất nhiều việc cần làm 
trong thời gian tới.
Dân tộc Sán Dìu được xếp vào nhóm dân tộc 
chưa có chữ viết chính thức (Dõi, 2011). Cũng có ý 
kiến cho rằng chữ Hán là chữ viết của dân tộc này 
(Hoành, Lợi, & Thông, 2013). Trên thực tế, người 
Sán Dìu - đặc biệt là tầng lớp trí thức vẫn sử dụng 
công cụ riêng để ghi lại cũng như gìn giữ tiếng nói 
của dân tộc mình. Họ dựa vào chữ quốc ngữ để 
phiên âm tiếng nói của dân tộc mình. Tuy nhiên, 
cách làm này mang đậm dấu ấn cá nhân chứ không 
được xuất phát từ bản chất ngữ âm của chính ngôn 
ngữ đó. Hơn nữa, trong tiếng Sán Dìu có những âm 
vị mà tiếng Việt không có, điều này gây ra khó khăn 
khi sử dụng chữ quốc ngữ để ghi âm tiếng Sán Dìu. 
Chính vì vậy, việc xây dựng một bộ chữ ghi âm cho 
người dân tộc Sán Dìu là một việc làm hết sức cần 
thiết và thiết thực để bảo vệ, giữ gìn và phát huy 
ngôn ngữ cũng như văn hoá của dân tộc này.
5.3. Vấn đề chữ viết đối với dân tộc Sán Dìu ở 
Việt Nam nên đặt ra như thế nào?
 Ngoài việc hiểu về ngữ âm của một ngôn ngữ 
của dân tộc thiểu số có số dân đứng thứ 15/53 dân 
tộc thiểu số ở Việt Nam thì việc cấp thiết hiện nay 
chính đặt ra là xây dựng được một bộ chữ ghi âm 
cho dân tộc Sán Dìu, dựa trên các đặc điểm ngữ 
âm đã được nghiên cứu. Bộ chữ Sán Dìu ghi âm tự 
dạng Latin sẽ là công cụ thống nhất tiếng nói giữa 
các vùng miền, giúp cho dân tộc Sán Dìu có một 
công cụ hữu ích để ghi chép lại thành văn bản tiếng 
mẹ đẻ của dân tộc mình. Đây là một việc làm cần 
thiết và hết sức thiết thực để bảo vệ, gìn giữ, phát 
huy ngôn ngữ cũng như văn hoá đang ngày bị mai 
một dần của dân tộc Sán Dìu.
Khi đã có bộ chữ Sán Dìu ghi âm tự dạng Latin, 
cần tiến hành các công việc biên soạn: Sách dạy 
tiếng Sán Dìu, Từ điển Việt - Sán Dìu, Từ điển Sán 
Dìu - Việt... Trên thực tế, huyện Vân Đồn, tỉnh 
Quảng Ninh đã và đang thực hiện Đề án “Bảo tồn 
ngôn ngữ và văn hoá của dân tộc Sán Dìu” thông 
qua các công việc cụ thể như: Soạn sách dạy tiếng 
VĂN HÓA TRUYỀN THỐNG VÀ PHÁT TRIỂN
126 JOURNAL OF ETHNIC MINORITIES RESEARCH
Tai lieu tham khao
Ai, N. V. (1972). Vai net ve he thong ngu am 
tieng San Diu. Trong Tim hieu ngon ngu cac 
dan toc thieu so o Viet Nam (tr.125-138). Ha 
Noi: Vien Ngon ngu hoc.
Bang, M. K. (1983). Nguoi San Diu o Viet Nam. 
Ha Noi: Nxb. Khoa hoc Xa hoi.
Chau, H. T. (2004). Phuong ngu hoc tieng Viet. 
Ha Noi: Nxb. Dai hoc Quoc gia Ha Noi.
Doi, T. T. (1999). Nghien cuu ngon ngu cac dan 
toc thieu so Viet Nam. Nxb. Dai hoc Quoc 
gia Ha Noi.
Doi, T. T. (2011). Mot vai van de nghien cuu so 
sanh - lich su nhom ngon ngu Viet – Muong. 
Nxb. Dai hoc Quoc gia Ha Noi.
Hoa, T. T. T. (2017). Tu ngu chi dong vat va thuc 
vat trong tieng San Diu. Luan an Tien sy, 
Vien Khoa hoc Xa hoi, Vien Han lam Khoa 
hoc Viet Nam.
Hoanh, N. H., Loi, N. V., & Thong, T. V. (2013). 
Ngon ngu, chu viet cac dan toc thieu so Viet 
Nam (Nhung van de chung) (Nguyen Huu 
Hoanh, chu bien). Nxb. Tu dien Bach khoa.
Jakhontov, S. E. (1973). Ve su phan loai cac 
ngon ngu o Dong Nam chau A. Tap chi Ngon 
ngu, 1, tr.73-77.
Ma, H. V. (2002). Ngon ngu dan toc thieu so Viet 
Nam - Mot so van de ve quan he coi nguon va 
loai hinh hoc. Ha Noi: Nxb. Khoa hoc Xa hoi.
Thoa, N. T. K. (2018). Ngu am tieng San Diu o 
Viet Nam. Nxb. Dai hoc Quoc gia Ha Noi.
Thong, T. V., & Tung, T. Q. (2017). Ngon ngu 
cac dan toc o Viet Nam. Nxb. Dai hoc Thai 
Nguyen.
Tong cuc Thong ke. (2020). Ket qua toan bo 
Tong dieu tra dan so va nha o nam 2019. 
Nxb. Thong ke.
劲松. (2000). 汉藏语言研究的理论和方法, 
中国藏学出版社.
桌康宁. (1992). 瑶族研究论文集, 广西人民
出版社.
毛殊凡. (2000). 瑶族历史文化与现代化, 中
国戏剧出版社.
范宏贵. (2006). 花南与东亚相关民族, 民族
出版社.
Sán Dìu rồi tổ chức lớp dạy tiếng cho các công chức 
người Sán Dìu tại địa phương nhưng không sử dụng 
được tiếng mẹ đẻ, thu thập các tài liệu về văn hoá 
dân gian (viết bằng chữ Hán và chữ Nôm Sán Dìu) 
rồi tiến hành ghi chép lại bằng bộ chữ ghi âm, tổ 
chức lớp dạy hát soọng cô (một hình thức văn nghệ 
dân gian đặc trưng của người Sán Dìu), khôi phục lễ 
hội Đại Phan... Điều này cho thấy, nhu cầu có một 
bộ chữ ghi âm của riêng mình là hết sức chính đáng 
và cấp thiết của dân tộc Sán Dìu. Bộ chữ đã xây 
dựng cần được thử nghiệm đưa vào sử dụng. Qua 
đó, sẽ rút kinh nghiệm và chỉnh sửa bộ chữ cho phù 
hợp với thực tế.
6. Kết luận
Cho đến nay, hầu hết các công trình nghiên cứu 
về tiếng Sán Dìu ở Việt Nam chủ yếu tập trung vào 
mặt ngữ âm và từ vựng. Thông qua những nghiên 
cứu này, có thể thấy được một bức tranh ngữ âm của 
tiếng Sán Dìu. Bên cạnh đó, đã bắt đầu xuất hiện các 
công trình nghiên cứu về ngữ pháp và cội nguồn. 
Ngoài việc hiểu về ngữ âm của một ngôn ngữ 
của dân tộc thiểu số có số dân đông thứ 15/53 dân 
tộc thiểu số ở Việt Nam thì việc cấp thiết hiện nay 
chính đặt ra là xây dựng và đưa vào sử dụng bộ chữ 
ghi âm cho dân tộc Sán Dìu. Cần tiến hành sưu tầm 
các áng văn nghệ tiếng Sán Dìu và ghi lại (xuất bản) 
bộ chữ Sán Dìu ghi âm tự dạng latin. Đồng thời với 
việc nghiên cứu về ngữ âm và từ vựng, cần tiếp 
tục nghiên cứu ngôn ngữ này sâu hơn ở các bình 
diện khác: ngữ pháp, ngữ dụng, phong cách, từ điển 
đối chiếu, sách giáo khoa... Hướng nghiên cứu theo 
cách tiếp cận ngôn ngữ học xã hội, ngôn ngữ và văn 
hóa cũng cần được quan tâm trong những công 
trình sau này.
VĂN HÓA TRUYỀN THỐNG VÀ PHÁT TRIỂN
127Volume 10, Issue 2
NHỮNG VẤN ĐỀ ĐẶT RA TRONG NGHIÊN CỨU 
TIẾNG SÁN DÌU Ở VIỆT NAM HIỆN NAY
Nguyễn Thị Kim Thoa
Trường Đại học Ngoại thương
Email: thoantk@ftu.edu.vn
Ngày nhận bài: 14/5/2021
Ngày phản biện: 30/5/2021
Ngày tác giả sửa: 05/6/2021
Ngày duyệt đăng: 11/6/2021
Ngày phát hành: 30/6/2021
DOI: https://doi.org/10.25073/0866-773X/541
Hiện nay, dân tộc Sán Dìu có số dân đông thứ 15/53 dân tộc thiểu số ở Việt Nam, chủ yếu sinh sống ở một số tỉnh phía Bắc như: Quảng Ninh, Thái Nguyên, Bắc Giang, Tuyên Quang, Vĩnh Phúc 
Họ đều nói tiếng Sán Dìu, nhưng cho đến nay, ngôn ngữ này chưa được các nhà khoa học quan tâm nghiên 
cứu. Trong khuôn khổ của bài viết này, chúng tôi khái quát lại tình hình nghiên cứu tiếng Sán Dìu ở Việt 
Nam. Thực tế cho thấy, hầu hết các nghiên cứu về tiếng Sán Dìu ở Việt Nam mới chỉ dừng lại ở cấp độ 
ngữ âm, bắt đầu xuất hiện một vài bài viết về từ vựng, ngữ nghĩa. Đây chính là cơ sở để xác định những 
vấn đề đặt ra hiện nay trong nghiên cứu ngôn ngữ này trên một số phương diện: Cội nguồn và loại hình; 
cấu trúc ngôn ngữ; chữ viết... 
Từ khóa: Ngữ âm, từ vựng, ngữ nghĩa; Tiếng Sán Dìu; Nghiên cứu tiếng Sán Dìu; Dân tộc Sán Dìu.