Kinh tế học tiền tệ - Ngân hàng - Bài 4: Cơ chế hình thành lãi suất thị trường

BÀI 4 
CƠ CHẾ HÌNH THÀNH LÃI SUẤT THỊ TRƯỜNG
GVGD: TS. Trần Thị Vân Anh
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ, ĐHQGHN
KHOA TÀI CHÍNH – NGÂN HÀNG
MÔN KINH TẾ HỌC TIỀN TỆ - NGÂN HÀNG
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
TS. Trần Thị Vân Anh– Trường Đại học Kinh tế ĐHQGHN. 1-2
YÊU CẦU CHUNG 
1. Cơ chế hình thành và thay đổi 
của lãi suất trên thị trường trái 
phiếu, tiền tệ
2. Tác động của rủi ro & kỳ hạn 
tới lãi suất
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
TS. Trần Thị Vân Anh– Trường Đại học Kinh tế ĐHQGHN. 1-3
CƠ CHẾ XÁC ĐỊNH LÃI SUẤT
1. Mô hình khuôn mẫu tiền vay
(phân tích lãi suất trên thị trường
trái phiếu) – I. Fisher
2. Mô hình khuôn mẫu ưa thích tiền
mặt (phân tích lãi suất trên thị
trường tiền tệ) – J. M. Keynes
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
TS. Trần Thị Vân Anh– Trường Đại học Kinh tế ĐHQGHN. 1-4
KHUÔN MẪU TIỀN VAY 
1. Tiếp cận TT trái phiếu giải thích cơ
chế hình thành & điều chỉnh lãi suất.
Cung cầu TP quyết định lãi suất.
2. Cung – Cầu TP, lãi suất cân bằng (i*)
& nhân tố làm thay đổi (i*)
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
TS. Trần Thị Vân Anh– Trường Đại học Kinh tế ĐHQGHN. 1-5
ĐỒ THỊ MINH HỌA
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
TS. Trần Thị Vân Anh– Trường Đại học Kinh tế ĐHQGHN. 1-6
ĐỒ THỊ MINH HỌA
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
TS. Trần Thị Vân Anh– Trường Đại học Kinh tế ĐHQGHN. 1-7
KHUÔN MẪU TIỀN VAY – P*
• Cung trái phiếu tỷ lệ thuận với Pb & cầu trái
phiếu tỷ lệ nghịch với Pb B
S dốc lên & BD
dốc xuống
• BS & BD cắt nhau xác định điểm cân bằng trên
thị trường trái phiếu
• Điểm cân bằng xác định Pb
* & Qb
* cân bằng.
Điểm cân bằng cũng xác định xu hướng vận
động của thị trường trái phiếu CƠ CHẾ TỰ
ĐIỀU CHỈNH
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
TS. Trần Thị Vân Anh– Trường Đại học Kinh tế ĐHQGHN. 1-8
KHUÔN MẪU TIỀN VAY – i*
• Cung trái phiếu tỷ lệ nghịch với i & cầu trái
phiếu tỷ lệ thuận với i BS dốc xuống & BD
dốc lên
• BS & BD cắt nhau xác định điểm cân bằng
trên thị trường trái phiếu
• Điểm cân bằng xác định i* & Qb
* cân bằng.
Điểm cân bằng cũng xác định xu hướng vận
động của thị trường trái phiếu CƠ CHẾ
TỰ ĐIỀU CHỈNH
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
TS. Trần Thị Vân Anh– Trường Đại học Kinh tế ĐHQGHN. 1-9
KHUÔN MẪU TIỀN VAY – cung cầu tiền vay & i*
Cung tiền vay (LS) tỷ lệ thuận với i & cầu
tiền vay (LD) tỷ lệ nghịch với i LS dốc lên
& LD dốc xuống
LS & LD cắt nhau xác định điểm cân bằng
trên thị trường tiền vay
Điểm cân bằng xác định i* & Qb
* cân bằng.
Điểm cân bằng cũng các định xu hướng vận
động của thị trường tiền vay CƠ CHẾ
TỰ ĐIỀU CHỈNH
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
Nhân tố
Biến động của
nhân tố
Biến động của
cầu TP
Của cải , dịch phải
Lợi tức dự kiến so 
với TS khác
 , dịch phải
Độ rủi ro , dịch trái
Tính lỏng so với 
tài sản khác
 , dịch phải
TS. Trần Thị Vân Anh– Trường Đại học Kinh tế ĐHQGHN. 1-10
NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG CẦU TRÁI PHIẾU
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
Nhân tố
Biến động của
nhân tố
Biến động của
cung TP
Cơ hội đầu tư , dịch phải
Lạm phát dự
tính
 , dịch phải
Hoạt động của
Chính phủ
 , dịch phải
TS. Trần Thị Vân Anh– Trường Đại học Kinh tế ĐHQGHN. 1-11
NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG CUNG TRÁI PHIẾU
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
TS. Trần Thị Vân Anh– Trường Đại học Kinh tế ĐHQGHN. 1-12
CÁC NHÂN TỔ ẢNH HƢỞNG 
CẢ CUNG & CẦU TRÁI PHIẾU
1. Lạm phát dự tính ( e)
2. Chu kỳ kinh doanh (tăng trưởng,
suy thoái)
* Biến động của lãi suất là kết quả
dịch chuyển của cả hai đường cung
và cầu trái phiếu
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
TS. Trần Thị Vân Anh– Trường Đại học Kinh tế ĐHQGHN. 1-13
* e tăng : (ir = in -
e)
- Lượng cung trái phiếu 
tăng, BS dịch phải 
- Lượng cầu trái phiếu giảm,
BD dịch trái. 
Lãi suất cân bằng tăng lên
LẠM PHÁT DỰ TÍNH ( e ) (HIỆU ỨNG FISHER)
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
TS. Trần Thị Vân Anh– Trường Đại học Kinh tế ĐHQGHN. 1-14
ĐỒ THỊ MINH HỌA
Lãi suất (i) Bd2
i*2 2 B
d
1
i*1 1
BS1 B
s
2
Lượng trái phiếu (Qb)
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
TS. Trần Thị Vân Anh– Trường Đại học Kinh tế ĐHQGHN. 1-15
HIỆU ỨNG FISHER
- Hiệu ứng Fisher: Lạm phát dự tính
và lãi suất biến thiên theo nhau:
Lạm phát dự tính tăng thì lãi suất
tăng.
- Cơ sở của việc sử dụng công cụ lãi
suất để chống lạm phát.
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
TS. Trần Thị Vân Anh– Trường Đại học Kinh tế ĐHQGHN. 1-16
CHU KỲ KINH DOANH
1. Giai đoạn tăng trƣởng:
- Cung trái phiếu tăng, BS dịch phải
- Cầu trái phiếu cũng tăng, BD dịch phải
→ Lãi suất thị trường i* tăng
2. Giai đoạn suy thoái
→ Lãi suất thị trường sẽ giảm
Chú ý: điều kiện giả thiết BS dịch chuyển nhanh
hơn BD 
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
TS. Trần Thị Vân Anh– Trường Đại học Kinh tế ĐHQGHN. 1-17
ĐỒ THỊ MINH HỌA
Lãi suất (i) Bd1
Bd2
i*2 2
i*1 1
Bs2
BS1
Q1 Q2 Lượng TP (Qb)
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
TS. Trần Thị Vân Anh– Trường Đại học Kinh tế ĐHQGHN. 1-18
KHUÔN MẪU ƢA THÍCH TIỀN MẶT 
1. Tiếp cận TT tiền tệ giải thích cơ chế hình
thành & điều chỉnh lãi suất. Cung cầu tiền
tệ quyết định lãi suất.
2. Cung – Cầu TT, lãi suất & cân bằng (i*) &
nhân tố làm thay đổi (i*)
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
TS. Trần Thị Vân Anh– Trường Đại học Kinh tế ĐHQGHN. 1-19
KHUÔN MẪU ƢA THÍCH TIỀN MẶT
Lãi suất (i)
MS
i1
i* E
i2
MD
M* M
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
TS. Trần Thị Vân Anh– Trường Đại học Kinh tế ĐHQGHN. 1-20
KHUÔN MẪU ƢA THÍCH TIỀN MẶT 
1. Đường cung tiền (Ms): không trực
tiếp chịu ảnh hưởng của i → đường
Ms thẳng đứng
2. Đường cầu tiền (Md): tỷ lệ nghịch
với i → Đường Md dốc xuống
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
TS. Trần Thị Vân Anh– Trường Đại học Kinh tế ĐHQGHN. 1-21
KHUÔN MẪU ƢA THÍCH TIỀN MẶT
• Điểm MS & MD cắt nhau là điểm cân
bằng của thị trường tiền tệ.
• Điểm cân bằng xác định lãi suất &
lượng tiền cân bằng. Điểm cân bằng
phản ánh xu hướng vận động của thị
trường tiền tệ CƠ CHẾ TỰ ĐIỀU
CHỈNH CỦA THỊ TRƢỜNG TIỀN TỆ
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
TS. Trần Thị Vân Anh– Trường Đại học Kinh tế ĐHQGHN. 1-22
CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƢỞNG ĐẾN LÃI SUẤT
1. Nhân tố dịch chuyển đường cầu tiền:
 Thu nhập: Tương quan thuận:
Y tăng MD tăng, dịch phải i*
tăng
 Mức giá cả hàng hóa: Tương quan
thuận: PL tăng MD tăng, dịch
phải i* tăng
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
TS. Trần Thị Vân Anh– Trường Đại học Kinh tế ĐHQGHN. 1-23
MS
i
i2
MD2(Y2)/(PL2)
i1 M
D1(Y1)/(PL1)
M
Kết quả: lãi suất tăng từ i1 lên i2
ĐỒ THỊ MINH HỌA: Thu nhập tăng lên từ Y1 đến Y2
Gía cả tăng từ PL1 đến PL2
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
TS. Trần Thị Vân Anh– Trường Đại học Kinh tế ĐHQGHN. 1-24
CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƢỞNG ĐẾN LÃI SUẤT
2. Nhân tố dịch chuyển đường cung tiền:
• CSTT mở rộng làm tăng cung tiền → 
đường Ms tăng, dịch phải → Lãi suất
giảm xuống
• CSTT thắt chặt làm giảm cung tiền → 
đường Ms giảm, dịch trái → Lãi suất
tăng lên
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
ĐỒ THỊ MINH HỌA
i MS2 M
S MS1
i2
i
i1 M
D
M2 M M1 M
TS. Trần Thị Vân Anh– Trường Đại học Kinh tế ĐHQGHN. 1-25
CSTT 
mở rộng
CSTT 
thắt chặt
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
TS. Trần Thị Vân Anh– Trường Đại học Kinh tế ĐHQGHN. 1-26
CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƢỞNG ĐẾN LÃI SUẤT
3. Hiệu ứng của lãi suất khi cung tiền thay đổi:
a) Hiệu ứng tính lỏng: Cung tiền tăng → LS giảm
b) Hiệu ứng thu nhập: Cung tiền tăng → LS tăng
c) Hiệu ứng mức giá: Cung tiền tăng → LS tăng
→ Cung tiền tăng: hiệu ứng tính lỏng > hiệu ứng thu
nhập & mức giá → LS giảm (*)
→ Cung tiền tăng: hiệu ứng tính lỏng < hiệu ứng thu
nhập & mức giá → LS tăng (**)
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
TS. Trần Thị Vân Anh– Trường Đại học Kinh tế ĐHQGHN. 1-27
ĐỒ THỊ MINH HỌA (*)
Cung tiền tăng: hiệu ứng tính lỏng > hiệu ứng 
thu nhập & mức giá → LS giảm (*)
Lãi suất (i)
i
i1
Thời gian
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
TS. Trần Thị Vân Anh– Trường Đại học Kinh tế ĐHQGHN. 1-28
ĐỒ THỊ MINH HỌA (**)
Cung tiền tăng: hiệu ứng tính lỏng < hiệu ứng thu nhập 
& mức giá → LS tăng
Lãi suất (i)
i1
i
Thời gian
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
TS. Trần Thị Vân Anh– Trường Đại học Kinh tế ĐHQGHN. 1-29
1. Tác động của yếu tố rủi ro
2. Tác động của yếu tố kỳ hạn
TÁC ĐỘNG CỦA RỦI RO & 
KỲ HẠN TỚI LÃI SUẤT
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
TS. Trần Thị Vân Anh– Trường Đại học Kinh tế ĐHQGHN. 1-30
1. Khái niệm: là tương quan giữa các lãi suất
khác nhau của các trái phiếu có cùng kỳ
hạn thanh toán.
2. Hình thức:
1. Khả năng vỡ nợ
2. Tính lỏng
3. Tình trạng nộp thuế thu nhập
CẤU TRÚC RỦI RO CỦA LÃI SUẤT
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
TS. Trần Thị Vân Anh– Trường Đại học Kinh tế ĐHQGHN. 1-31
3. Mức bù rủi ro/tính lỏng: là chênh
lệch giữa lãi suất của các trái phiếu.
4. Hình thức mức bù rủi ro:
+ Mức bù rủi ro vỡ nợ
+ Mức bù rủi ro tính lỏng
+ Mức bù rủi ro quy chế thuế
CẤU TRÚC RỦI RO CỦA LÃI SUẤT
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
TS. Trần Thị Vân Anh– Trường Đại học Kinh tế ĐHQGHN. 1-32
5. Cấu trúc rủi ro của LS:
1. Rủi ro vỡ nợ của TP tăng → mức bù rủi
ro tăng
2. Tính lỏng của TP tăng → LS TP giảm
3. TP được miễn thuế thu nhập → LS TP 
thấp hơn LS TP khác
CẤU TRÚC RỦI RO CỦA LÃI SUẤT
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
TS. Trần Thị Vân Anh– Trường Đại học Kinh tế ĐHQGHN. 1-33
1. Khái niệm đường lãi suất hoàn vốn:
Đường minh hoạ trên đồ thị biến động
của lãi suất theo thời gian.
2. Các dạng:
1. Dốc lên dốc 2. Dốc lên ngang
3. Nằm ngang 4. Dốc xuống
CẤU TRÚC KỲ HẠN CỦA LÃI SUẤT 
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
TS. Trần Thị Vân Anh– Trường Đại học Kinh tế ĐHQGHN. 1-34
ĐỒ THỊ MINH HỌA
(1) (2)
(3) (4)
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
TS. Trần Thị Vân Anh– Trường Đại học Kinh tế ĐHQGHN. 1-35
1. Lý thuyết dự tính
2. Lý thuyết môi trường phân cách
3. Lý thuyết môi trường ưu tiên
LÝ THUYẾT GIẢI THÍCH 
CẤU TRÚC KỲ HẠN CỦA LÃI SUẤT
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
TS. Trần Thị Vân Anh– Trường Đại học Kinh tế ĐHQGHN. 1-36
1. Cơ sở:
TP kỳ hạn khác nhau có thể thay thế nhau hoàn toàn
2. Nội dung:
LS của TP dài hạn là trung bình cộng LS của các TP
ngắn hạn cùng tồn tại trong khoảng thời gian đó.
3. Công thức: int = ( it + i
e
t+1 + i
e
t+2 + i
e
t+3 + + i
e
t+n-1 )/n
LÝ THUYẾT DỰ TÍNH 
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
TS. Trần Thị Vân Anh– Trường Đại học Kinh tế ĐHQGHN. 1-37
4. Nhận xét:
• Đường LSHV dốc lên/xuống, LS ngắn hạn dự
tính tăng/giảm. Đường LSHV nằm ngang báo
hiệu LS sẽ ổn định trong tương lai
• LS ngắn hạn và dài hạn biến thiên theo nhau
• Đường LSHV thường dốc lên phản ánh sự tăng
của LS theo thời gian
LÝ THUYẾT DỰ TÍNH 
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
TS. Trần Thị Vân Anh– Trường Đại học Kinh tế ĐHQGHN. 1-38
1. Cơ sở: Quan hệ cung cầu
2. Nội dung:
- Các trái phiếu có kỳ hạn khác nhau có
quan hệ cung cầu khác nhau nên lãi suất
của chúng là khác nhau
- Trái phiếu kỳ hạn khác nhau thì độc lập
với nhau
LÝ THUYẾT THỊ TRƢỜNG PHÂN CÁCH
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
TS. Trần Thị Vân Anh– Trường Đại học Kinh tế ĐHQGHN. 1-39
- Cầu TP ngắn hạn > (<) cầu TP dài
hạn → giá TP ngắn hạn > (<) giá TP
dài hạn → LS TP ngắn hạn ) giá
TP dài hạn → đường LSHV dốc lên
(dốc xuống)
- TP ngắn hạn thường được ưa chuộng
hơn→ cầu TP ngắn hạn thường cao →
đường LSHV thường dốc lên
LÝ THUYẾT THỊ TRƢỜNG PHÂN CÁCH
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
TS. Trần Thị Vân Anh– Trường Đại học Kinh tế ĐHQGHN. 1-40
1. Cơ sở: Khắc phục hạn chế của 2 lý thuyết dự
tính & môi trường phân cách
2. Nội dung:
- Thừa nhận giả thuyết dự tính
- Cộng thêm mức bù kỳ hạn (knt)
3. Công thức:
int = knt + ( it + i
e
t+1 + i
e
t+2 + i
e
t+3 + + i
e
t+n-1 )/n
LÝ THUYẾT MÔI TRƢỜNG ƢU TIÊN
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
TS. Trần Thị Vân Anh– Trường Đại học Kinh tế ĐHQGHN. 1-41
4. Nhận xét:
+ Lãi suất của TP có kỳ hạn thanh toán khác nhau có xu
hướng diễn biến theo nhau
+ Đường LSHV thường dốc lên
+ Khi LSHV ngắn hạn thấp, đường LSHV thường dốc lên
+ Khi LSHV ngắn hạn cao, đường LSHN thường dốc
xuống
LÝ THUYẾT MÔI TRƢỜNG ƢU TIÊN
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt