Bài giảng Insulin và đường huyết - Phạm Thị Ngọc Điệp

INSULIN VÀ ĐƯỜNG HUYẾT
Biên soạn: Bs.Phạm Thị Ngọc Điệp
Biên tập : Trần Quốc Quang
TÀI LIỆU LƯU HÀNH NỘI BỘ - 2015
NỘI DUNG
1. Đái tháo đường
2. Điều trị bệnh đái tháo đường
3. Thuốc hạ đường huyết trong danh mục thuốc DOMESCO
4. Phân nhóm 
5. Tác dụng điều trị cụ thể
6. Hình ảnh sản phẩm
7. Câu hỏi
ĐÁI THÁO ĐƯỜNG
TÌM HIỂU ĐÔI NÉT VỀ ĐÁI THÁO ĐƯỜNG
Định nghĩa: Đái tháo đường (ĐTĐ) là bệnh lý 
chuyển hóa, đặc trưng bởi tình trạng tăng 
glucose máu mạn tính, kèm theo các rối loạn 
chuyển hóa glucid, lipid và protid.
ĐÁI THÁO ĐƯỜNG
Tiêu chí chẩn đoán ĐTĐ (theo ADA 2012)
+ Glucose máu khi đói ≥ 126 mg/dl (7,0 mmol/L)
Hoặc
+ Nghiệm pháp dung nạp 75g Glucose
Glucose máu sau 02 giờ ≥ 200mg/dl (11,1 mmol/L)
Hoặc:
+ Bệnh nhân có biểu hiện tăng đường huyết trên lâm sàng.
Glucose máu ngẫu nhiên ≥ 200mg/dl (11,1 mmol/L)
Hoặc
+ HbA1c ≥ 6,5 %
ĐÁI THÁO ĐƯỜNG
PHÂN LOẠI 
ĐTĐ 
TYP 1
ĐTĐ
TYP 2
ĐTĐ
THAI KỲ
TÌNH 
TRẠNG 
KHÁC
ĐÁI THÁO ĐƯỜNG
1. Đái tháo đường týp 1: do bệnh tự miễn dịch, các tế bào beta 
tuyến tụy bị phá hủy bởi các chất trung gian miễn dịch, sự 
phá hủy này có thể nhanh hoặc chậm.
2. Đái tháo đường týp 2: gọi là đái tháo đường không phụ 
thuộc insulin, đái tháo đường ở người lớn, bệnh có tính gia 
đình. Đặc trưng của ĐTĐ typ 2 là kháng insulin đi kèm với 
thiếu hụt insulin tương đối.
3. Đái tháo đường thai kỳ: là tình trạng rối loạn dung nạp 
đường huyết xảy ra trong thời kì mang thai.
ĐÁI THÁO ĐƯỜNG
ĐTĐ TYP 2
CHIẾM 90%
ĐTĐ TYP 1
CHIẾM 10%
Mục tiêu điều trị:
* Làm giảm các triệu chứng liên quan đến tăng glucose 
máu
* Đạt được sự kiểm soát chuyển hóa
* Phòng ngừa biến chứng. Ngăn chặn hoặc làm chậm sự 
xuất hiện các biến chứng mạch máu nhỏ và lớn.
ĐÁI THÁO ĐƯỜNG
ĐÁI THÁO ĐƯỜNG
Glucose máu: (người lớn) theo hiệp hội ĐTĐ Hoa Kỳ 2013
Glucose máu lúc đói: 70-130mg/dL (3,9-7,2mmol/L)
Đỉnh glucose máu sau ăn < 180mg/dL(1-2 giờ sau ăn)
HbA1c < 7% 
Huyết áp: < 130/80mmHg
(Ở bệnh nhân giảm GFR và tiểu đạm lượng lớn. HA mục
tiêu là <125/75 mmHg)
Lipid máu: LDL-c: < 2,6mmol/L (< 100mg/dL)
HDL-c: > 1,1 mmol/L (> 40mg/dL với nam giới 
và >50mg/dL với nữ giới)
Triglycerid :< 1,7 mmol/L (<150 mg/dL)
Mục tiêu 
kiểm soát
ĐÁI THÁO ĐƯỜNG
Thay đổi lối sống:
Chế độ ăn: - Thực hiện chế độ ăn hợp lý, cân đối các thành phần:
+ Glucid 50 – 60%
+ Protid 15 – 20 %
+ Lipid 20 – 30 %
- Chất xơ: rau 100 – 200 gr/bữa ăn 
- Kiêng đồ ngọt. Hạn chế rượu, bia, bỏ thuốc lá.
* Đối với BN ĐTĐ týp 2: ăn 3 bữa chính (sáng, trưa, tối), BN đang tiêm 
insulin nên chia thành 4 – 5 bữa ăn tránh hạ đường huyết
Hoạt động thể lực: Tối thiểu 30 phút/ngày, 5 ngày/tuần với các loại hình 
như đi bộ, bơi lội, cầu long, leo cầu thang tùy tình trạng sức khỏe của 
người bệnh.
Tổng số calo/ngày
Lựa chọn pp điều trị
Mục tiêu điều trị: + HbA1c về khoảng 6,5 – 7 % trong vòng 3 tháng.
+ Không áp dụng phương pháp điều trị bậc thang mà dùng 
thuốc phối hợp sớm
Cụ thể:
- HbA1c > 9%
- Glucose máu lúc đói > 13 mmol/l
- HbA1c > 9%
- Glucose máu lúc đói > 15 mmol/l
Chỉ định 2 loại thuốc viên 
hạ glucose máu phối hợp
Chỉ định dùng ngay insulin
Hướng dẫn chẩn đoán và điều trị đái tháo đường typ 2 
Ban hành kèm theo quyết định 3280/QĐ-BYT ngày 09/09/2011 của Bộ 
trưởng Bộ Y tế
ĐIỀU TRỊ
Điều trị bằng insulin:
Chỉ định:
-Là bắt buộc với đái tháo đường typ 1, đái tháo đường thai kì
-Đái tháo đường typ 2 khi có: 
+ Mất bù do stress, nhiễm trùng, vết thương cấp, tăng đường huyết 
với tăng ceton máu cấp nặng. Mất cân không kiểm soát được.
+ Can thiệp ngoại khoa.
+ Có thai
+ Suy gan, thận
+ Dị ứng với các thuốc viên hạ đường huyết
+ Thất bại với thuốc viên hạ đường huyết
+ Chỉ định tạm thời ngay khi có đường huyết tăng cao > 250 – 300 
mg/dl (14 – 16,5 mmol/l), HbA1c >11% 
ĐIỀU TRỊ
Điều trị bằng insulin:
Chỉ định:
-Đái tháo đường có hôn mê toan ceton hoặc tăng áp lực thẩm thấu
-Đái tháo đường do bệnh lí tụy: viêm tụy mạn, sau phẫu thuật cắt tụy...
-Trong một số trường hợp nhu cầu insulin của bệnh nhân tăng cao: điều trị 
một số thuốc gây tăng đường huyết (corticoid)
ĐIỀU TRỊ
Điều trị bằng insulin:
Có nhiều phác đồ điều trị insulin khác nhau:
Đái tháo đường typ 1: thường sử dụng phát đồ 2-4 mũi/ngày
Đái tháo đường typ 2: ngoài phác đồ như ĐTĐ typ 1 có thể sử dụng 
thêm phác đồ 1 mũi insulin phối hợp với thuốc viên
Đái tháo đường thai kì thường sử dụng phác đồ 1-4 mũi/ngày tùy theo 
nồng độ đường huyết của bệnh nhân. Chỉ sử dụng loại insulin tổng hợp 
(Mixtard)
ĐIỀU TRỊ
Các loại insulin theo thời gian tác dụng:
Loại insulin Bắt đầu tác dụng
(giờ)
Tác dụng tối đa
(giờ)
Tác dụng kéo dài
(giờ)
Apart (Novolog)
Lispro (Humalog)
10 – 20 phút 1 3 – 4 
Regular 0,5 – 1 2 – 4 6 – 8 
NPH
Lente
1,5 – 3
2 – 4 
4 – 10 
7 – 12 
12 – 22 
16 – 22 
Mixtard (NPH/Regular)
(70/30, 80/20, 40/60)
0,5 – 1 4 – 10 10 – 16 
Ultralente 4 – 8 Phụ thuộc liều 18 – 30 
Glargin (Lantus) 1 – 2 Không 24
ĐÁI THÁO ĐƯỜNG
Nhóm thuốc điều trị Đái tháo đường trong danh mục DOMESCO
STT NHÓM THUỐC ĐIỀU TRỊ HOẠT CHẤT BIỆT DƯỢC
1 Nhóm thuốc kích thích tụy 
bài tiết insulin 
(Sulphonylurea)
Thế hệ 2
Gliclazide 30mg, 
80mg
Gliclazide 80mg
Dorocron 30 MR 
(A1*)
2 Glibenclamid 5mg Glibenclamid 
3 Nhóm ức chế enzyme 
alpha glucosidase làm 
giảm hấp thu glucose
Acarbose 50mg, 
100mg
Dorobay ( Al-Al) 
50mg, 100mg
4 Nhóm thuốc làm tăng 
nhạy cảm insulin ở ngoại 
vi, giảm đề kháng insulin
Metformin
500mg, 850mg, 
1000mg
GLucofine 500 
mg, 850mg, 
1000mg (A1*)
Sulfonylureas
Tụy bài tiết insulin
Glucose ở gan
Thải glucose ở ngoại vi
Cơ chế tác dụng
NHÓM SULFONYLUREA
Cơ chế tác dụng
Ức chế sản xuất glucose ở gan quá mức
Metformin
Giảm kháng insulin trong các 
tế bào cơ
NHÓM BIGUANID
Cơ chế tác dụng:
NHÓM ỨC CHẾ ALPHA GLUCOSIDASE
Ức chế men alphaglucosidase ở ruột
(đặc biệt là sucrase)
Acarbose
Làm chậm tiêu hóa và hấp 
thu carbohydrate
Giảm nguy cơ tăng 
glucose máu
Cơ c