Tổng quan về nghiên cứu kế toán xã hội và môi trường

Tạp chí Khoa học và Công nghệ, Số 46, 2020 
 TỔNG QUAN VỀ NGHIÊN CỨU KẾ TOÁN XÃ HỘI VÀ MÔI TRƯỜNG 
 HỒ THỊ VÂN ANH, PHẠM TÚ ANH 
 Khoa Kế toán – Kiểm toán, Trường Đại học Công nghiệp Thành phố Hồ Chí Minh 
 hothivananh@iuh.edu.vn 
Tóm tắt. Thời gian qua đã chứng kiến sự gia tăng mối quan tâm đến các câu hỏi xã hội và môi trường từ 
các bên liên quan khác nhau dành cho các công ty. Vì vậy, nhiều công ty đã phát triển hệ thống quản lý môi 
trường và kế toán môi trường cũng như thay đổi các hoạt động công bố xã hội và môi trường để đáp lại kỳ 
vọng các bên liên quan của chúng. Chính những thay đổi và phát triển của các công ty đã dẫn đến sự tăng 
trưởng mạnh các nghiên cứu tập trung vào phân tích các thông tin được công bố bởi các công ty. Mục đích 
của nghiên cứu, cung cấp một sự đánh giá tổng quan về thực trạng các nghiên cứu kế toán xã hội và môi 
trường (SEA - social and environmental accounting) hiện nay một cách ngắn gọn và dễ hiểu hơn nhằm hỗ 
trợ cho cả đối tượng chuyên gia, người học thuật và người thực hành kế toán có được những hiểu biết sâu 
sắc hơn về thực trạng nghiên cứu trong lĩnh vực SEA, đồng thời, với hy vọng thúc đẩy sự phát triển hơn 
nữa các nghiên cứu trong lĩnh vực này cũng như góp phần bổ sung và làm phong phú thêm kho tàng kiến 
thức cho các tài liệu học thuật liên quan kế toán, quản trị, tài chính và kinh tế hiện nay trong bối cảnh Việt 
Nam. 
Từ khóa. Kế toán xã hội và môi trường. 
 AN OVERVIEW OF SOCIAL AND ENVIRONMENTAL ACCOUNTING 
Abstract. The past time has seen an increase in interest of social and environmental questions from various 
stakeholders for companies. As a result, many companies have developed environmental management and 
accounting systems, as well as changing their environmental and social disclosure activities in response to 
their expectations of stakeholder. It is the changes and developments of companies that have led to a sharp 
increase in researches focusing on analyzing the published information by companies. This study with 
purpose is to provide an overview of the current state of social and environmental accounting studies in a 
more concise and understandable manner to support both experts, academics and accountants gained a 
deeper understanding of the current state of SEA research, at the same time, in the hope of promoting the 
further development of researches in this field as well as contributing to add and enrich the knowledge 
treasure for the current academic documents relating to accounting, management, finance and economics 
in the Vietnam context. 
Keywords. Social and environmental accounting (SEA). 
1 GIỚI THIỆU 
Vài thập kỷ qua, đã chứng kiến một sự quan tâm ngày càng tăng của cộng đồng về các câu hỏi xã hội và 
môi trường. Các cuộc tranh luận đó đã làm cho các công ty bắt đầu nhận thức hơn về ý thức trách nhiệm xã 
hội và quản lý các tác động xấu lên môi trường theo cách tốt nhất có thể (Wilmshurst và Frost, 2000), cũng 
như nhận thấy những lợi ích mà họ nhận được từ các hoạt động xã hội mang lại (ví dụ như làm tăng thêm 
giá trị công ty) khi họ thực hành tốt trách nhiệm của họ. Do đó, nhiều công ty đã phát triển hệ thống quản 
lý môi trường và kế toán môi trường, và tăng cường thực hành công bố các thông tin liên quan xã hội và 
môi trường (Larrinaga và cộng sự, 2001; Gray và cộng sự, 1995a; Guthrie và Parker, 1989) trong các báo 
cáo thường niên/báo cáo tài chính đến các bên liên quan của chúng. Điều này dẫn đến sự gia tăng công việc 
nghiên cứu dựa trên phân tích thông tin được công bố bởi các công ty (Unerman, 2000). 
Tuy nhiên, rất khó để biết được chính xác thời gian khi nào thực hành công bố SEA bắt đầu. Nhưng một số 
tác giả cho rằng SEA bắt đầu giữa thập niên 1960 và 1970 (Gray và Bebbington, 2001; Parker, 2005) và 
SEA phát triển hơn nữa vào những năm 1980 (Adams, 2004). Gray (2002), các nghiên cứu SEA đạt đến độ 
chuyên sâu vào năm 1980 và 1990, và trở thành đối tượng nghiên cứu quan trọng của thế giới. Nhu cầu 
thảo luận các câu hỏi về môi trường và xã hội giữa các công ty với các bên liên quan đã dẫn đến sự phát 
© 2020 Trường Đại học Công nghiệp thành phố Hồ Chí Minh 
 TỔNG QUAN VỀ NGHIÊN CỨU KẾ TOÁN XÃ HỘI VÀ MÔI TRƯỜNG 63 
triển các cấu trúc công ty mới và gia tăng số lượng các công ty bắt đầu công bố loại thông tin này. Do các 
báo cáo SEA chứa các thông tin định lượng và định tính, và hình ảnh nên chúng được lựa chọn rất cẩn thận 
(Thomson và Bebbington, 2005). 
Mục đích của nghiên cứu này, thúc đẩy sự phát triển hơn nữa các nghiên cứu SEA và đóng góp thêm vào 
các tài liệu học thuật bằng cách xem xét các nghiên cứu đã được công bố về lĩnh vực này. Với mục đích để 
hiểu được các nội dung, các phương pháp luận và các câu hỏi nghiên cứu thường được sử dụng trong lĩnh 
vực nghiên cứu SEA. 
Trong phần tiếp theo, nghiên cứu này sẽ tiến hành đánh giá tổng quan các nghiên cứu về SEA. Cụ thể, chia 
nội dung phần 2 thành hai nhóm sau: (i) Các khía cạnh nghiên cứu SEA, gồm bốn nhóm: hệ thống kế toán 
xã hội và môi trường; công bố xã hội và môi trường, mối quan hệ giữa công bố và hiệu quả, và tác động 
điều tiết; (ii) phương pháp nghiên cứu, dữ liệu nghiên cứu, ngành và quốc gia. Cuối cùng, một số đề xuất 
nghiên cứu và kết luận. 
2 TỔNG QUAN CÁC NGHIÊN CỨU TRƯỚC VỀ KẾ TOÁN XÃ HỘI VÀ MÔI 
 TRƯỜNG 
2.1. Các khía cạnh nghiên cứu về kế toán xã hội và môi trường 
* Hệ thống kế toán xã hội và môi trường. Nhóm này bao gồm các nghiên cứu có mục đích phân tích hệ 
thống kế toán nhằm cải thiện nó để tạo ra thông tin xã hội và môi trường. Các nghiên cứu thuộc chủ đề này 
gồm các cách tiếp cận khác nhau: tìm hiểu cách thức và lý do tại sao các quy trình kế toán xã hội phát triển 
trong các tổ chức; tìm hiểu các phương thức để cải thiện kế toán môi trường; nghiên cứu mối quan hệ giữa 
kế toán môi trường và sự thay đổi của tổ chức; cung cấp các kỹ thuật đánh giá và các công cụ kế toán để 
cải thiện quy trình SEA; nghiên cứu thái độ/hành vi kế toán viên khi ...  C. “The legitimising effect of social and environmental disclosures: a theoretical foundation”. 
Accounting, Auditing & Accountability Journal, Vol. 15, No. 3, 2000, pp. 282-311. 
[32] Deegan, C. and Blomquist, C. “Stakeholder influence on corporate reporting: an exploration of the interaction 
between WWF-Australia and the Australian minerals industry”. Accounting, Organizations and Society, Vol. 31 Nos 
4/5, 2006, pp. 343-72. 
[33] Dillard, J., Yuthas, K. and Baudot, L. “Dialogic framing of accounting information systems in social and 
environmental accounting domains: Lessons from, and for, microfinance”. International Journal of Accounting 
Information Systems, 23, 2016, pp. 14–27. 
[34] Egbunike, Amaechi, P., Eze and Nwankwoeke, M. “Must firms adopt environmental accounting? Adoption 
challenges in Nigeria”. Trendy ekonomiky a managementu trends economics and management, Vol. 30, No. 3, 2017, 
pp. 9–19. 
[35] Freedman, M. and Stagliano, A. “Environmental disclosure by companies involved in initial public offerings”. 
Accounting, Auditing & Accountability Journal, Vol. 15 No. 1, 2002, pp. 94-105. 
[36] Gallhofer, Sonja, et al. “Accountability and Transparency in Relation to Human Rights: A Critical Perspective 
Reflecting upon Accounting, Corporate Responsibility and Ways Forward in the Context of Globalisation”. Critical 
Perspectives on Accounting, Vol. 22, no. 8, 2011, pp. 765–780. 
[37] Gray, R. “The social accounting project andAccounting, Organizations and Society: privileging engagement, 
imaginings, new accountings and pragmatism over critique?”. Accounting, Organizations and Society, Vol. 27, No. 
7, 2002, pp. 687-708. 
[38] Gray, R. “Talking about research”. Paper presented at 1st Italian CSEAR Congress on Social Accounting 
Research, University of Bergamo, September, 2006. 
[39] Gray, R. and Bebbington, J. “Accounting for the Environmental”. Sage Publications, London, 2001. 
[40] Gray, R., Kouhy, R. and Lavers, S. “Corporate social and environmental reporting: a review of the literature and 
a longitudinal study of UK disclosure”. Accounting, Auditing & Accountability Journal, Vol. 8, No. 2, 1995a, pp. 47-
77. 
[41] Gray, R., Kouhy, R. and Lavers, S. “Methodological themes: constructing a research database of social and 
environmental reporting by UK”. Accounting, Auditing & Accountability Journal, Vol. 8, No. 2, 1995b, pp. 78-101. 
[42] Gray, R., Owen, D. and Adams, C. “Accounting and Accountability, Changes and Challenges in Corporate Social 
and Environmental Reporting”. Prentice-Hall, Hemel Hempstead, 1996. 
[43] Grinnell, D. and Hunt, H. “Gifted pollution allowances: recognizing a liability to society”. Critical Perspectives 
on Accounting, Vol. 13, No. 1, 2002, pp. 211-28. 
[44] Guthrie, J. and Parker, L. “Corporate social reporting: a rebuttal of legitimacy theory”. Accounting and Business 
Research, Vol. 19, No. 76, 1989, pp. 343-52. 
[45] Hassel, L., Nilsson, H. and Nyquist, S. “The value relevance of environmental performance”. The European 
Accounting Review, Vol. 14, No. 1, 2005, pp. 41-61. 
[46] Herbohn, K. “A full cost environmental accounting experiment”. Accounting, Organizations and Society, Vol. 
30, No. 6, 2005, pp. 519-36. 
[47] Hong, H., Kubik, J., & Scheinkman, J. “Financial constrains on corporate goodness”. Working paper, NBER, 
2012. 
[48] Huang, Xiaobei “Beryl” and Watson, Luke. “Corporate Social Responsibility Research in Accounting”. Journal 
of Accounting Literature, Vol. 34, 2015, pp. 1–16. 
[49] Johnston, D. and Rock, S. “Earnings management to minimize superfund clean-up and transaction costs”. 
Contemporary Accounting Research, Vol. 22, No. 3, 2005, pp. 617-42. 
[50] Jones, M. “Accounting for biodiversity: operationalising environmental accounting”. Accounting, Auditing & 
Accountability Journal, Vol. 16, No. 5, 2003, pp. 762-89. 
[51] Joshi, S., Krishnan, R. and Lave, L. “Estimating the hidden costs of environmental regulation”. The Accounting 
Review, Vol. 76, No. 2, 2001, pp. 171-98. 
[52] Kuasirikun, N. “Attitudes to the development and implementation of social and environmental accounting in 
Thailand”. Critical Perspectives on Accounting, Vol. 16, No. 8, 2005, pp. 1035-57. 
[53] Kuasirikun, N. and Sherer, M. “Corporate social accounting disclosure in Thailand”. Accounting, Auditing & 
Accountability Journal, Vol. 17, No. 4, 2004, pp. 629-60. 
 © 2020 Trường Đại học Công nghiệp thành phố Hồ Chí Minh 
72 TỔNG QUAN VỀ NGHIÊN CỨU KẾ TOÁN XÃ HỘI VÀ MÔI TRƯỜNG 
[54] Lamberton, G. “Accounting for sustainable development: a case study of city farm”. Critical Perspectives on 
Accounting, Vol. 11, No. 5, 2000, pp. 583-605. 
[55] Larrinaga, C. and Bebbington, J. “Accounting change or institutional appropriation? A case study of the 
implementation of environmental accounting”. Critical Perspectives on Accounting, Vol. 12, No. 3, 2001, pp. 269-
92. 
[56] Larrinaga, C., Carrasco, F., Caro, F., Correa, C. and Pa´ez, J. “The role of environmental accounting in 
organizational change: an exploration of Spanish companies”. Accounting, Auditing & Accountability Journal, Vol. 
14 No. 2, 2001, pp. 213-39. 
[57] Larrinaga, C., Carrasco, F., Correa, C., Llena, F. and Moneva, J. “Accountability and accounting regulation: the 
case of the Spanish environmental disclosure standard”. The European Accounting Review, Vol. 11 No. 4, 2002, pp. 
723-40. 
[58] Lee, E.W. and Sweeney, J.T. “Use of discretionary environmental accounting nararatives to influence 
stakeholders: The case of Jurors' Awar Assessments”. J Bus Ethics, Vol. 129, 2015, pp. 673-688. 
[59] Lodhia, S. “Accounts’ responses to the environmental agenda in a developing nation: an initial and exploratory 
study on Fiji”. Critical Perspectives on Accounting, Vol. 14 No. 7, 2003, pp. 715-37. 
[60] Lys, t., Naughton, J., & Wang, C. “Signaling through corporate accountability reporting”. Working paper. 
Northwestern University, 2014. 
[61] Makori, D.M. and Jagongo, A. “Environmental accounting and firm profitability: An empirical analysis of 
selected firms listed in Bombay Stock Exchange, India”. International Journal of Humanities and Social Science, Vol. 
3, No. 18, 2013, pp. 248-256. 
[62] Mathews, M. “Twenty-five years of social and environmental accounting research: is there a silver jubilee to 
celebrate?”. Accountability, Auditing & Accountability Journal, Vol. 10 No. 4, 1997, pp. 481-531. 
[63] Margolis, J., Elfenbein, H., & Walsh, J. “Does it pay to be good? A meta-analysis and redirection of research on 
the relation between corporate social and financial performance”. Working paper, Harvard University, 2009. 
[64] McKernan, J. and MacLullich, K. “Accounting, love and justice”. Accounting, Auditing & Accountability 
Journal, Vol. 17 No. 3, 2004, pp. 327-60. 
[65] McPhail, K., Gorringe, T. and Gray, R. “Crossing the great divine: critiquing the sacred secular dichotomy in 
accounting research”. Accounting, Auditing & Accountability Journal, Vol. 18 No. 2, 2005, pp. 185-8. 
[66] Milne, M. and Adler, R. “Exploring the reliability of social and environmental disclosures content analysis”. 
Accounting, Auditing & Accountability Journal, Vol. 12, No. 2, 1999, pp. 237-56. 
[67] Milne, M. and Patten, D. “Securing organizational legitimacy: an experimental decision case examining the 
impact of environmental disclosures”. Accounting, Auditing & Accountability Journal, Vol. 15, No. 3, 2002, pp. 372-
405. 
[68] Moerman, L. and Laan, S. “Social reporting in the tobacco industry: all smoke and mirrors?”. Accounting, 
Auditing & Accountability Journal, Vol. 18 No. 3, 2005, pp. 374-89. 
[69] Moneva, J. and Llena, F. “Environmental disclosures in the annual reports of large companies in Spain”. The 
European Accounting Review, Vol. 9 No. 1, 2000, pp. 7-29. 
[70] Murray, A., Sinclair, D., Power, D. and Gray, R. “Do financial markets care about social and environmental 
disclosure? Further evidence and exploration from the UK”. Accounting, Auditing & Accountability Journal, Vol. 19 
No. 2, 2006, pp. 228-55. 
[71] Nguyen, L.S. and Tran, M.D. “Disclosure levels of environmental accounting information and financial 
performance: The case of Vietnam”. Management Science Letters, 9 (2019), 557–570. 
[72] Nguyen, P.G., Ta, Q.B., Lai, T.T.T., Dao, N.H. and Cao, H.L. “Environmental accounting for sustainable 
development: An empirical study in Vietnam”. Management Science Letters, Vol. 10, 2020, pp. 1613–1622. 
[73] O’Donovan, G. “Environmental disclosures in the annual report: extending the applicability and predictive power 
of legitimacy theory”. Accounting, Auditing & Accountability Journal, Vol. 15 No. 3, 2002, pp. 344-71. 
[74] O’Dwyer, B. “Conceptions of corporate social responsibility: the nature of managerial capture”. Accounting, 
Auditing & Accountability Journal, Vol. 16 No. 4, 2003, pp. 523-57. 
[75] O’Dwyer, B. “The construction of the social account: a case study in an overseas aid agency”. Accounting, 
Organizations and Society, Vol. 30 No. 3, 2005, pp. 279-96. 
[76] O’Dwyer, B., Unerman, J. and Bradley, J. “Perceptions on the emergence and future development of corporate 
social disclosure in Ireland – engaging the voices of non-governmental organisations”. Accounting, Auditing & 
Accountability Journal, Vol. 18, No. 1, 2005a, pp. 14-43. 
[77] Ogden, S. and Clarke, J. “Costumer disclosures, impression management and the construction of legitimacy: 
corporate reports in the UK privatised water industry”. Accounting, Auditing & Accountability Journal, Vol. 18, No. 
3, 2005, pp. 313-45. 
[78] Owen, D. “Chronicles of wasted time? A personal reflection on the current state of, and future prospects for, 
social and environmental accounting research”. Accounting, Auditing & Accountability Journal, Vol. 21, No. 2, 2008, 
pp. 240–67. 
© 2020 Trường Đại học Công nghiệp thành phố Hồ Chí Minh 
 TỔNG QUAN VỀ NGHIÊN CỨU KẾ TOÁN XÃ HỘI VÀ MÔI TRƯỜNG 73 
[79] Parker, L. “Social and environmental accountability research: a view from the commentary box”. Accounting, 
Auditing & Accountability Journal, Vol. 18 No. 6, 2005, pp. 842-61. 
[80] Patten, D. “The relation between environmental performance and environmental disclosure: a research note”. 
Accounting, Organizations and Society, Vol. 27, No. 8, 2002, pp. 763-73. 
[81] Patten, D. “The accuracy of financial report projections of future environmental capital expenditures: a research 
note”. Accounting, Organizations and Society, Vol. 30, No. 5, 2005, pp. 457-68. 
[82] Rahaman, A., Lawrence, S. and Roper, J. “Social and environmental reporting at the VRA: institutionalised 
legitimacy or legitimation crisis?”. Critical Perspectives on Accounting, Vol. 15 No. 1, 2004, pp. 35-56. 
[83] Ribeiro, V.P., Aibar-Guzmán, C., Aibar-Guzman, B. and Monteiro, S. “Determinants of environmental 
accounting and reporting practices in Portuguese local entities”. Corporate Communications: An International 
Journal, Vol. 21 No. 3, 2015, pp. 352-370. 
[84] Richardson, A. and Welker, M. “Social disclosure, financial disclosure and the cost of equity capital”. Accounting, 
Organizations and Society, Vol. 26 Nos 7/8, 2001, pp. 597-616. 
[85] Sikka, Prem. “Accounting for Human Rights: The Challenge of Globalization and Foreign Investment 
Agreements”. Critical Perspectives on Accounting, Vol. 22, no. 8, 2011, pp. 811–827. 
[86] Smith, J., Adhikari, A. and Tondkar, R. “Exploring differences in social disclosures internationally: a stakeholder 
perspective”. Journal of Accounting and Public Policy, Vol. 24 No. 2, 2005, pp. 123-51. 
[87] Spence, C. and Husillos, F. “Towards a unifying theory of social and environmental reporting”. Paper presented 
at the 8th Interdisciplinary Perspectives on Accounting Conference (IPA), Cardiff, July, 2006. 
[88] Sridhar, S. and Magee, R. “Disclosures and recognition requirements: corporate investment decisions with 
externalities”. Contemporary Accounting Research, Vol. 18, No. 1, 2001, pp. 131-71. 
[89] Teresa, E., Isabel, C, L., and Ana, I, M. “Recent developments in social and environmental accounting research”. 
Social responsibility journal, vol. 6, 2010, pp. 286-305. 
[90] Thomson, I. and Bebbington, J. “Social and environmental reporting in the UK: a pedagogic evaluation”. Critical 
Perspectives on Accounting, Vol. 16 No. 5, 2005, pp. 507-33. 
[91] Tilling, M. “Some thoughts on legitimacy theory in social and environmental accounting”. Social and 
Environmental Accounting Journal, Vol. 24 No. 2, 2004, pp. 3-7. 
[92] Tilt, A. “The content and disclosure of Australian corporate environmental policies”. Accounting, Auditing & 
Accountability Journal, Vol. 14 No. 2, 2001, pp. 190-212. 
[93] Tinker, T., and R. Gray. “Beyond a critique of pure reason: From policy to politics to praxis in environmental 
and social research Accounting”. Auditing & Accountability Journal, Vol. 16, No. 5, 2003, pp. 727–61. 
[94] Unerman, J. “Methodological issues: reflections on quantification in corporate social reporting content analysis”. 
Accounting, Auditing & Accountability Journal, Vol. 13, No. 5, 2000, pp. 667-80. 
[95] Vanstraelen, A., Zarzeski, M. and Robb, S. “Corporate nonfinancial disclosure practices and financial analyst 
forecast ability across three European countries”. Journal of International Financial Management and Accounting, 
Vol. 14, No. 3, 2003, pp. 249-78. 
[96] White, R. and Hanson, D. “Economic man and disciplinary boundaries: a case study in corporate annual reports”. 
Accounting, Auditing & Accountability Journal, Vol. 15 No. 4, 2002, pp. 450-77. 
[97] Wilmshurst, T. and Frost, G. “Corporate environmental reporting: a test of legitimacy theory”. Accounting, 
Auditing & Accountability Journal, Vol. 13 No. 1, 2000, pp. 10-26. 
 Ngày nhận bài: 04/03/2020 
 Ngày chấp nhận đăng: 03/08/2020 
 © 2020 Trường Đại học Công nghiệp thành phố Hồ Chí Minh