Siêu âm với tần số cao khảo sát phân nhánh thần kinh vận động của thần kinh cơ bì chi phối cơ nhị đầu cánh tay: Từ vị trí tách nhánh đến phân bố trong cơ

Siêu âm với tần số cao khảo sát phân nhánh thần kinh
vận động của thần kinh cơ bì chi phối cơ nhị đầu cánh
tay: từ vị trí tách nhánh đến phân bố trong cơ
BS Lê Tự Phúc
Medic Medical Center HCMC
➢ Mục đích của nghiên cứu này là để đánh giá khả năng
của siêu âm với tần số cao trong khảo sát phân nhánh
thần kinh vận động của thần kinh cơ bì chi phối cơ nhị
đầu cánh tay trong sự tương quan với kiến thức giải
phẫu học và mô học
➢ Chúng tôi phân tích các phân nhánh này từ vị trí tách ra
khỏi thân thần kinh chính, xuyên qua bao ngoài cơ và
phân bố bên trong bó cơ
1. Mở đầu
➢ Mười sáu người lớn khỏe mạnh tình nguyện (gồm tám nam và tám
nữ; tuổi từ 20-60; trung bình 35 tuổi) được khám siêu âm hai bên
khảo sát dây thần kinh cơ bì và các phân nhánh dây thần kinh cơ bì
chi phối cơ nhị đầu cánh tay
➢ Hai đầu dò đa tần số 5-18 MHz và 16-23 MHz cùng với các hệ thống
máy siêu âm mới nhất với độ phân giải cao được dùng để khảo sát
dây thần kinh cơ bì một cách chậm rãi và liên tục trên mặt cắt ngang
từ mỏm quạ xương vai đến vùng khuỷu
➢ Bằng cách phân tích các bó thần kinh nhỏ bên trong dây thần kinh
cơ bì và lớp bao ngoài của cơ nhị đầu cánh tay, chúng tôi xác định vị
trí một phân nhánh thần kinh tách ra khỏi thân thần kinh chính,
xuyên qua bao ngoài cơ và phân bố trong cơ. Các mạch máu được
phân biệt với thần kinh bởi siêu âm Doppler và phương pháp đè ép
2. Đối tượng và phương pháp
Hình 1. Hình a: mặt cắt ngang mỏm quạ xương vai. Hình b: ngay dưới mỏm quạ
xương vai, CQCT là cấu trúc cơ hồi âm kém, các mũi tên chỉ gân nguyên ủy đầu
ngắn CNĐ là dải gân mỏng nằm trước ngoài CQCT. Hình c: gân đầu ngắn CNĐ
chuyển tiếp thành cơ khi khảo sát xuống dưới. Hình d: đầu ngắn và đầu dài của
CNĐ phân biệt với nhau và phân biệt với CQCT bởi các dải hồi âm dày.
Nhận diện cơ quạ cánh tay và cơ nhị đầu
Hình 2: Các mũi tên chỉ TKCB khi đi đi xuyên CQCT để xuống cánh tay. Hình a:
dây thần kinh tiếp xúc bờ sau trong CQCT. Hình b: dây thần kinh đi xuyên qua
trung tâm CQCT. Hình c: vị trí dây thần kinh vừa ra khỏi CQCT. Hình d: dây thần
kinh nằm ở khoảng gian cơ giữa CQCT và CNĐ.
TKCB đi xuyên qua CQCT
Hình 3: tương quan giữa TKCB với các cơ xung quanh sau khi dây thần kinh đi ra khỏi
CQCT. Hình a: mũi tên rỗng chỉ TKCB nằm giữa CQCT và đầu ngắn CNĐ. Hình b: CQCT
nhỏ hơn đoạn phía trên khi xuống gần vị trí bám tận vào xương cánh tay. Hình c: CQCT nhỏ
lại, CCT bắt đầu xuất hiện. Hình d và e: CQCT không còn trên hình ảnh siêu âm, CCT ngày
càng dày hơn khi khảo sát xuống dưới; mũi tên rỗng chỉ các phân nhánh cuối của TKCB
nằm trong khoảng gian cơ giữa CNĐ và CCT. Hình f: mũi tên rỗng chỉ phân nhánh cuối của
TKCB hay là thần kinh bì cẳng tay trước ngoài; nằm giữa các dấu sao là dải gân trung tâm
của CNĐ ở một phần ba dưới cánh tay.
Tương quan giữa TKCB và các cơ
Hình 4: Sự tách nhánh của TKCB thể hiện trên các mặt cắt ngang liên tục từ
trên xuống bằng đầu dò 23 MHz. Mũi tên rỗng chỉ TKCB. Mũi tên trắng chỉ
phân nhánh xuất phát từ TKCB và dần dần các xa thân chính dây thần kinh.
Sự tách nhánh của dây thần kinh
Hình 5: PNTKVĐ tách ra từ TKCB và đi vào trong CNĐ, khảo sát bằng đầu dò 18
MHz. Mũi tên trắng chỉ PNTKVĐ của TKCB. Mũi tên rỗng chỉ thân chính TKCB sau
khi tách nhánh. Hình a, b, c: TKCB tách nhánh khi đi trong khoảng gian cơ giữa
CQCT và CNĐ. Hình d: PNTKVĐ tách ra thành hai nhánh nhỏ hơn. Hình e: hai
PNTKVĐ xuyên qua bao cơ của CNĐ để vào cơ. Hình f: các PNTKVĐ nằm trong
dải hồi âm dày bên trong CNĐ.
PNTKVĐ xuyên qua bao cơ và vào trong cơ
Hình 6: Dây thần kinh 0,3mm có thể nhận diện và phân biệt rõ với các
mạch máu khi khảo sát dọc theo các dải hồi âm dày bên trong cơ nhị
đầu. Các mũi tên trắng chỉ dây thần kinh, hồi âm kém, đè không xẹp và
không có tín hiệu màu trên siêu âm Doppler. Các mạch máu có tín hiệu
màu siêu âm Doppler.
Cấu trúc thần kinh nhỏ nhất trong
cơ nhị đầu được xác định
Hình 7: Sự khác nhau về cấu trúc của CNĐ ở ba vùng trên, giữa và dưới cánh tay.
Các mũi tên trắng chỉ mặt sau trong của bao ngoài CNĐ. Hình a: đoạn một phần
trên cánh tay, gần nơi nối tiếp với đoạn một phần ba giữa, có các dải hồi âm dày
xuất phát từ mặt sau trong bó cơ, hướng ra ngoại vi bó cơ và mờ dần. Hình b: đoạn
một phần ba giữa cánh tay, các dải mờ hồi âm dày phân bố rải rác bên trong bó cơ,
không rõ như trên hình a. Hình c: đoạn một phần ba dưới, các dấu sao chỉ dải gân
trung tâm bó cơ và không liên tục với bao ngoài cơ.
Sự khác nhau giữa các
mặt cắt ngang cơ nhị đầu
➢ Một cánh tay phải của một phụ nữ 28 tuổi được xác định không có thần
kinh cơ bì và thần kinh giữa tách nhánh thần kinh vận động chi phối cơ nhị
đầu cánh tay
➢ Ba mươi mốt dây thần kinh cơ bì và phân nhánh dây thần kinh chi phối cơ
nhị đầu cánh tay đều được xác định trên siêu âm
➢ Trong bó cơ, các phân nhánh thần kinh nằm trong các dải hồi âm dày
trong khi mô cơ xung quanh hồi âm kém
➢ Tại các dải hồi âm dày này, phân nhánh thần kinh được nhận diện vì hồi
âm kém và tăng độ dày so với độ dày của dải hồi âm dày này. Kế cận các
phân nhánh thần kinh là các cấu trúc mạch máu được phân biệt với dây
thần kinh bằng cách đè ép đầu dò và nhờ vào tín hiệu mạch trên Doppler
➢ Đường kính phân nhánh dây thần kinh nhỏ nhất trong cơ có thể thấy là
0,3 mm
3. Kết quả và bàn luận
Hình 8: Không có TKCB tại đường phân cách giữa CNĐ và CQCT bên
tay phải. Các mũi tên rỗng chỉ đường phân cách giữa CNĐ và CQCT.
ĐMCT: động mạch cánh tay; TKG: thần kinh giữa.
Không có thần kinh cơ bì
Hình 9: Thần kinh giữa phải tách nhánh tại cánh tay trên các hình chụp
liên tiếp. Các mũi tên rỗng chỉ dây thần kinh giữa phải và các phân
nhánh được tách ra.
Thần kinh giữa tách nhánh tại cánh tay
➢ Siêu âm với tần số cao có thể khảo sát các cấu trúc thần
kinh rất nhỏ
➢ Có thể xác định được vị trí phân nhánh thần kinh vận động
 tách ra khỏi thân dây thần kinh chính
vị trí nhánh thần kinh vận động đi vào bó cơ
phân bố thần kinh trong bó cơ
4. Kết luận
Tài liệu tham khảo
1. Martinoli C, Bianchi S, Derchi LE. Ultrasonography of peripheral nerves. Semin 
Ultrasound CT MR.2000;21:205–13. 
2. Tagliafico AS, Michaud J, Marchetti A, Garello I, Padua L, Martinoli C. US imaging of 
the musculocutaneous nerve. Skeletal Radiol. 2011 May;40(5):609-16. 
3. Schafhalter-Zoppoth I, Gray AT. The musculocutaneous nerve: ultrasound 
appearance for peripheral nerve block. Reg Anesth Pain Med. 2005 Jul-Aug;30(4):385-
90. 
4. Pacha Vicente D, Forcada Calvet P, Carrera Burgaya A, Llusá Pérez M. Innervation 
of biceps brachii and brachialis: Anatomical and surgical approach. Clin Anat. 2005 
Apr;18(3):186-94.
5. Aydin ME, Kale A, Edizer M, Kopuz C, Demir MT, Corumlu U. Absence of the 
musculocutaneous nerve together with unusual innervation of the median nerve. Folia 
Morphol (Warsz) 2006;65:228–31.
6. Satheeshanayak. Absence of musculocutaneous nerve associated with clinically 
important variations in the formation, course and distribution of the median nerve: A 
case report. Neuroanatomy 2007;6:49-50.
7. Arora L, Dhingra R. Case report- Absence of musculocutaneous nerve and 
accessory head of biceps brachii: A case report. Indian J Plast Surg 2005;38:144-6.
Tài liệu tham khảo
8. N Light, A E Champion. Characterization of muscle epimysium, perimysium and 
endomysium collagens. Biochem J. 1984 May 1; 219(3): 1017–1026.
9. Sindou MP, Simon F, Mertens P, Decq P. Selective peripheral neurotomy (SPN) for 
spasticity in childhood. Childs Nerv Syst. 2007;23:957–970.
10. Smyth MD, Peacock WJ. The surgical treatment of spasticity. Muscle 
Nerve. 2000;23:153–163.
11. Lepage D, Parratte B, Tatu L, Vuiller F, Monnier G. Extra- and intramuscular nerve 
supply of the muscles of the anterior antebrachial compartment: applications for 
selective neurotomy and for botulinum toxin injection. Surg Radiol Anat. 2005;27:420–
430
12. Amirali A, Mu L, Gracies JM, Simpson DM. Anatomical localization of motor 
endplate bands in the human biceps brachii. J Clin Neuromuscul Dis. 2007;9:306–312.
13. Moon JY, Hwang TS, Sim SJ, Chun SI, Kim M. Surface mapping of motor points in 
biceps brachii muscle. Ann Rehabil Med. 2012;36:187–196.
Thanks
Xin chân thành cảm ơn !