Nhân tố ảnh hưởng đến phát triển nuôi tôm tại tỉnh Trà Vinh

Hội thảo Khoa học 
“Các vấn đề đương đại trong lĩnh vực Kinh tế, Luật: Từ lí thuyết đến thực tiễn” 
470 
NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN PHÁT TRIỂN 
NUÔI TÔM TẠI TỈNH TRÀ VINH 
FACTORS AFFECTING PRAWN FARMING DEVELOPMENT 
IN TRA VINH PROVINCE 
NCS. Lâm Thị Mỹ Lan1 
Tóm tắt – Nghiên cứu nhằm xác định và đánh giá các nhân tố ảnh hưởng đến 
phát triển nuôi tôm. Từ đó, chúng tôi đưa ra các hàm ý chính sách nhằm phát triển 
các mô hình nuôi tôm, góp phần nâng cao thu nhập cho nông hộ và phát triển kinh 
tế địa phương. Mẫu nghiên cứu được khảo sát từ 300 nông hộ. Phương pháp cân 
bằng cấu trúc tuyến tính (SEM) được thực hiện để phân tích các nhân tố trong mô 
hình nghiên cứu. Kết quả nghiên cứu cho thấy, các nhân tố được đề xuất trong mô 
hình nghiên cứu có ảnh hưởng đến phát triển nuôi tôm, ngoại trừ nhân tố lao động 
chưa đủ cơ sở để xác định sự ảnh hưởng. Do đó, chúng ta cần có nghiên cứu tiếp 
theo với cỡ mẫu lớn hơn về lực lượng lao động trong nuôi tôm. 
Từ khóa: nuôi tôm, nhân tố ảnh hưởng đến phát triển nuôi tôm, tỉnh Trà Vinh. 
1. GIỚI THIỆU 
Ngành tôm là một ngành hàng mũi nhọn, có đóng góp quan trọng trong nền 
nông nghiệp nói riêng và nền kinh tế của đất nước nói chung. Nhờ những thành tựu 
về khoa học công nghệ, ngành tôm đã có những bước tiến vượt bậc với nhiều mô 
hình tốt áp dụng vào sản xuất giống, thức ăn, nuôi trồng, chế biến và xuất khẩu. 
Ngành tôm cũng đã tiên phong trong quá trình mở rộng thị trường tiêu thụ khắp các 
châu lục, tôm Việt Nam đã có mặt trên 99 thị trường, đạt kim ngạch xuất khẩu 3,38 
tỉ USD với một số thị trường chủ lực như Mĩ, EU, Nhật Bản, Trung Quốc, Hàn 
Quốc, ASEAN, Australia, Brazil, Mexico. Trong đó, tôm chân trắng chiếm 70%, 
tôm sú chiếm 20,5% và các sản phẩm tôm biển và tôm khác chiếm 9,5% [1]. 
Do việc nuôi tôm tại tỉnh Trà Vinh đang chịu sự cạnh tranh gay gắt nên các 
địa phương cần có phương thức nuôi phù hợp với lợi thế so sánh; các nông hộ nuôi 
tôm theo phương thức truyền thống dần dần không còn phù hợp với sự biến đổi khí 
hậu như hiện nay. Hơn nữa, thị trường xuất khẩu tôm yêu cầu ngày cao hơn. Do đó, 
người nuôi tôm cần phải có quy trình nuôi tốt, có thể truy xuất nguồn gốc, an toàn 
1 Trường Đại học Trà Vinh; Email:mylanbt@tvu.edu.vn 
Hội thảo Khoa học 
“Các vấn đề đương đại trong lĩnh vực Kinh tế, Luật: Từ lí thuyết đến thực tiễn” 
471 
sinh học, bảo vệ môi trường sinh thái; việc liên kết sản xuất tôm còn rất hạn chế; 
cơ sở hạ tầng chưa đáp ứng nhu cầu. 
Qua nghiên cứu tổng quan, tác giả nhận thấy có nhiều nhân tố ảnh hưởng đến 
phát triển nuôi trồng thủy sản, trong đó có phát triển nuôi tôm. Do đó, để có cơ sở 
xác định thế mạnh của địa phương, chúng ta cần có môt nghiên cứu nhằm đánh giá 
các nhân tố ảnh hưởng đến phát triển nuôi tôm tỉnh Trà Vinh. 
2. KHUNG LÍ THUYẾT 
2.1. Các nhân tố ảnh hưởng đến phát triển nuôi tôm 
Sự phát triển nuôi tôm chịu ảnh hưởng của nhiều nhân tố. Trong nghiên cứu 
này, các tác giả phân nhóm các nhân tố ảnh hưởng đến sự phát triển nuôi tôm theo 
lí thuyết của Michael E.Porter, bao gồm các tiêu chí thuộc môi trường vĩ mô và môi 
trường vi mô. Tác giả kế thừa các nhân tố ảnh hưởng đến phát triển nuôi trồng thuỷ 
sản vùng ven biển của Phạm Thị Ngọc [2] để xây dựng các nhân tố ảnh hưởng đến 
phát triển nuôi tôm như sau: 
2.1.1. Nguồn lực lao động 
Nguồn lực lao động ảnh hưởng nhiều đến phát triển nuôi tôm nhưng nó chỉ 
tập trung ở một số nội dung: giới tính, trình độ văn hóa, chuyên môn, độ tuổi, kinh 
nghiệm, tập huấn trong nuôi tôm. Mối quan hệ này cần xem xét để thấy được mức 
độ ảnh hưởng đến phát triển nuôi tôm, từ đó đề xuất các giải pháp để tác động nhằm 
phát triển nuôi tôm. 
2.1.2. Ngành phụ trợ và liên quan 
Chế biến thuỷ sản là ngành nghiên cứu, ứng dụng khoa học kĩ thuật và công 
nghệ để sản xuất ra những mặt hàng thuỷ sản có giá trị dinh dưỡng cao và góp phần 
gia tăng tỉ trọng xuất khẩu trong những ngành có giá trị xuất khẩu cao của cả nuớc. 
Để phát triển nuôi tôm, cần có hệ thống cơ sở hạ tầng kĩ thuật đồng bộ, nhất là thủy 
lợi [2]. 
2.1.3. Đầu vào trực tiếp 
Chất lượng con giống góp phần quyết định đến sự thành bại của nghề nuôi 
[3]. Giống tôm tốt sẽ đảm bảo năng suất cũng như luôn đảm bảo năng lực cung cấp 
nguyên liệu cho các nhà máy chế biến, hạn chế tình trạng thiếu hụt nguyên liệu 
đang ngày càng trầm trọng [2]. Cùng với con giống, thức ăn đóng góp quan trọng 
trong quá trình nuôi tôm. Hiệu quả của nuôi tôm phụ thuộc nhiều vào việc lựa chọn 
thức ăn và cách cho ăn [4]. Tuy nhiên, giá thức ăn lại ảnh hưởng đến quyết định 
cho ăn đối với người nuôi tôm. 
Hội thảo Khoa học 
“Các vấn đề đương đại trong lĩnh vực Kinh tế, Luật: Từ lí thuyết đến thực tiễn” 
472 
2.1.4. Điều kiện thị trường 
Thị trường tiêu thụ sản phẩm quy định quy mô, cơ cấu thủy sản nuôi trồng. 
Người sản xuất luôn căn cứ vào cung – cầu để điều chỉnh hành vi sản xuất kinh 
doanh cho phù hợp nhằm hạn chế tối đa rủi ro do tác động của thị trường [5]. Điều 
kiện thị trường thuận lợi hay khó khăn đánh giá qua quy mô tiêu dùng, tốc độ tăng 
trưởng của cầu [6]. 
2.1.5. Nguồn vốn đầu tư 
Theo nghiên cứu của Nguyễn Văn Long và Huỳnh Văn Hiền [7], tôm thẻ chân 
trắng thâm canh ở tỉnh Cà Mau được nuôi với chi phí/1 ha/vụ là gần 400 triệu đồng, 
tôm sú thâm canh là gần 500 triệu đồng/1 ha/1 vụ [8]. Vốn ảnh hưởng đến việc tái 
sản xuất khi gặp rủi ro hoặc phát triển sang mô hình có hiệu quả cao. Điều này 
khẳng định vai trò của vốn trong phát triển nuôi tôm là hết sức quan trọng [2]. 
2.1.6. Điều kiện tự nhiên 
Các yếu tố: diện tích mặt nước, nguồn nước, thời tiết đều tạo nên đặc điểm 
riêng cho phát triển nuôi tôm, sự hiểu biết về môi trường nước, nắm bắt được đặc 
điểm của vật nuôi, hiểu biết được chu kì khí hậu, quy luật lên xuống của thủy triều 
vùng ven biển để điều chỉnh thời vụ cho phù hợp nhằm đạt được hiệu quả cao trong 
sản xuất [9]. Cộng đồng những người nuôi tôm quy mô nhỏ là một trong những đối 
tượng nhạy cảm nhất với biến đổi khí hậu cả về ... tố lao động đã có nhiều công trình nghiên cứu đánh giá 
sự quan trọng trong nuôi tôm. Theo ý kiến của nông hộ, lao động tại vùng 
nghiên cứu là lao động gia đình bao gồm nam giới, nữ giới, người già (quá tuổi 
lao động), trẻ nhỏ (chưa đủ tuổi lao động) có thể tham gia ở tất cả các hoạt động 
nuôi tôm từ khâu chuẩn bị đất đến thu hoạch nhưng mức độ đóng góp khác nhau. 
Đồng thời, theo ý kiến của nông hộ, việc nuôi tôm thành công hay thất bại yếu tố 
lao động không quyết định được, việc nuôi tôm khi bắt đầu nuôi một vụ, họ có thể 
tích lũy được kinh nghiệm cho vụ sau và kinh nghiệm học có thể trau dồi, học hỏi 
lẫn nhau. Số liệu và kết quả của nghiên cứu cho thấy rằng nhân tố lao động chưa 
tác động và cũng là điểm khác biệt so với các nghiên cứu trước, đây là hướng 
Hội thảo Khoa học 
“Các vấn đề đương đại trong lĩnh vực Kinh tế, Luật: Từ lí thuyết đến thực tiễn” 
478 
mở cho các nghiên cứu sau này. 
- Kiểm định bootstrap 
Kết quả phân tích Bootstrap (N = 600) cho thấy, giá trị tuyệt đối của CR 
trong mối quan hệ giữa các khái niệm là nhỏ (|CR| ≤ 2). Vì vậy, chúng tôi có 
thể kết luận các ước lượng trong mô hình nghiên cứu lí thuyết là đáng tin cậy. 
Phương pháp này chứng tỏ mô hình lí thuyết có thể tin cậy ở mẫu lớn hơn. 
4.2. Thảo luận 
Tổng hợp các giả thuyết, cho thấy trong 7 giả thuyết có 06 giả thuyết được 
chấp nhận (H1, H2, H4, H5, H6, H7) có 1 giả thuyết không được chấp nhận ( 
H3). 
Kết quả ước lượng: Các giá trị tương quan là số dương. Do đó, mức độ tác 
động đến phát triển NT của các nhóm nhân tố là tác động thuận chiều, theo thứ tự 
tăng dần như sau: nguồn vốn đầu tư (0,141), điều kiện yếu tố đầu vào (0,156), điều 
kiện tự nhiên (0,163), điều kiện thị trường (0,166), điều kiện ngành phụ trợ và liên 
quan (0,249) và tác động mạnh nhất là cấu trúc ngành và sự cạnh tranh ( 0,330) với 
độ tin cậy 95%. 
Các yếu tố còn giữ lại và với mỗi yếu tố, mức độ quan trọng của từng tiêu chí 
cũng khác nhau: 
4.2.1. Đối với nhân tố cấu trúc ngành và sự canh tranh 
Tiêu chí chất lượng sản phẩm tôm (không có tạp chất, kháng sinh) cạnh tranh 
trên thị trường nước ngoài (0,782) có vai trò quan trọng nhất đến sự phát triển nuôi 
tôm. Mặt khác, theo đánh giá chung, chất lượng tôm tại vùng nghiên cứu hiện nay 
là khâu mạnh nhất vì giá trị mean (3,33) của nó cao nhất. Đồng thời, tiêu chí giữa 
các hộ nuôi có sự liên kết hợp lí (0,775) cũng được nông hộ đánh giá cao (mean 
3,33 > 3). 
Tiêu chí Liên kết với bên tiêu thụ đảm bảo lợi ích cho người nuôi (0,657) cũng 
ảnh hưởng đáng kể đến kết quả phát triển. Trong nuôi tôm, khâu tiêu thụ là rất quan 
trọng, tại vùng nghiên cứu nông hộ tiêu thụ tôm chủ yếu là qua trung gian (thương 
lái hoặc vựa), rất ít nông hộ bán trực tiếp cho doanh nghiệp chế biến. Tuy nhiên, 
việc bán tôm của nông hộ cũng rất dễ dàng, thương lái đến tận nơi để thu mua, thâm 
chí hỗ trợ phân thu hoạch tôm cho nông hộ và đây cũng là tiêu chí khá quan trọng 
vì giá trị mean (3,30 > 3). 
Tiêu chí Liên kết với bên cung ứng về cung cấp vật tư đảm bảo được lợi ích 
cho người nuôi (0,606) đứng thứ tư về mức độ quan trọng. Theo khảo sát của tác 
giả, việc liên kết này xảy ra tại vùng nghiên cứu được các cửa hàng/đại lí thức ăn 
cung cấp thức ăn theo phương thức bán chịu đến cuối vụ. Các loại vật tư được cung 
cấp như thức ăn, thuốc, hóa chất. Theo nông hộ, liên kết này hiện nay đem lại lợi 
Hội thảo Khoa học 
“Các vấn đề đương đại trong lĩnh vực Kinh tế, Luật: Từ lí thuyết đến thực tiễn” 
479 
ích cho người nuôi mean (3,25 > 3). 
Ngoài ra, hệ thống giao thông, thủy lợi tuy đã được quan tâm đầu tư nhưng 
chưa đảm bảo cho các vùng nuôi tập trung. Bên cạnh đó, do chưa liên kết đồng bộ 
trong sản xuất nên người dân phải mua tôm giống, thức ăn, thuốc thú y thủy sản với 
giá cao làm tăng chi phí đầu tư. 
4.2.2. Đối với nhân tố ngành phụ trợ & liên quan 
Tiêu chí hệ thống điện cung cấp đủ nhu cầu cho việc nuôi tôm (0,773) là tiêu 
chí có vai trò quan trọng nhất. Việc nuôi tôm theo phương thức thâm canh, điện là 
yếu tố cần thiết cho nông hộ trong quá trình nuôi và có giá trị mean (3,43 > 3). 
Tiêu chí hệ thống cơ quan chuyên môn (các công ti, cửa hàng thuốc, thức ăn 
thủy sản) hỗ trợ công tác phòng chống dịch bệnh tốt cho phát triển (0,745) đứng vị 
trí thứ 2 về mức độ quan trọng với giá tri mean (3,37 > 3). Vấn đề dịch bệnh trong 
nuôi tôm là vấn đề nông hộ luôn quan tâm vì đây là yếu tố ảnh hưởng rất lớn đến 
lợi nhuận của nông hộ. 
Tiêu chí sự phát triển nhà máy chế biến/sơ chế thủy sản thuận lợi cho phát 
triển nuôi tôm (0,738) với giá trị mean (3,41 > 3) hệ thống nhà máy chế biến là yếu 
tố quan trọng, vì phần lớn sản phẩm từ tôm dùng cho xuất khẩu. Tiêu chí hệ thống 
tiêu thụ bao gồm nông hộ - thương lái/vựa - nhà máy chế biến thúc đẩy cho sự phát 
triển (0,631) với giá trị mean (3,39 > 3). Theo đánh giá chung, giá bán thời gian 
qua có nhiều biến động bất thường. 
Tiêu chí hệ thống quan trắc cung cấp thông tin kịp thời, chính xác cho nông 
hộ nuôi tôm (0,647) với giá trị mean (3,43 > 3). Trong nuôi tôm, việc kiểm soát môi 
trường nước về độ mặn, độ PH, đồ phèn rất quan trọng, đây là yếu tố dẫn đến 
dịch bênh. 
4.2.3. Đối với điều kiện thị trường 
Trong ngành công nghiệp, yếu tố điều kiện thị trường càng khắt khe thì nó sẽ 
càng làm cho ngành thay đổi để phát triển tốt hơn, mối quan hệ giữa yếu tố điều 
kiện thị trường và phát triển ngành là tương quan âm. Trong nghiên cứu này, điều 
kiện thị trường tương quan dương với phát triển nuôi tôm, hay điều kiện thị trường 
thuận lợi sẽ giúp phát triển nuôi tôm tốt hơn. 
Nhân tố thị trường có mức ảnh hưởng vị trí thứ 3 (0,166), mức độ quan trọng 
của 4 chỉ báo theo thứ tự như sau: Thitruong3: giá trong thời gian qua thuận lợi cho 
phát triển nuôi tôm (0,762); Thitruong1: mức tiêu dùng các sản phẩm tôm trong 
nước tăng lên qua các năm (0,761); Thitruong2: giá trong thời gian qua thuận lợi 
cho phát triển nuôi tôm (0,751); Thitruong4: người tiêu dùng yêu cầu về chất lượng 
sản phẩm ngày càng cao (0,727). 
Hội thảo Khoa học 
“Các vấn đề đương đại trong lĩnh vực Kinh tế, Luật: Từ lí thuyết đến thực tiễn” 
480 
Như vậy, xuất khẩu ra thị trường thế giới là yếu tố quan trọng nhất, vì phần 
lớn sản phẩm từ nuôi trồng thủy sản dùng cho xuất khẩu. Giá trị mean của chúng là 
3,27; 3,30; 3,36 và 3,39, điều này cho thấy nhu cầu tiêu dùng sản phẩm tôm của 
tỉnh đang tăng lên. 
4.2.4. Đối với điều kiện tự nhiên 
Hệ số tương quan của điều kiện tự nhiên là 0,163, đây là yếu tố quan trọng 
thứ tư tác động thuận chiều đến sự phát triển nuôi tôm. Trong nuôi trồng thủy sản 
nói chung và nuôi tôm nói riêng phụ thuộc rất lớn vào điều kiện tự nhiên. Trong khi 
đó, mức độ tác động của từng chỉ báo như sau: thời tiết, khí hậu thuận lợi cho phát 
triển (0,843); điều kiện nguồn nước phù hợp để phát triển (độ mặn, PH, độ phèn) 
(0,806), vị trí địa lí phù hợp cho phát triển (0,654) và diện tích mặt nước thuận lợi 
cho phát triển (0,599). 
Theo đánh giá của nông hộ, thời tiết tỉnh Trà Vinh trong thời gian qua thay 
đổi làm môi trường ao nuôi biến động, điều này tạo điều kiện cho một số bệnh phát 
triển: bệnh đốm trắng, hoại tử gan tụy, phân trắng trên tôm sú và tôm chân trắng. 
Điều kiện nguồn nước: phần lớn nuôi tôm tại Trà Vinh là TC và BTC nhưng chưa 
có hệ thống cấp – thoát nước riêng biệt vì thế nước thải chưa được kiểm soát trước 
khi xả vào môi trường, chất lượng nước ngày một xấu đi. 
Về vị trí địa lí: Trà Vinh là tỉnh ven biển thuộc vùng Đồng bằng sông Cửu 
Long, với tổng diện tích tự nhiên là 2.288,09 km2, nằm kẹp giữa hai con sông lớn 
là sông Cổ Chiên và sông Hậu, một mặt giáp biển Đông (dài 65 km), có hai cửa 
sông quan trọng là Cung Hầu và Định An; hệ thống sông, kênh, rạch chằng chịt với 
tổng chiều dài 578 km; diện tích lưu vực tự nhiên là 21.265 ha và khoảng 98.597 
ha. 
 Diện tích mặt nước: Tại tỉnh Trà Vinh, người dân tiếp tục đầu tư mở rộng 
diện tích thả nuôi tôm chân trắng theo hình thức siêu thâm canh, nhiều hộ nuôi tôm 
thẻ theo phương thức quảng canh và quảng canh cải tiến chuyển sang nuôi tôm thẻ 
theo phương thức thâm canh. 
4.2.5. Đối với đầu vào trực tiếp 
Với nhóm đầu vào trực tiếp có bốn yếu tố còn giữ lại và với mỗi yếu tố, mức 
độ quan trọng của từng tiêu chí cũng khác nhau, cụ thể như sau: DDV1: chất lượng 
thức ăn, chế phẩm sinh học, thuốc thú y (0,812); DDV2: giá thức ăn công nghiệp ở 
mức hợp lí (0,769); DDV 3: các cơ sở đã cung cấp con giống đạt chất lượng, có 
chứng nhận kiểm dịch (0,737); DDV4: giá con giống ở mức phù hợp (0,734). 
Ta thấy, tiêu chí chất lượng thức ăn, chế phẩm sinh học, thuốc thú y có vai trò 
quan trọng nhất đến sự phát triển nuôi tôm. Tiêu chí giá thức ăn công nghiệp và giá 
con giống ảnh hưởng đáng kể đến kết quả sản xuất, giá thức ăn công nghiệp chiếm tỉ 
lệ cao trong tổng chi phí nuôi, nhưng giá của chúng hiện nay đang ở mức cao đã làm 
Hội thảo Khoa học 
“Các vấn đề đương đại trong lĩnh vực Kinh tế, Luật: Từ lí thuyết đến thực tiễn” 
481 
chi phí sản xuất gia tăng ảnh hưởng đến hiệu quả sản xuất. Giá giống tôm thẻ dao 
động từ 80-110 đồng/con tùy vào nguồn cung ứng phần lớn phụ thuộc vào nguồn 
cung ứng ngoài tỉnh. Giá tôm sú giống dao động từ 100 đến 130 đồng/con, do mức 
giá trên là rất cao nên nó đã gây khó khăn cho người nuôi. Mức giá này cũng tương 
đối phù hợp với người nuôi. Hơn nữa, giống cung cấp cho người nuôi đều có chứng 
nhận kiểm dịch, điều này tạo điều kiện thuận lợi cho việc phòng chóng dịch bệnh cho 
tôm. 
Theo đánh giá chung, nhân tố đầu vào trực tiếp với các tiêu chí giữ lại đều có giá 
trị mean >3. 
4.2.6. Đối với nguồn vốn đầu tư 
Vốn đầu tư trong nuôi tôm rất lớn đặc biệt là nuôi thâm canh và siêu thâm 
canh. Do đó, việc thiếu hụt vốn đầu tư diễn ra phổ biến trong nuôi tôm, điều này đã 
gây ra những khó khăn đáng kể cho sự phát triển ngành nuôi tôm của tỉnh. Với bốn 
tiêu chí được giữ lại, mức độ quan trọng lần lượt là NGV1: nguồn vốn đáp ứng đủ 
khi có nhu cầu tăng diện tích nuôi/thay đổi mô hình nuôi (0,796); NGV4: sự hiện 
đại của máy móc thiết bị đáp ứng được yêu cầu phát triển (0,725); NGV2: khả năng 
tiếp cận nguồn vốn vay kịp thời nhanh chóng (0,691); NGV3: lãi suất vay phù hợp 
cho yêu cầu của phát triển (0,682). 
Vậy, trong hệ thống ngân hàng, lãi suất thấp là lựa chọn tốt cho nông hộ. 
Nhưng khả năng tiếp cận vốn từ nguồn vốn này của người nuôi tôm hiện cũng tương 
đối thuận lợi, dễ dàng, nhanh chóng. Tuy nhiên, việc nuôi tôm thể gặp rủi ro lớn, 
dẫn đến khả năng thu hồi nợ của ngân hàng cũng bị rủi ro theo. 
5. KẾT LUẬN 
Nghiên cứu đánh giá một cách tổng thể về các nhân tố ảnh hưởng đến phát 
triển nuôi tôm; đồng thời, kết quả kiểm định cho thấy có sáu nhóm nhân tố ảnh 
hưởng thuận chiều đến sự phát triển nuôi tôm tỉnh Trà Vinh thời gian qua. Không 
có cơ sở để chứng minh mối quan hệ giữa yếu tố lao động và phát triển nuôi tôm, 
nhưng theo đánh giá của người dân, tình hình lao động tại địa phương là thuận lợi 
như lực lượng lao động dồi dào, giá thuê lao động rẻ, trình độ chung đáp ứng được 
công việc. 
Nhân tố lao động cũng cần trong phát triển nuôi tôm. Tuy nhiên, trong nghiên 
cứu này, do các chỉ số báo không có độ tin cậy nên nhân tố này bị loại bỏ. Cần một 
nghiên cứu ở phạm vị chọn mẫu rộng lớn hơn như khu vực hay cả nước, để đánh 
giá tác động của nhân tố này. 
Hội thảo Khoa học 
“Các vấn đề đương đại trong lĩnh vực Kinh tế, Luật: Từ lí thuyết đến thực tiễn” 
482 
TÀI LIỆU THAM KHẢO 
[1] VASEP. Tổng quan ngành thủy sản Việt Nam. Truy cập từ 
 [Ngày truy cập 
ngày 29/5/2020]. 
[2] Phạm Thị Ngọc. Phát triển nuôi trồng thủy sản vùng ven biển tỉnh Thanh Hóa 
[Luận án Tiến sĩ]. Học viện Nông nghiệp Việt Nam. 2017. 
[3] Lê Thu Hường. Một số vấn đề về phát triển nuôi trồng thủy sản hiện nay. Truy 
cập từ  
[Truy cập ngày 15/2/2019]. 
[4] Phạm Tân Tiến và Đỗ Đoàn Hiệp. Những điều cần biết khi nuôi cá nước tĩnh 
trong nuôi cá nước ngọt quyển 1. Hà Nội: NXB Lao động Xã hội. 2006. 
[5] Nguyễn Kim Phúc. Nâng cao chất lượng tăng trưởng ngành thủy sản Việt Nam 
[Luận án Tiến sĩ]. Hà Nội: Trường Đại học Kinh tế Quốc dân; 2011. 
[6] Nguyễn Ngọc Toàn và cộng sự. Lợi thế cạnh tranh quốc gia. NXB Trẻ; 2012. 
[7] Nguyễn Văn Long và Huỳnh Văn Hiền. Phân tích hiệu quả kỹ thuật và tài chính 
của mô hình nuôi tôm thẻ chân trắng ở tỉnh Cà Mau. Tạp chí Khoa học Trường 
Đại học Cần Thơ. 2015; số 37: tr.105-111. 
[8] Nguyễn Văn Long. Phân tích hiệu quả tài chính của mô hình nuôi tôm sú thâm 
canh tỉnh Cà Mau. Tạp chí Khoa học Trường Đại học Cần Thơ. 2016; số 46: 
tr.87-94. 
[9] Trần Nguyễn Anh. Thủy sản phải thích ứng với biến đổi khí hậu. Truy cập từ 
article-14165.tsvn [Truy cập ngày 15/2/2019]. 
[10] M. C. Badjeck Kam S. P., L. The and N. Tran. Autonomous adaptation to 
climate change by shrimp and catfish farmers in Vietnam’s Mekong River 
delta. World Fish Working. 2012;4. 
[11] Nguyễn Ngọc Thanh. Lượng giá kinh tế do biến đổi khí hậu đối với thủy sản 
miền Bắc và đề xuất giải pháp giảm thiểu thiệt hại do biến đổi khí hậu [Đề tài 
Khoa học Công nghệ cấp Nhà nước]; 2015. 
[12] Nguyễn Quang Linh. Hệ thống và quản lý nuôi trồng thủy sản. NXB Đại học 
Huế; 2011. 
[13] Nguyễn Đình Thọ. Phương pháp nghiên cứu khoa học trong kinh doanh. NXB 
Tài chính; 2013. 
[14] Hossain, M.S.; Chowdhury, S.R.; Das, N.G.; Rahaman, M.M.. Multi-criteria 
evaluation approach to GIS-based land-suitability classification for tilapia 
Hội thảo Khoa học 
“Các vấn đề đương đại trong lĩnh vực Kinh tế, Luật: Từ lí thuyết đến thực tiễn” 
483 
farming in Bangladesh. Aquaculture International. 2007; 15(6): 425-443. DOI: 
10.1007/s10499-007-9109-y. 
[15] Radiarta, I.N.; Saitoh, S.I.; Miyazono, A.. GIS-based multicriteria evaluation 
models for identifying suitable sites for Japanese scallop (Mizuhopecten 
yessoensis) aquaculture in Funka Bay, southwestern Hokkaido, Japan. 
Aquaculture. 2008;284(1):127-135. DOI: 10.1016/j.aquaculture.2008.07.048.