Mối liên quan giữa hình ảnh siêu âm 2D, siêu âm doppler năng lượng của khớp gối với một số đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng trong bệnh gút

TCNCYH 97 (5) - 2015 1
TẠP CHÍ NGHIÊN CỨU Y HỌC
Địa chỉ liên hệ: Nguyễn Vĩnh Ngọc, Bộ môn Nội, Trường
Đại học Y Hà Nội
Email: ngochanhbm309@yahoo.com
Ngày nhận: 8/8/2015
Ngày được chấp thuận: 10/9/2015
MỐI LIÊN QUAN GIỮA HÌNH ẢNH SIÊU ÂM 2D,
SIÊU ÂM DOPPLER NĂNG LƯỢNG CỦA KHỚP GỐI
VỚI MỘT SỐ ĐẶC ĐIỂM LÂM SÀNG, CẬN LÂM SÀNG
TRONG BỆNH GÚT
Trần Huyền Trang, Nguyễn Vĩnh Ngọc
Trường Đại học Y Hà Nội
Các thăm dò hình ảnh, trong đó siêu âm, là công cụ hỗ trợ hiệu quả trong chẩn đoán và theo dõi bệnh
gút. Siêu âm Doppler năng lượng có thể phát hiện các tổn thương tại khớp với độ nhạy và chính xác cao,
ngay từ giai đoạn sớm của bệnh, khi mà các biểu hiện lâm sàng chưa rõ ràng. Mục tiêu nghiên cứu nhằm
đánh giá mối liên quan giữa tổn thương khớp gối trên siêu âm 2D, siêu âm Doppler năng lượng với các đặc
điểm lâm sàng, cận lâm sàng trong bệnh gút. Nghiên cứu tiến cứu mô tả cắt ngang được tiến hành trên 63
bệnh nhân chẩn đoán gút theo tiêu chuẩn Bennett – Wood 1968, điều trị nội trú tại khoa cơ xương khớp
bệnh viện Bạch Mai, từ tháng 12/2013 đến tháng 8/2014. Kết quả cho thấy viêm màng hoạt dịch khớp gối phát
hiện trên siêu âm mode Doppler năng lượng tốt hơn trên mode 2D (p < 0,05) và trên lâm sàng (p < 0,001). Mức độ
tăng sinh mạch và tăng tưới máu màng hoạt dịch trên mode Doppler năng lượng tỷ lệ thuận với mức độ đau
tại khớp gối theo thang điểm VAS (Visual analog scale - Thang điểm đánh giá đau bằng nhìn) và nồng độ
CRP (C - reactive protein) trong máu (p < 0,001). Siêu âm Doppler năng lượng là một công cụ tốt phát hiện
tổn thương viêm màng hoạt dịch khớp trong bệnh gút.
Từ khóa: Gút, khớp gối, Siêu âm Doppler năng lượng, PDUS
I. ĐẶT VẤN ĐỀ
Gút là một trong những bệnh khớp viêm
thường gặp nhất, có thể để lại các di chứng
nặng ảnh hưởng đến người bệnh và cộng
đồng [1]. Bệnh có liên quan tới tình trạng tăng
acid uric máu dẫn đến sự bão hòa ở dịch
ngoài tế bào và lắng đọng các tinh thể mono-
sodium urat (MSU) ở các mô [2]. Thống kê
cho thấy số người mắc bệnh gút đã tăng gấp
ba lần trong vài thập kỷ gần đây [3], với tỷ lệ
mắc thay đổi ở mỗi quốc gia, ước tính 2,5% ở
Anh; 3,9% ở Hoa Kỳ; 3,8% ở Đài Loan [4] và
1,4% Đức [5]. Ở Việt Nam, theo thống kê tỷ lệ
mắc bệnh gút trong cộng đồng là 0,14% dân
số [6], chiếm 8% tổng số các bệnh nhân điều
trị nội trú tại khoa cơ xương khớp bệnh viện
Bạch Mai và đứng hàng thứ tư trong 15 bệnh
khớp nội trú thường gặp nhất. Chẩn đoán và
điều trị sớm bệnh gút có thể giúp ngăn ngừa
các hậu quả và di chứng của bệnh.
Siêu âm có thể phát hiện được những hình
ảnh đặc trưng cho gút mà không gặp trong
những bệnh lý khác như hình ảnh đường đôi,
hạt tophi, tổn thương bào mòn xương sớm [7],
đặc biệt siêu âm Doppler năng lượng có thể
phát hiện các tổn thương tại khớp với độ
nhạy và chính xác cao [8], ngay từ giai đoạn
sớm của bệnh, khi mà các biểu hiện lâm
sàng chưa rõ ràng [9]. Tại Việt Nam, vai trò
của siêu âm trong chẩn đoán bệnh gút đã
được một số tác giả tiến hành trên khớp bàn
ngón chân I và khớp cổ chân, bước đầu cho
2 TCNCYH 97 (5) - 2015
TẠP CHÍ NGHIÊN CỨU Y HỌC
thấy những giá trị nhất định. Tuy nhiên, cho
đến nay chưa có nghiên cứu nào đánh giá vai
trò của siêu âm Doppler năng lượng khớp gối
trong chẩn đoán và theo dõi bệnh gút cũng
như mối liên quan giữa các tổn thương trên
siêu âm khớp gối với biểu hiện lâm sàng của
bệnh. Vì vậy, nghiên cứu này được tiến hành
nhằm mục tiêu: Đánh giá mối liên quan giữa
tổn thương khớp gối trên siêu âm 2D, siêu âm
Doppler năng lượng với các đặc điểm lâm
sàng, cận lâm sàng trong bệnh gút.
II. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP
1. Đối tượng
Gồm 63 bệnh nhân được chẩn đoán gút
theo tiêu chuẩn Bennett – Wood 1968, điều trị
nội trú tại khoa cơ xương khớp bệnh viện
Bạch Mai, từ tháng 12/2013 đến tháng 8/2014.
2. Phương pháp
2.1. Thiết kế nghiên cứu: Tiến cứu mô tả
cắt ngang.
2.2. Nội dung nghiên cứu
- Khai thác các triệu chứng lâm sàng.
- Các xét nghiệm huyết học, sinh hóa máu
được làm tại khoa huyết học và hóa sinh bệnh
viện Bạch Mai.
- Siêu âm bằng máy siêu âm Medison
Accuvix v10.0, đầu dò Linear 5 - 13 MHz.
Một số hình ảnh siêu âm trên mode 2D
trong bệnh gút.
- Dấu hiệu đường đôi: hai đường tăng âm
song song, đường tăng âm phía ngoài do tinh
thể urat lắng đọng trên bề mặt sụn khớp và
đường viền của vỏ xương.
- Hạt tophi: Khối tổn thương ở cạnh khớp
hoặc ngoài khớp, tăng âm hoặc giảm âm hay
hỗn hợp âm, có hoặc không có đường viền
tăng âm bao quanh.
- Khuyết xương: Sự mất liên tục đường
tăng âm của vỏ xương được nhìn thấy ít nhất
trên hai mặt cắt.
- Dày màng hoạt dịch: vùng giảm âm
không thay đổi khi ấn đầu dò, dày màng hoạt
dịch khi bề dày màng hoạt dịch lớn hơn hoặc
bằng 3 mm, hoặc chênh lệch bề dày màng
hoạt dịch giữa khớp bên phải và khớp bên trái
trên 1 mm.
- Dịch khớp: vùng trống âm tại vị trí khe
khớp, thay đổi kích thước khi ấn đầu dò.
Trên mode Doppler năng lượng:
- Mức độ viêm và tăng sinh mạch: đánh giá
theo thang điểm bán định lượng.
+ Độ 0: không có tín hiệu mạch.
+ Độ 1: 1 hoặc 2 chấm mạch đơn độc trên
diện tích màng hoạt dịch được đánh giá trên
mặt cắt - xung huyết nhẹ.
+ Độ 2: hợp lưu các chấm mạch nhỏ hơn
1/2 diện tích màng hoạt dịch được đánh giá
trên mặt cắt - xung huyết vừa hay trung bình.
+ Độ 3: hợp lưu các chấm mạch trên ½
diên tích màng hoạt dịch được đánh giá trên
mặt cắt - xung huyết nặng.
- Định lượng mức độ xung huyết: theo
phương pháp Klauser sửa đổi.
+ Mức độ 0: không có tín hiệu dòng chảy.
+ Mức độ 1: 1 - 4 tín hiệu.
+ Mức độ 2: 5 - 8 tín hiệu.
+ Mức độ 3: ≥ 9 tín hiệu.
- Đánh giá mối liên quan giữa các hình ảnh
tổn thương khớp gối trong bệnh gút với các
yếu tố lâm sàng, cận lâm sàng.
3. Xử lý số liệu: Số liệu được xử lý bằng
phần mềm SPSS 16.0.
TCNCYH 97 (5) - 2015 3
TẠP CHÍ NGHIÊN CỨU Y HỌC
4. Đạo đức nghiên cứu: Nghiên cứu tuân
thủ tất cả các tiêu chuẩn về đạo đức trong
nghiên cứu y sinh, được bệnh nhân chấp
nhận tham gia nghiên cứu. Các thông tin về
bệnh nhân được giữ bí mậ