Đặc điểm dịch tễ học bệnh sốt rét ở Việt Nam

1ĐẶC ĐIỂM DỊCH TỄ HỌC BỆNH SỐT 
RÉT Ở VIỆTNAM
2I. MỤC TIÊU
1. Phân tích được đặc điểm địa hình, thời tiết,
khí hậu, loại Plasmodium, loại muỗi truyền
bệnh trong dịch tễ sốt rét ở Việt nam
2. Trình bày được các yếu tố nguy cơ về tập
quán đối với dịch tễ sốt rét( DTSR )
3. Nêu được các yếu tố nguy cơ về kinh tế -xã
hội đối với DTSR
4. Trình bày được phân vùng DTSR ở Việt nam
3II. NỘI DUNG
1. Đặc điểm địa hình trong DTSR ở VN
Nước ta có địa hình phức tạp, nhiều vùng xen kẽ
nhau như, núi rừng, cao nguyên, trung du, đồng
bằng, ven biển, đảo... Mặt khác thì hệ thống chứa
nước ở VN rất phong phú. Có nhiều sông suối, ao hồ,
kênh rạch, mương rãnh tạo điều kiện thuận lợi cho
muỗi phát triển, làm cho bệnh sốt rét xuất hiện nhiều,
dịch sốt rét dễ phát sinh
42. Đặc điểm thời tiết, khí hậu ảnh 
hưởng tới DTSR
2.1. Yếu tố mưa: Mưa là điều kiện thuận lợi cho
muỗi phát triển vì muỗi chỉ đẻ ở những nơi có
nước
- Mùa mưa ở Miền Bắc: Tháng 5 – 10
- Mùa mưa ở Miền trung: Tháng 7 – 12
- Mùa mưa ở Nam Bộ: Tháng 5 – 10
Mật độ muỗi cao vào đầu và cuối mùa mưa nên dịch
sốt rét thường xảy ra vào mùa mưa
52. Đặc điểm thời tiết, khí hậu ảnh 
hưởng tới DTSR
2.2. Nhiệt độ tự nhiên: Nhiệt độ ảnh rất lớn tới DTSR vì nhiệt độ
càng cao thì thời gian hoàn thành chu kỳ của KSTSR trong cơ
thể muỗi càng nhanh, nhiệt độ cũng chi phối sự hoạt động của
muỗi
- Miền Bắc: Mùa hè nhiệt độ cao, lại là mùa mưa nên muỗi sinh
sản nhiều thuận lợi cho bệnh sốt rét phát triển, mùa đông sự
lan truyền bệnh sốt rét giảm
- Miền Nam: Nhiệt độ cao quanh năm, nhiệt độ trung bình hàng
năm trên 20 độ( trừ Đà Lạt ) nên rất thuận lợi cho bệnh sốt rét
phát triển
63. Đặc điểm của loại Plasmodium 
trong DTSR ở VN
Loại KSTSR là yếu tố quyết định tính chất
dịch sốt rét
- Dịch do P.falciparum xẩy ra đột ngột, diễn
biến nặng, tử vong cao, thời gian tồn tại vụ
dịch ngắn
- Dịch do P.vivax xẩy ra chậm hơn, diễn biến
nhẹ, không hoặc ít tử vong, nhưng thời gian
tồn tại vụ dịch dài hơn
74. Đặc điểm của muỗi truyền
bệnh sốt rét
Muỗi truyền bệnh sôt rét giữ vai trò quan trọnh
trong các vụ dịch.Vùng nào có nhiều muỗi truyền
bệnh thì vùng đó dịch lan rất nhanh.
*An. Minius:Muỗi truyền bệnh SR chủ yếu phân bố ở
vùng rừng núi (ven rừng nhiều suối khe) khắp cả
nước.Muỗi hút máu về tối và đêm chủ yếu ở trong
nhà, đẻ trứng ở suối nước rong chảy chậm, 2 bên bờ
có cỏ, lòng suối có cát, có ánh sáng.
8Muỗi truyền bệnh sốt rét
94. Đặc điểm của muỗi truyền
bệnh sốt rét
• *An.dirus :Muỗi truyền bệnh SR chủ yếu, phân bố ở
rừng rậm và bìa rừng từ bắc Sông Chu (Thanh Hoá)
trở vào Nam.Muỗi phát triển mạnh vào mùa
mưa(tháng 8,9và 10).Muỗi sống ngoài nhà, ưa hút
máu lúc sẩm tối, đẻ trứng ở các vùng nước đọng
trong bóng dâm
• *An. Sundaicus:Phân bố ở đồng bằng ven biển nước
lợ (Nam Bộ).muỗi xuất hiện suốt mùa mưa, đỉnh cao
tháng 5,6 và 7.Muỗi sống trong nhà hút máu cả ngày
lẫn đêm, đẻ trứng ở ao, hồ,ruộng lúa
10
5.Các yếu tố nguy cơ về tập 
quán đối với DTSR
Nước ta có nhiều dân tộc ít người,Người dân tộc
thường sống du canh,du cư hoặc sống lẻ tẻ từng bản
nhỏ, từng cụm,nhà lá đơn sơ ở lưng chừng đồi
rậmhoặc gần khe suối có nhiều bụi dậm... Tạo điều
kiện thuận lợi cho SR phát triển.
Hiện nay vấn đề di biến động dân số, xây dựng
kinh tế mới, tìm vàng, đá quý,thuỷ điện,công trường...
Đang là một trong những nguyên nhân ảnh hưởng
dịch tễ học sốt rét
11
Nhà lá đơn sơ
12
6.Các yếu tố nguy cơ về kinh tế-xã 
hội đối với DTSR
-Xã hội:Điều kiện xã hội ảnh hưởng rất lớn đến
DTHSR. Điều kiện xã hội gồm có: Kinh tế, văn hoá,
tinh thần, mức độ phát triển y tế.
-Chiến tranh:Chiến tranh làm đảo lộn mọi sinh hoạt
bình thường,tạo điều kiện thuận lợi dịch SR bùng nổ.
-Giao thông đi lại:Phương tiện giao thông,trao đổi
kinh tế,văn hoá,du lịch,thương mại... Giữa các nước
ngày càng phát triển,nên dễ xảy ra những vụ dịch do
giao lưu.
13
Các yếu tố nguy cơ về kinh tế-xã 
hội đối với DTSR
14
7.Phân vùng DTSR ở Việt Nam
Trong giai đoạn hịên nay,SR Việt Nam được phân làm 7 vùng:
-Vùng 1:Vùng đồng bằng và đô thị.Không có sốt rét lưu hành,nhưng có sốt
rét tản phát là do giao lưu.
-Vùng 2:Vùng nước chảy đồi thấp(Trung du):Sốt rét lưu hành nhẹ.
-Vùng 3:Vùng nước chảy núi đồi,rừng thưa,núi nhô ra biển, hải đảo:Sốt rét
lưu hành vừa.
-Vùng 4:Vùng nước chảy núi rừng,rừng miền Đông Nam bộ,Tây Nguyên:Sốt
rét lưu hành nặng.Vùng này chia làm 3 á vùng:
+ Á vùng 4a: Nước chảy núi rừng miền Bắc:Vector chính là An.minimus.
+ Á vùng 4b: Nước chảy núi rừng miền Trung và Tây Nguyên:Vector
chình là:Anminius và An.dius.
+ Á vùng 4c: Rừng miền Đông Nam Bộ:vector chính là An.minius và
An.dius nhưng mật độ thấp hơn
15
7.Phân vùng DTSR ở Việt Nam
- Vùng 5: Vùng cao nguyên miền Bắc: Sốt rét lưu hành nhẹ, 
cũng có thể xảy ra dịch.
- Vùng 6: Vùng núi cao trên 800m ở miền Bắc và vùng núi cao 
trên 1200-1500m ở miền Nam: Không có SR lưu hành, nhưng 
có sốt rét tản phát là do giao lưu.
- Vùng 7: Vùng ven biển nước lợ: Sốt rét lưu hành ở mức độ 
khác nhau và không ổn định. Vùng 7 chia làm 2 á vùng.
+ Á vùng 7a: Từ Phan Thiết trở ra: Không có An. 
sundaicus.
+ Á vùng 7b: Từ Phan Thiết trở vào: Nhiều An. 
sundaicus.
16
8. Tình hình bệnh sốt rét 
trên TG và ở VN
Hàng năm trên TG có tới hàng trăm triệu người bị mắc
bệnh sôt rét và hàng triệu người bị tử vong do sốt rét do đó tổ
chức y tế thế giới rất quan tâm tới công tác phòng chống SR.
Đã ba lần tổ chức TG họp và đưa ra chương trình PCSR với
các tên gọi khác nhau
– Năm 1956- 1966:Chương trình tiêu diệt SR trên toàn cầu
– Năm 1969- 1979 đổi tên là chương trình PCSR không có
hạn định về thời gian
– Từ năm1979 đến nay đổi tên là chương trình PCSR dựa
trên nội dung của công tác “Chăm sóc sức khoẻ ban đầu “
17
Tình hình bệnh sốt rét 
trên TG và ở VN
Ở Việt Nam cũng có ba chương trình
PCSR với các tên gọi khác nhau:
- 1958 – 1975: Chương trình tiêu diệt SR
- 1976 – 1990: Chương trình thanh toán bệnh
SR
- 1990 đến nay: Chương trình PCSR dựa trên
nội du