Các yếu tố liên quan đến thiếu máu thiếu sắt ở trẻ có hồng cầu nhỏ tại Nệnh viện nhi đồng 1 thành phố Hồ Chí Minh

HỘI NGHỊ KHOA HỌC NHI KHOA NĂM 2020
CÁC YẾU TỐ LIÊN QUAN ĐẾN THIẾU MÁU THIẾU SẮT 
Ở TRẺ CÓ HỒNG CẦU NHỎ TẠI BỆNH VIỆN 
NHI ĐỒNG 1 THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
Bệnh viện Nhi Đồng 1 341 Sư Vạn Hạnh, P10, Q10, TPHCM (028) 39271119 nhidong.org.vn 1
TS BS Nguyễn Minh Tuấn
Bệnh viện Nhi Đồng 1
NỘI DUNG
Đặt vấn đề
Mục tiêu nghiên cứu
Phương pháp nghiên cứu
Kết quả & bàn luận
Kết luận
Bệnh viện Nhi Đồng 1 341 Sư Vạn Hạnh, P10, Q10, TPHCM (028) 39271119 nhidong.org.vn 2
1
2
3
4
5
NỘI DUNG
Đặt vấn đề
Mục tiêu nghiên cứu
Phương pháp nghiên cứu
Kết quả & bàn luận
Kết luận
Bệnh viện Nhi Đồng 1 341 Sư Vạn Hạnh, P10, Q10, TPHCM (028) 39271119 nhidong.org.vn 3
1
2
3
4
5
ĐẶT VẤN ĐỀ
• Thiếu máu thiếu sắt là nguyên nhân thường gặp nhất của thiếu máu
hồng cầu nhỏ và đứng hàng đầu ở trẻ em
• Ảnh hưởng đến phát triển thể chất, tâm thần và các hệ cơ quan khác
• Lưu hành khá cao của gen bệnh thalassemia
• Nghiên cứu phân biệt thiếu máu thiếu sắt và thalassemia đều dựa trên 
các chỉ số của hồng cầu mà không kết hợp với LS hoặc những thành
phần khác của tế bào máu (như tiểu cầu)
Bệnh viện Nhi Đồng 1 341 Sư Vạn Hạnh, P10, Q10, TPHCM (028) 39271119 nhidong.org.vn 4
NỘI DUNG
Đặt vấn đề
Mục tiêu nghiên cứu
Phương pháp nghiên cứu
Kết quả & bàn luận
Kết luận
Bệnh viện Nhi Đồng 1 341 Sư Vạn Hạnh, P10, Q10, TPHCM (028) 39271119 nhidong.org.vn 5
1
2
3
4
5
MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU
Xác định các yếu tố liên quan đến thiếu máu thiếu
sắt ở trẻ có hồng cầu nhỏ
→ Hữu ích khi việc xét nghiệm điện di hemoglobin
và định lượng ferritin không phải lúc nào cũng có
thể thực hiện
Bệnh viện Nhi Đồng 1 341 Sư Vạn Hạnh, P10, Q10, TPHCM (028) 39271119 nhidong.org.vn 6
NỘI DUNG
Đặt vấn đề
Mục tiêu nghiên cứu
Phương pháp nghiên cứu
Kết quả & bàn luận
Kết luận
Bệnh viện Nhi Đồng 1 341 Sư Vạn Hạnh, P10, Q10, TPHCM (028) 39271119 nhidong.org.vn 7
1
2
3
4
5
PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• Mô tả cắt ngang ở trẻ 1-16 tuổi có hồng cầu nhỏ tại bệnh
viện Nhi Đồng 1 
• Xét nghiệm thường quy trong chẩn đoán nguyên nhân hồng
cầu nhỏ gồm TPTTBM, ferritin, điện di hemoglobin
• Thời gian nghiên cứu từ 1/2018-6/2018 
Bệnh viện Nhi Đồng 1 341 Sư Vạn Hạnh, P10, Q10, TPHCM (028) 39271119 nhidong.org.vn 8
NỘI DUNG
Đặt vấn đề
Mục tiêu nghiên cứu
Phương pháp nghiên cứu
Kết quả & bàn luận
Kết luận
Bệnh viện Nhi Đồng 1 341 Sư Vạn Hạnh, P10, Q10, TPHCM (028) 39271119 nhidong.org.vn 9
1
2
3
4
5
Đặc điểm của các bệnh nhân
Thiếu sắt (n=120) Không do thiếu sắt (n=117)
Toàn bộ
(n=117)
Thalassemia
(n=109)
Khác *
(n=8)
Tuổi (năm) 5,3 3,2 6,7 2,1 6,6 2,8 6,9 1,8
Giới-Nam (n, %) 68 (56,7) 61 (52,1) 57 (52,2) 4 (50,0)
Tiền căn sinh non, sinh đa thai (n, %) 8 (6,6) 7 (6,0) 7 (6,4) 0 (0)
Tiền căn bệnh mạn tính (n, %) 9 (7,5) 6 (5,1) 5 (4,6) 1 (12,5)
Tiền căn gia đình có người thiếu máu (n, %) 10 (8,3) 14 (12,0) 13 (11,9) 1 (12,5)
Chế độ ăn thiếu (n, %) 75 (62,5) 38 (32,5) 36 (33,0) 2 (25,0)
Suy dinh dưỡng (n, %) 19 (15,8) 12 (10,3) 11 (10,1) 1 (12,5)
Vàng mắt (n, %) 3 (2,5) 5 (4,3) 5 (4,6) 0 (0)
Lách to (n, %) 4 (3,3) 6 (5,1) 6 (5,5) 0 (0)
Hb (g/dl) 7,9 2,3 8,4 1,5 8,3 1,4 8,5 1,7
MCV (fl) 59,3 10,8 65,3 8,9 64,8 8,3 66,1 9,7
Tiểu cầu (x 10.000/mm3) 58,3 30,9 29,2 15,8 28,8 15,1 29,6 16,2
(*): Nhóm khác: 3 trường hợp vừa thalassemia kèm thiếu máu thiếu sắt, 5 trường hợp không đủ kết luận nguyên 
nhân (điện di hemoglobin và ferritin bình thường).
Các yếu tố liên quan đến thiếu máu thiếu sắt ở bệnh nhân có
hồng cầu nhỏ
Phân tích đơn biến Phân tích đa biến
OR 95% CI p OR 95% CI P
Tuổi (+1 năm) 0,8 0,7-0,9 0,015 - - -
Giới: Nam 1,2 0,7-2,0 0,484 - - -
Tiền căn sinh non, sinh đa thai = Có 1,1 0,4-3,2 0,823 - - -
Tiền căn bệnh mạn tính = Có 1,5 0,5-4,4 0,454 - - -
Tiền căn gia đình có người thiếu máu = Có 0,7 0,3-1,6 0,353 - - -
Chế độ ăn thiếu = Có 3,5 2,0-5,9 <0,001 3,8 1,4-6,3 0,007
Suy dinh dưỡng = Có 1,6 1,2-2,8 0,036 - - -
Vàng mắt = Có 0,6 0,2-2,6 0,496 - - -
Lách to = Có 0,6 0,2-2,3 0,536 - - -
Hb (+ 1 g/dl) 0,4 0,3-0,5 0,032 0,4 0,3-0,6 <0,001
MCV (+ 1 fl) 0,8 0,7-0,9 <0,001 0,8 0,7-0,9 <0,001
Tiểu cầu (+ 10.000/mm3) 1,2 1,1-1,3 0,014 1,2 1,1-1,3 <0,001
Toán đồ chẩn đoán thiếu máu thiếu sắt ở trẻ em
Bệnh viện Nhi Đồng 1 341 Sư Vạn Hạnh, P10, Q10, TPHCM (028)3927119 nhidong.org.vn 12
AUC 0,89 Sens 91% Spec 94%
Toán đồ chẩn đoán thiếu máu thiếu sắt ở trẻ em
Bệnh viện Nhi Đồng 1 341 Sư Vạn Hạnh, P10, Q10, TPHCM (028)3927119 nhidong.org.vn 13
Chế độ ăn đủ 0
AUC 0,89 Sens 91% Spec 94%
Toán đồ chẩn đoán thiếu máu thiếu sắt ở trẻ em
Bệnh viện Nhi Đồng 1 341 Sư Vạn Hạnh, P10, Q10, TPHCM (028)3927119 nhidong.org.vn 14
Chế độ ăn đủ 0
Hb 7 g/dl 20
AUC 0,89 Sens 91% Spec 94%
Toán đồ chẩn đoán thiếu máu thiếu sắt ở trẻ em
Bệnh viện Nhi Đồng 1 341 Sư Vạn Hạnh, P10, Q10, TPHCM (028)3927119 nhidong.org.vn 15
Chế độ ăn đủ 0
MCV 53 fl 42
Hb 7 g/dl 20
AUC 0,89 Sens 91% Spec 94%
Toán đồ chẩn đoán thiếu máu thiếu sắt ở trẻ em
Bệnh viện Nhi Đồng 1 341 Sư Vạn Hạnh, P10, Q10, TPHCM (028)3927119 nhidong.org.vn 16
Chế độ ăn đủ 0
MCV 53 fl 42
Hb 7 g/dl 20
Tiểu cầu 60 x 10.000/mm3 46
AUC 0,89 Sens 91% Spec 94%
Toán đồ chẩn đoán thiếu máu thiếu sắt ở trẻ em
Bệnh viện Nhi Đồng 1 341 Sư Vạn Hạnh, P10, Q10, TPHCM (028)3927119 nhidong.org.vn 17
Chế độ ăn đủ 0
MCV 53 fl 42
Hb 7 g/dl 20
Tiểu cầu 60 x 10.000/mm3 46
Tổng điểm 108
AUC 0,89 Sens 91% Spec 94%
Toán đồ chẩn đoán thiếu máu thiếu sắt ở trẻ em
Bệnh viện Nhi Đồng 1 341 Sư Vạn Hạnh, P10, Q10, TPHCM (028)3927119 nhidong.org.vn 18
Chế độ ăn đủ 0
MCV 53 fl 42
Hb 7 g/dl 20
Tiểu cầu 60 x 10.000/mm3 46
Tổng điểm 108
Nguy cơ thiếu máu thiếu sắt 75% > 50% 
→ Thiếu máu thiếu sắt
AUC 0,89 Sens 91% Spec 94%
Các chỉ số phân biệt TMTS và thalassemia
Hoffmann JJ et al (2015). Clin Chem Lab Med; 53(12): 1883-94
Giá trị chẩn đoán của các chỉ số phân biệt TMTS và
thalassemia
Hoffmann JJ et al (2015). Clin Chem Lab Med; 53(12): 1883-94
Giá trị chẩn đoán của các chỉ số phân biệt TMTS và
thalassemia
Hoffmann JJ et al (2015). Clin Chem Lab Med; 53(12): 1883-94
Phân biệt TMTS với thalassemia ở bệnh nhân có HCN:
Tốt nhất: tỉ số tỉ lệ hồng cầu nhỏ/tỉ lệ hồng cầu nhược sắc (M/H) > 3,7
Kém nhất: độ rộng phân bố của hồng cầu (RDW) > 15
Phạm Ngọc Dũng: chỉ số
Shine & Lal (MCV2 x MCH) để
chẩn đoán thiếu máu HCN
Phạm Ngọc Dũng (2011). Tạp chí Y Học TP Hồ Chí Minh; 15(4):553-60
Trần Thị Ánh Loan: 
• tỉ lệ hồng cầu nhược sắc (HYPO%)
• tỉ lệ hồng cầu lưới (Ret%)
• tỉ lệ hồng cầu lưới non so với hồng cầu
lưới (IRF%) 
→phân biệt thiếu máu thiếu sắt và
thalassemia
Chỉ số của hồng cầu và hồng cầu lưới
Trần Thị Ánh Loan (2019). Tạp chí Y Học TP Hồ Chí Minh; 23(6): 343-8
Bệnh viện Nhi Đồng 1 341 Sư Vạn Hạnh, P10, Q10, TPHCM (028)3927119 nhidong.org.vn 23
Các nghiên cứu trước đây về phân biệt giữa thiếu máu
thiếu sắt và thalassemia:
• Hầu như chỉ dựa trên các chỉ số của hồng cầu như nồng
độ Hb, số lượng hồng cầu, MCV, RDW 
• Không kết hợp với LS hoặc những thành phần khác của
tế bào máu
Bệnh viện Nhi Đồng 1 341 Sư Vạn Hạnh, P10, Q10, TPHCM (028)3927119 nhidong.org.vn 24
Ferrara M (2010). Hematology; 15(2): 112-5, Kotwal J (1999). Natl Med J India; 12(6): 266-7, Urrechaga E (2011). Am J Clin
Pathol 2011; 135(3): 374-9, Hoffmann JJ et al (2015). Clin Chem Lab Med; 53(12): 1883-94
Phạm Ngọc Dũng (2011). Tạp chí Y Học TP Hồ Chí Minh; 15(4):553-60, Trần Thị Ánh Loan (2019). Tạp chí Y Học TP Hồ Chí
Minh; 23(6): 343-8
• Mức độ MCV giảm nhiều ở bệnh nhân thiếu máu thiếu sắt hơn so 
với nhóm nguyên nhân khác mà chủ yếu là thalassemia
MCV ở nhóm bệnh nhân HCN do thiếu sắt là 59,3 10,8 fl, còn của
nhóm do thalassemia là 64,8 8,3 fl
• Kết quả tương tự nghiên cứu của Carlos AM 
Bệnh viện Nhi Đồng 1 341 Sư Vạn Hạnh, P10, Q10, TPHCM (028)3927119 nhidong.org.vn 25
Carlos AM (2018). Hematology; 23(9): 705-11
PROS:
• Phối hợp các chỉ số của HC, TC và yếu tố lâm sàng về chế độ ăn để
phân biệt thiếu máu thiếu sắt và những nguyên nhân khác trong các
trường hợp hồng cầu nhỏ
• Xây dựng toán đồ để dễ dàng sử dụng trên lâm sàng→ cơ sở y tế có
nguồn lực hạn chế không đủ phương tiện để xét nghiệm ferritin và điện
di hemoglobin
Bệnh viện Nhi Đồng 1 341 Sư Vạn Hạnh, P10, Q10, TPHCM (028)3927119 nhidong.org.vn 26
CONS:
• Một tỉ lệ nhỏ không xác định được nguyên nhân khi thực hiện xây 
dựng mô hình chẩn đoán. 
• Cần theo dõi đáp ứng điều trị, vì có thể bỏ sót những trường hợp
thalassemia thể ẩn mà kết quả điện di hemoglobin bình thường
nhưng không được làm xét nghiệm tìm đột biến gen thalassemia. 
Bệnh viện Nhi Đồng 1 341 Sư Vạn Hạnh, P10, Q10, TPHCM (028)3927119 nhidong.org.vn 27
NỘI DUNG
Đặt vấn đề
Mục tiêu nghiên cứu
Phương pháp nghiên cứu
Kết quả & bàn luận
Kết luận
Bệnh viện Nhi Đồng 1 341 Sư Vạn Hạnh, P10, Q10, TPHCM (028) 39271119 nhidong.org.vn 28
1
2
3
4
5
KẾT LUẬN
• Các yếu tố liên quan đến thiếu máu thiếu sắt ở trẻ có hồng cầu
nhỏ là nồng độ Hb, MCV, TC và chế độ ăn
• Toán đồ dễ ứng dụng trên lâm sàng và có độ nhạy, độ đặc hiệu
cao để chẩn đoán thiếu máu thiếu sắt ở trẻ em có hồng cầu nhỏ
Bệnh viện Nhi Đồng 1 341 Sư Vạn Hạnh, P10, Q10, TPHCM (028) 39271119 nhidong.org.vn 29
Bệnh viện Nhi Đồng 1 341 Sư Vạn Hạnh, P10, Q10, TPHCM (028) 39271119 nhidong.org.vn 30
THANK YOU
TS BS Nguyễn Minh Tuấn
Bệnh viện Nhi Đồng 1
 tuannm@nhidong.org.vn