Bài giảng Sự sàng lọc bệnh - Lê Hoàng Ninh

SỰ SÀNG LỌC BỆNH( SCREENING) 
PGS,TS LÊ HOÀNG NINH 
I. ĐẠI CƯƠNG 
Định nghĩa : 
Sàng lọc bệnh: qui trình tách những đối tượng nguy cơ/ có khả năng mắc bệnh trong cộng đồng để có biện pháp can thiệp thích hợp nhăm ngăn ngừa bệnh tật xãy ra trên các đối tượng nguy cơ 
Sàng lọc nhằm phát hiện các đôi tượng nguy cơ sớm 
Công cụ sàng lọc = test sàng lọc 
I. ĐẠI CƯƠNG 
Các dạng sành lọc: 
Sàng lọc đại trà ( mass screening) 
Sàng lọc nhiều giai đoạn = đa sàng lọc ( multiple hay multiphaseic screening) : sử dụng nhiều test khác nhau trên một đối tượng 
Sàng lọc theo mục tiêu ( target screening): sàng lọc trên nhóm dân số có tiếp xúc đặc biệt 
Sàng lọc cơ hội hay sàng lọc phát hiện bệnh ( case-finding hay opportunistic screening) sàng lọc trên bệnh nhân 
II. Các tiêu chuẩn cho một chương trình sàng lọc 
Tiêu chuẩn về bệnh: 
Trầm trọng 
Tiền lâm sàng phổ biến 
Biết tiến trình tự nhiên của bệnh 
Giai đoạn từ triệu chứng sơ khởi tới toàn phát dài 
II. Các tiêu chuẩn cho một chương trình sàng lọc 
2. Tiêu chuẩn về test sàng lọc: 
Nhạy và đặc hiệu 
Đơn giản/ rẻ tiền 
Chấp nhận được 
3. Tiêu chuẩn về chẩn đoán và điều trị 
Tin cậy 
Thuận lợi 
Hiệu quả 
An toàn 
Được chấp nhận 
III. Tiến trình tự nhiên của bệnh 
X---------*----------------****---------- + 
 X = tiếp xúc mối nguy 
* bắt đầu có rối loạn sinh học 
**** : hội chứng lâm sàng xuất hiện 
+ tử vong 
Giai đoạn phát hiện tiền lâm sàng: *------ **** 
IV. TEST SÀNG LỌC 
Đặc tính của bệnh 
Test sàng lọc : 
Tính giá trị : giúp tách ra, nhận ra các đối tượng nguy cơ mắc bệnh trong cộng đồng để can thiệp 
Tính tin cậy: cho kết quả # nhau sau khi lập lại trên cùng một đối tượng 
Tính giá trị của test sàng lọc 
Độ nhạy : khả năng test dương trên số người bị bệnh : 
Sensitivity = a / ( a + c) 
Độ đặc hiệu: khả năng test âm trên số người không bị bệnh 
Specificity = d / ( b + d) 
Tính giá trị của test sàng lọc 
Giá trị tiên đoán dương: khả năng bị bệnh trên những người có kết quả test dương 
 ( p v +) = a / ( a + b) 
Giá trị tiên đoán âm: khả năng không bị bệnh trên những người có kế quả test âm 
 ( pv - ) = d / ( c + d) 
Tính giá trị của test sàng lọc 
Bảng 2 x 2: 
------------------------------------------------------ 
 bệnh Tổng 
 có không 
------------------------------------------------------ 
 dương a b ( a + b ) 
Test 
 âm c d ( c + d ) 
----------------------------------------------------- 
 Tổng (a + c) ( b + d) ( a + b+c+d) 
Quan hệ giữa độ nhạy và đặc hiệu 
Độ nhay : Se = a / ( a + c) 
 trong đó c = âm giả ( âm sai) 
Độ đặc hiệu: Sp = d / ( b + d) 
	 trong đó b = dương giả ( dương sai) 
Nhạy  đặc hiệu 
Nhay nên tăng : 
Hậu quả bỏ sót : trầm trọng và điều trị tốt 
Bệnh lan truyền dữ dội 
Đánh giá kết quả test sàng lọc rẻ, ít nguy ơ 
Giải quyết môi quan hệ : ? Nhiều test cùng lúc/ test theo thứ tự 
Tính tin cậy của test sàng lọc 
Tính tin cậy: hả năng test cho cùng một kết quả khi test được làm lại nhiều lần trên một người trong cùng một điều kiện 
4 nguồn ảnh hưởng đến tính tin cậy: 
Biến đổi sinh học 
Dụng cụ đo lường 
Người đo 
Nhiều người đo 
IV . ĐÁNH GIÁ CHƯƠNG TRÌNH SÀNG LỌC 
TÍNH KHẢ THI: 
Chấp nhận và giá thành 
KHẢ NĂNG PHÁT HIỆN BỆNH: 
Giá trị tiên đoán 
TÍNH HIỆU QUẢ 
Giảm số mắc/ số chết ? 
CÁC THIẾT KẾ ĐÁNH GIÁ 
Tương quan : tần số sàng lọc và tỷ lệ bệnh 
Bệnh chứng 
Đoàn hệ 
Thử nghiêm lâm sàng ngẫu nhiên