Bài giảng Sinh lý hệ mạch - Nguyễn Hồng Hà

SINH LÝ HỆ MẠCH 
Ths. B s . N GUY Ễ N HỒNG H À 
Giảng vi ê n Bộ môn S i n h lý – K h oa Y T rường Đại học Y dược C ầ n Thơ 
MỤC TIÊU 
Phân	tích	 đ ược	c á c	đ ặ c	t r ưng	c ủ a	h u y ế t độn g họ c . 
Trình	 bà y	đư ợ c	si n h	 l ý	tu ầ n	 hoà n	 động m ạ ch, tĩ n h m ạ ch v à ma o m ạ c h . 
T rình	 bà y	 đ ư ợ c	c á c	yếu	 t ố	 ản h	 h ư ở ng	và 
đi ề u hò a hoạ t độn g h ệ mạc h . 
VAI TRÒ CỦA HỆ TUẦN HOÀN 
Là hệ t h ố n g vận chuyển và p h ân p h ối m á u chứa các ch ấ t cần th i ết cho m ô . 
L ấ y đ i các sản p h ẩm chuyển h ó a. 
Hệ t u ần h o àn g ồ m: 
+ một b ơ m: t i m 
+ hệ th ố ng ố n g d ẫ n : m ạ ch m á u. 
Hệ th ố ng ố n g d ẫn g ồ m: 
Độ n g m ạ c h : m ạch m á u ma n g máu r ờ i k h ỏ i tim, 
đơn vị nhỏ nh ấ t là ti ể u đ ộng mạc h . 
M a o m ạ c h : nơi d i ễn ra q u á t rìn h tr a o đ ổi c h ấ t. 
Tĩn h m ạ c h : m ạch máu ma n g máu về t i m, đơn v ị 
nhỏ n hất l à t i ểu tĩnh mạc h . 
Tiểu ĐM, mao mạ c h, ti ể u TM hệ vi tuần h o à n . 
Tunia 
ex | ena- 
i n ter n a 
E ndothelium 
Lumen 
Tunica exte rna 
Tunica media Tunica intern 
Val ve 
Tunica e › d ema 
Endothelium Valve ----” 
The structure 
›tice the rela1ive itiDn of the parable arteries 
Venous Circuit 
 L arge vein 	 
Medi u m- size d vein 
Venule 
F enestrated 
cap ary 
I nferior 
ven a cava 
“	 Endothelial cells 
Aorta 
Arterial Circuit 
 L arge artery 	 
Endotheliu m 
Elastic layer —Tunica i n terna 
Medium-sized artery 
 Arteriole 	 
Tunica externa Tunica media 
Tunica media Tunica intern a 
::	 Endothelium 
Lumen 
sphincter 
CẤU TẠO THÀNH MẠCH 
Động mạ ch : g ồm 3 lớ p: 
+ L ớp t r o n g: lớp tế b ào nội m ô . 
+ L ớp giữa : c ơ trơn v à mô đ à n h ồi. 
+ L ớp n g o à i : mô liê n k ế t . 
Tĩnh mạ c h : C ũ ng có 3 lớp n h ư ĐM n h ư n g lớp 
giữa mỏng hơn ít cơ t r ơn và mô đ àn hồi hơ n . 
Mao mạ c h : k h ô ng c ó cơ t r ơ n , c hỉ c ó m ộ t l ớp tế bà o n ội mô. 
Cấu trúc mạ c h máu 
Áo t r ong 
Áo giữa 
Áo n g oài 
V an 
Áo t r ong 
Áo giữa 
Áo n g oài 
ĐM lớn 
ĐM 
Mao m ạ c h 
T ĩnh m ạ c h 
 
Sự p h ân p h ối thể tích m áu tro n g cơ thể 
Heavy exe rcise 
Cardiac output 
= 25 Li m in 
Cardiac output 
= 5 L/min 
Phân bố mạch máu dưới da 
VẬN T Ố C VÀ LƯU LƯỢNG 
Vận t ố c (V): kho ả ng cách m á u di chuyển tro n g 1 đơn vị t h ời g ian ( cm/s). 
Lưu lượng (Q h o ặc F): thể tích m á u d i chuyển tro n g 1 đơn vị t h ời g ian (m l /s). Phụ t h u ộ c CO 
V= Q/A (A: th i ết di ệ n). 
M a o m ạch: tổ n g th i ết di ệ n l ớn V chậm n h ất. 
Lưu lượn g (F) t í nh theo ĐL Oh m : 
Lưu lượng ( F hoặc Q ) theo CT Po i seu i l l e – H a ng e : 
η : độ nhớt máu. r: bán k í nh m m . l: chi ề u dà i . 
Áp suất máu 
Áp su ấ t m á u (P) là áp lực mà m á u tác d ụ ng l ê n t h à nh m ạ ch tạo ra h u yết á p . Có được khi có P đ ẩ y m áu và R th à nh m ạ ch. 
M á u ch ả y có hi ệ u q u ả : Pvào > Pra 
Sự th a y đ ổi áp suất tro n g h ệ th ố ng tu ầ n h o àn : 
ÁP SUẤT ĐÓNG MẠCH: 
Dò n g m á u m u ốn ch ả y p h ải có sự c h ê n h l ệ ch 
áp suấ t . 
P đ ó ng m ạ ch: trị số P n à o đ ó mà m á u kh ô ng còn chảy tro n g lò n g m ạch ( m ặ c d ù t rị số đó chưa gi ả m b ằ n g 0 ). 
Khi P t ro n g l ò ng m ạch < P mô xu n g q u a n h 
m ạ ch xẹp lạ i . 
KHÁNG	LỰC	MẠCH	MÁU	(R) 
Từ 2 CT: 
và 
Trong hệ mạch độ nhớt và chi ề u dài không đổi R sẽ tỉ lệ ng h ịch với bán kính r. 
 tiểu ĐM và m ao mạch có R cao nh ấ t 
M ạ ch g h ép n ố i t i ế p :( ĐM, ti ể u ĐM, m a o 
m ạ ch, ti ể u T M , T M ) 
R = R1 + R2 
 kháng lực toàn ph ầ n bằng tổ n g kháng lực 
từng p h ầ n . 
M ạ ch n ố i s o n g son g : (mao m ạ ch p h ân p h ối đ ế n cơ q u a n , các m ô ) 
 Kh á ng lực t o àn p h ầ n n h ỏ h ơ n khá n g lực từng 
phần 
S ự ản h h ư ở n g đ ộ n hớt máu l ê n khán g lự c : 
Khá n g lực R tỉ lệ th u ận đ ộ n hớt má u . 
Đ ộ n hớt ph ụ th u ộc và o: 
+ T ế bà o má u : tă n g đ ộ n hớt tă n g v à n g ược 
lạ i . 
VD: Dung tíc h HC ( Hc t ) tă n g đ ộ n hớt tă n g . 
+ Thà n h phầ n p r ot e in tro ng huyế t tương . 
+ Sức kháng của tế bào khi bị b i ến dạng 
VD: bện h H C hì n h cầ u , tb máu b ị cứ n g độ n hớt tă ng. 
- Yếu tố chín h : r mạch máu 
HỆ ĐỘNG M ẠCH 
Chứa kho ả ng 11 % t ổ n g lượng m á u. 
Đặc tính c ủ a động m ạch 
T ính đàn hồi: khả năng giãn của ĐM ở thì tâm thu 
Thì tâm th u , tim co bóp đẩy máu từ thất ra ĐM. Trong thì tâm trương dù khô n g còn lực co bóp của tim nhưng máu vẫn lưu thông được là nhờ tính đàn hồi thành độ n g mạch ( sợi chun) co bóp đẩy máu đi. 
 khi độ n g mạch đ àn hồi tốt máu chảy qua mao m ạch suốt c h u chuyển tim. K h i độ n g mạch cứng, máu chỉ qua mao m ạch t r ong t hì tâm th u , không chảy qua được ở thì tâm trương tiết kiệm công cơ tim 
Đặc tính c ủ a động m ạch 
2. T ính co thắ t : khả năng co nhỏ của thành ĐM giảm lượng máu 
Th à nh ĐM có cơ t r ơn nên có thể c hủ động thay đổi đường kính, đặc b i ệt là ở các ti ể u Đ M đ i ều hòa lượ n g máu đ ến cơ qu a n 
ĐM l ớ n: đàn h ồ i tốt 
ĐM nhỏ: co thắt 
Nhịp mạch 
Tro n g thì t â m th u , t i m b ơm đ ẩy m á u vào ĐMC g â y ra sóng áp suất làm căng th à nh m ạ ch khi m áu đi q u a do đó ấn n h ẹ n g ón tay lên vùng đ ộ ng m ạ ch trên x ư ơng sẽ cảm n h ận đ ược m ạ ch đ ậ p. 
HA động mạch 
1 .Định ng h ĩ a : 
HA ĐM là lực của máu tác đ ộ ng l ê n một đơn vị di ệ n t í ch thành ĐM 
Huyết áp t ối đa ( H A tâm thu): 
Là g i ới hạn cao nhất của HA t r ong mạch, thể h i ện sức b ơm máu của t im. Bình thường khoảng 90 -14 0 m m H g . 
Huyết áp t ối t h i ểu ( H A tâm trương): 
Là g i ới hạn t hấp nhất của HA t rong m ạch, thể h i ện sức cản của mạch. Bình thường khoả n g 50 - 90 mmHg. 
Hiệu áp (áp suất đẩy): g i úp máu lưu thông 
Là h i ệu số giữa HA tối đa và HA tối thiểu. BT: 40 - 50 m m Hg 
Hu y ết á p t r ung bìn h : 
Là á p s u ất tạ o ra v ới d ò ng c h ả y liê n t ục v à c ó lưu lượn g b ằ n g cu ng lượ ng t i m. 
CT: HA tr u ng b ì n h = HA t â m t r ươ n g + 1/3 hiệ u áp. 
VD.: 120