Bài giảng Phát triển cộng đồng trong nâng cao sức khỏe - Trương Quang Tiến

Phát triển cộng đồng trong 
nâng cao sức khỏe 
Trương Quang Tiến 
Bộ môn Giáo dục sức khỏe 
Mục tiêu học tập 
1. Trình bày được khái niệm về cộng đồng và phát triển 
cộng đồng (PTCĐ). 
2. Trình bày được ý nghĩa của PTCĐ trong Nâng cao sức 
khỏe (NCSK). 
3. Trình bày được mục tiêu, quan điểm, tiếp cận và 
một số hình thức PTCĐ. 
4. Giới thiệu các bước thiết kế dự án PTCĐ. 
2 
Thảo luận nhóm (10 phút) 
Cộng đồng và PTCĐ là gì? 
Tại sao cần phát triển cộng đồng trong NCSK? 
Bạn nêu ví dụ một số hoạt động mà bạn cho là 
hoạt động PTCĐ? 
Cộng đồng là gì? 
Nhóm người có mối quan hệ, ràng buộc với nhau do có 
chung các đặc điểm như: 
• cùng sống trong một khu vực nhất định 
• cùng một dân tộc 
• cùng tôn giáo 
• có chung nền văn hóa, các giá trị, chuẩn mực hay mối quan 
tâm 
Ví dụ: 
• Thôn/bản/làng/ấp/tổ đội/khu dân cư, xã, huyện, tỉnh 
• Nhóm người dân tộc thiểu số; tôn giáo; nghề nghiệp 
Phát triển cộng đồng trong NCSK? 
 Là quá trình cộng đồng xác định được các nhu cầu về 
sức khỏe hoặc mục tiêu nâng cao sức khỏe của mình, 
xác định ưu tiên, nâng cao sự tự tin và quyết tâm 
trong cộng đồng, tìm kiếm các nguồn lực bên trong và 
bên ngoài; tăng cường thái độ tích cực, cộng tác, phối 
hợp nhằm đạt được mục tiêu đề ra. (Ross 1955) 
5 
Phát triển cộng đồng trong NCSK? 
Là quá trình nỗ lực của cộng đồng để tăng cường khả 
năng kiểm soát những yếu tố quyết định sức khỏe, và 
nhằm được trao quyền để áp dụng các kĩ năng cá nhân 
và tập thể để giải quyết các vấn đề sức khỏe ưu tiên và 
đạt được các nhu cầu sức khỏe. 
 (WHO, 1998) 
Là quá trình giải quyết vấn đề sức khỏe của cộng đồng 
(đáp ứng nhu cầu sức khỏe của cộng đồng) qua đó 
NCSK cộng đồng; 
 Bằng cách nâng cao kiến thức, kĩ năng xác định nhu cầu (vấn 
đề sức khỏe); xác định ưu tiên; 
 Xây dựng được các giải pháp phù hợp; 
 Huy động được nguồn lực phù hợp để hành động nhằm đạt 
mục tiêu sức khỏe. 
Thực chất là tăng cường sự tham gia chủ động; trao 
quyền cho người dân trong quá trình NCSK của họ và 
cộng đồng. 
Phát triển cộng đồng trong NCSK? 
Một số khái niệm liên quan 
Tổ chức cộng đồng: 
 Quá trình liên kết và huy động các cơ quan, ban ngành 
liên quan và các nhóm dân cư để cùng nhau xây dựng 
và thực hiện các hoạt động nhằm NCSK cộng đồng. 
Dựa vào cộng đồng: 
 Quá trình một tổ chức (bên ngoài) kết hợp chặt chẽ 
với người dân tại công đồng xây dựng các biện pháp 
giải quyết vấn đề sức khỏe phù hợp với cộng đồng. 
8 
Một số khái niệm liên quan 
 Sự tham gia của cộng đồng: sự tham gia của người 
dân trong quá trình lập kế hoạch và thực hiện các hoạt 
động NCSK. 
 Ví dụ: 
 Người dân tham gia góp ý kiến qui định liên quan đến chăm 
sóc sức khỏe; giải pháp phòng bệnh phù hợp 
 Người dân tham gia vào chương trình y tế tại địa phương: 
 Chương trình tiêm chủng mở rộng 
 Chương trình phòng chống sốt rét 
 Chương trình phòng chống lao ... 
9 
Mục tiêu phát triển cộng đồng 
1. Cải thiện và nâng cao chất lượng sống của cộng đồng 
2. Tạo sự tham gia bình đẳng của mọi tầng lớp trong 
cộng đồng; gồm cả các nhóm dễ tổn thương. 
 Ví dụ: sự tham gia của các nhóm có nguy cơ cao trong 
chương trình phòng chống HIV/AIDS: người nghiện chích ma 
tuý; mại dâm 
3. Duy trì sự tham gia của cộng đồng và tính bền vững 
của các chương trình sức khỏe. 
10 
Quan điểm định hướng của phát 
triển cộng đồng 
Dựa trên cách tiếp cận từ cơ sở, xuất phát từ 
nhu cầu thực tế của người dân. 
Tham gia của cộng đồng một cách chủ động. 
 Sự tham gia của các tổ chức, ban, ngành, đoàn thể 
tại địa phương là rất quan trọng. 
11 
Quan điểm định hướng 
 của phát triển cộng đồng 
Nâng cao năng lực (buiding capacity) cho cộng đồng 
thông qua các chương trình truyền thông; giáo dục 
sức khỏe phù hợp nhằm tăng cường kiến thức, thay 
đổi thái độ và hành vi, kĩ năng thực hành phòng bệnh, 
NNCSK. 
Trao quyền làm chủ (empowerment) cho cộng đồng 
trên cơ sở có đủ kiến thức, kĩ năng để tham gia có 
hiệu quả vào những hoạt động, chương trình NCSK 
triển khai tại cộng đồng. 
12 
Tiếp cận phát triển cộng đồng 
Tập trung vào nhu cầu sức khỏe của cộng đồng 
Tập trung vào quá trình NCSK 
 Tạo điều kiện, xây dựng năng lực giúp người dân trong cộng 
đồng NCSK (nâng cao tính chủ động, sự tự tin và tính tự chủ 
của người dân) 
Tập trung vào những nhóm dễ bị tổn thương: 
 Tăng khả năng tiếp cận dịch vụ sức khỏe của họ 
 Cải thiện tình trạng sức khoẻ của họ 
 Tăng cường trách nhiệm của các dịch vụ CSSK 
13 
Hình thức hoạt động phát triển cộng 
đồng 
1. Tham gia của cộng đồng trong các chương trình sức 
khỏe, ra quyết định liên quan. 
2. Hành động của cộng đồng: tham gia các hoạt động 
truyền thông giáo dục sức khỏe, NCSK; vận động 
chính sách; tham gia các hoạt động tình nguyện 
3. Các hoạt động hỗ trợ, tạo điều kiện cho sự tham gia 
của người dân: đào tạo kĩ năng; phát triển mạng 
lưới 
14 
Hình thức hoạt động phát triển 
cộng đồng 
4. Tạo mối quan hệ thân thiện giữa các nhà 
chuyên môn và người dân: nhằm duy trì bền 
vững các chương trình NCSK tại cộng đồng. 
5. Hỗ trợ chiến lược: góp ý, xây dựng chính sách; 
cung cấp sáng kiến cho quá trình hoạt động 
NCSK 
Phát triển cộng đồng – Đặc điểm 
Đặc điểm chính: 
 Xuất phát từ chính thực trạng, vấn đề và 
mong muốn/nhu cầu của cộng đồng; 
 Các lực lượng trong cộng đồng được tạo điều 
kiện thuận lợi, trao quyền để xác định và giải 
quyết các vấn đề liên quan. 
Thiết kế chương trình/dự án phát triển 
cộng đồng 
Nhận diện cộng đồng 
Đánh giá nhu cầu 
Xây dựng mục tiêu dự án 
Đánh giá nguồn lực và những trở ngại 
Xây dựng kế hoạch chương trình hành động 
Thực hiện và đánh giá 
17 
Phát triển cộng đồng – Thách thức? 
Trách nhiệm của nhân viên PTCĐ: với người dân, với 
cơ quan y tế, với chính quyền 
Sự chấp thuận của cơ quan quản lí đối với các hoạt 
động PTCĐ 
Thiếu sự thống nhất, phối hợp giữa các chuyên gia và 
người làm PTCĐ 
Khó khăn trong việc đánh giá kết q