Tập huấn kiểm soát cảm xúc giận dữ từ liệu pháp nhận thức hành vi

TẠP CHÍ KHOA HỌC - ĐẠI HỌC ĐỒNG NAI, SỐ 06 - 2017 ISSN 2354-1482 
125 
TẬP HUẤN KIỂM SOÁT CẢM XÚC GIẬN DỮ 
TỪ LIỆU PHÁP NHẬN THỨC HÀNH VI 
Hồ Hoàng Yến1 
TÓM TẮT 
Trong cuộc sống, chúng ta thường phải đưa ra nhiều quyết định. Các quyết định 
đó có thể làm thay đổi cuộc sống của chúng ta. Tuy nhiên có nhiều quyết định được 
đưa ra dựa trên cảm xúc vui, buồn, giận... Liệu pháp nhận thức hành vi là một trong 
những liệu pháp trị liệu tâm lý giúp bệnh nhân hiểu rõ sự ảnh hưởng của suy nghĩ và 
cảm xúc tác động đến hành vi. Liệu pháp nhận thức hành vi thường được sử dụng để 
điều trị các rối loạn liên quan đến sợ hãi, nghiện, trầm cảm và lo âu, giận dữ. Thông 
qua liệu pháp nhận thức hành vi, chúng tôi xây dựng các biện pháp nâng cao khả 
năng kiểm soát cảm xúc giận dữ. 
Từ khóa: Liệu pháp nhận thức hành vi, kiểm soát cảm xúc, trầm cảm, lo âu, 
giận dữ 
1. Đặt vấn đề 
Cảm xúc đóng vai trò quan trọng 
trong đời sống tinh thần và tác động 
mạnh mẽ đến hiệu quả công việc, học 
tập, khả năng sáng tạo của con người. 
Khi cảm xúc xuất hiện, những hành vi, 
thái độ phát sinh ngay tức thì. Cảm xúc 
giận dữ là một phần tất yếu trong cuộc 
sống của con người. Đó là phản ứng tự 
nhiên khi con người bị tấn công, xúc 
phạm, lừa dối, thất bại hay khi bị gò ép. 
Biểu lộ sự tức giận giúp con người giải 
phóng năng lượng và sự căng thẳng, 
nhưng rất khó làm điều đó một cách dễ 
chịu hay mang tính xây dựng. Dễ thấy 
là đôi khi chúng ta lại “nóng giận mất 
khôn” dẫn đến đánh mất bản thân, có 
thể làm tổn hại đến đời sống tâm lý - 
sinh lý như: trầm cảm hoặc lo âu, 
nghiện rượu hoặc chất kích thích, rối 
loạn ăn uống, tự làm đau bản thân, 
huyết áp bị đẩy lên quá cao và những 
mối quan hệ cá nhân. Nếu cảm xúc này 
kéo dài có thể dẫn tới trạng thái bệnh lý 
tâm lý và cần phải trị liệu [1]. 
Trong bài viết này, chúng tôi giới 
thiệu liệu pháp nhận thức của Aaron 
Beck và liệu pháp xúc cảm hợp lý của 
Albert Ellis. Trên cơ sở các liệu pháp 
đó xây dựng các biện pháp kiểm soát 
cảm xúc giận dữ nhằm cung cấp tài liệu 
cho các buổi giáo dục học viên kỹ năng 
kiểm soát cảm xúc. Việc ứng dụng các 
liệu pháp trên đã khơi dậy tính tích cực 
chủ động, không hề áp đặt suy nghĩ mà 
chỉ sử dụng câu hỏi, mô hình, kỹ thuật 
để làm rõ nhận thức, suy nghĩ của cá 
nhân với mục đích làm thay đổi các 
nhận thức, thay đổi cảm xúc và hành vi 
của người đó theo chiều hướng tích cực. 
1Trường Đại học Đồng Nai 
Email: jackiehaiyen1207@gmail.com 
TẠP CHÍ KHOA HỌC - ĐẠI HỌC ĐỒNG NAI, SỐ 06 - 2017 ISSN 2354-1482 
126 
2. Nội dung 
Nội dung các liệu pháp nhận thức 
của Aaron Beck và liệu pháp xúc cảm 
hợp lý của Albert Ellis. 
* Liệu pháp nhận thức (Aaron Beck) 
- Mục tiêu: giúp phục hồi/ tái cấu 
trúc những suy nghĩ thích hợp. Những 
người bị rối nhiễu cảm xúc thường tồn 
tại những kiểu mẫu suy nghĩ nào đó. 
- Kỹ thuật: 
+ Đối thoại kiểu Socratic (Socratic 
dialogue). Kiểu đối thoại này là hình 
thức đặt câu hỏi giúp bổ sung tính 
khách quan cho thân chủ. 
+ Nhận diện những suy nghĩ tự 
động (identifying automatic thoughts). 
+ Nhà trị liệu sẽ đều đặn cho bài tập 
về nhà giữa các phiên trị liệu. Các bài 
tập này bao gồm làm việc với các tài 
liệu đã mang ra thảo luận trong phiên trị 
liệu vừa qua. 
 + Học viên lập thang đo: nhà trị 
liệu sẽ yêu cầu thân chủ chỉ ra con số cụ 
thể trên thang đo từ 1 - 10 về niềm tin 
và cảm xúc của họ. Ví dụ như: Bạn giận 
dữ ở mức độ nào? Bạn giận dữ về điều 
gì? Điều đó tồi tệ ở mức nào? Điều gì 
làm bạn giận dữ hơn? Việc thực hành 
xếp thang đo thứ bậc sẽ giúp thân chủ 
nhìn thấy có hai sắc thái đậm nét khác 
nhau về những gì đã trải nghiệm. Kỹ 
thuật này giúp trung hòa việc suy nghĩ 
phân đôi. 
 + Thử thách với những suy nghĩ tự 
động tiêu cực bằng câu hỏi: “Cái gì sẽ 
xảy ra nếu” Những câu hỏi đặt ra liên 
tục theo kiểu kỹ thuật này nhằm mục 
đích giúp thân chủ thổi phồng sự việc 
theo chiều hướng bi kịch hóa. 
+ Chọn lựa suy nghĩ cường điệu hóa 
(deliberate exaggeration). Cường điệu 
hóa giúp thân chủ thiết lập một dòng cơ 
bản cho những gì thật sự xảy đến theo 
đúng tình huống. Nhà trị liệu sẽ đẩy nỗi 
sợ ra xa một cách hợp lý để thân chủ có 
thể nhìn thấy những sai lầm ngay từ thời 
điểm bắt đầu. 
+ Giao quyền lại (reattribution). 
Đây là những kỹ thuật được nhà trị liệu 
sử dụng nhằm giúp thân chủ làm hiện ra 
các giản đồ và hồ sơ ý thức và để thân 
chủ có sự lựa chọn tốt hơn những suy 
nghĩ và cảm xúc tác động đến cuộc 
sống của anh ta [2]. 
* Liệu pháp xúc cảm hợp lý 
(Albert Ellis) 
- Mục tiêu: 
+ Giúp thân chủ nhận ra việc tồn tại 
các niềm tin không hợp lý và làm rõ 
cách thức mà các niềm tin này đang 
hoạt động. Ellis muốn thân chủ kiểm 
tra lại xem có đúng đó là những gì 
chúng ta thực sự muốn làm, hay chúng 
ta chấp nhận lời khuyên hoặc lời đề 
nghị của ai khác. 
+ Kiểm tra lại các xúc cảm do niềm 
tin vào những suy nghĩ vô lý gây ra. 
TẠP CHÍ KHOA HỌC - ĐẠI HỌC ĐỒNG NAI, SỐ 06 - 2017 ISSN 2354-1482 
127 
+ Thay đổi những niềm tin vô lý 
thông qua REBT (Rational Emotive 
Behaviour Therapy). 
+ Giúp thân chủ cảm thấy thoải mái 
hơn trong cuộc sống, có thể cho phép 
người khác được là chính mình, trở nên 
vị tha với người khác, làm giảm nhẹ tổn 
thương gánh nặng cảm xúc mà chúng ta 
có khi nằm trong sự tương tác xã hội. 
- Các kỹ thuật của REBT 
Kỹ thuật của REBT có thể chia 
thành ba giai đoạn lớn như sau: 
+ Nhận diện các niềm tin không 
hợp lý. 
+ Tranh luận niềm tin không hợp lý. 
+ Tranh luận hành vi. 
- Ngoài ra, Ellis sử dụng thuyết 
ABC gồm ba yếu tố sau: 
+ A: sự kiện kích hoạt (activating 
events). 
+ B: niềm tin “suy nghĩ tự động” và 
sự diễn giải về A (sự kiện kích hoạt). 
+ C: hậu quả cảm xúc: nghĩa là 
cảm xúc nào đó, hành vi nào đó của cá 
nhân phản ứng trả lời các điều kiện 
đang đe dọa. 
A B C 
Với mô hình ABC, chúng ta thấy 
nếu B bị giới hạn thì rõ ràng chúng ta sẽ 
nhận được hậu quả từ sự giới hạn đó. 
Nghĩa là chúng ta hoàn toàn không thể 
tránh hay lường trước được các tình 
huống xảy ra với chúng ta, quan trọng 
là chính niềm tin không hợp lý về 
những gì xảy ra gây nên cảm xúc chưa 
được tích cực. Vì vậy C trong mô hình 
trên nghĩa là hậu quả cảm xúc, là kết 
quả từ niềm tin của chúng ta về những 
gì nên xảy ra. Do vậy Ellis khẳng định 
rằng muốn hình thành nhân cách cân 
bằng cần chú ý tác động để thay đổi 
niềm tin không hợp lý [2]. 
Sau đây là các biện pháp nâng cao 
khả năng kiểm soát cảm xúc giận dữ 
được xây dựng dựa trên liệu pháp nhận 
thức của Aaron Beck và liệu pháp xúc 
cảm hợp lý của Albert Ellis, ứng dụng 
trong các buổi giáo dục kỹ năng này: 
- Mở đầu buổi giáo dục kỹ năng 
kiềm chế cảm xúc giận dữ, giúp học 
viên có những hiểu biết về cảm xúc 
giận dữ: 
 Giận dữ là gì? 
 Biểu hiện của cảm xúc giận dữ. 
 Hậu quả của việc không kiểm 
soát cảm xúc giận dữ. 
- Hướng dẫn học viên tường trình 
khi xảy ra cảm xúc giận dữ. 
Bảng 1: Tường trình sự trải nghiệm về cảm xúc giận dữ 
Thời gian Tình huống Suy nghĩ Xúc cảm Biểu hiện về 
mặt thể lý 
Hành vi 
TẠP CHÍ KHOA HỌC - ĐẠI HỌC ĐỒNG NAI, SỐ 06 - 2017 ISSN 2354-1482 
128 
- Xóa bỏ, hoặc làm giảm cảm xúc 
giận dữ bằng cách loại bỏ những suy 
nghĩ tiêu cực. 
Bảng 2: Thay đổi những suy nghĩ tự động tiêu cực 
Suy nghĩ tự động Không hợp lý Câu trả lời hợp lý 
Viết ra những suy nghĩ tự 
động của bản thân khi giận 
dữ và tự cho điểm mà mình 
tin vào mỗi suy nghĩ đó. 
Nhận diện những suy 
nghĩ không hợp lý. 
Chẻ nhỏ những suy 
nghĩ theo hướng hợp lý 
và cho điểm niềm tin 
cho mỗi suy nghĩ. 
Cách thức để loại bỏ những suy 
nghĩ tự động tiêu cực 
- Đối thoại để bổ sung tính khách quan. 
- Với những suy nghĩ tự động tiêu 
cực, đặt câu hỏi: “Cái gì sẽ xảy ra nếu” 
để thân chủ có thể nhìn thấy những sai 
lầm ngay từ thời điểm bắt đầu để có sự 
lựa chọn những suy nghĩ tích cực. 
- Phản bác những suy nghĩ không 
hợp lý: 
+ Có phải bạn đang trầm trọng hóa 
vấn đề? 
+ Người khác sẽ có cảm xúc như 
thế nào khi ở trong tình trạng như thế? 
+ Cái gì là bằng chứng ủng hộ và 
chống lại suy nghĩ này? 
+ Đây có phải là dạng suy nghĩ tiêu 
cực khác của bạn không? 
+ Bạn có thể phát triển các suy nghĩ 
có tính thực tế hơn ở những tình huống 
tương tự trong tương lai không? 
+ Nếu có, bạn hãy nói/viết ra và nói 
lớn lên một vài lần với giọng điệu 
thuyết phục. 
Ví dụ minh họa: Sinh viên trải 
nghiệm các biện pháp trên trong một lần 
dạy kỹ năng kiềm chế cảm xúc giận dữ. 
Một bạn sinh viên nữ đã trải 
nghiệm cảm xúc giận dữ của như sau: 
Thời gian Tình huống Suy nghĩ Xúc cảm Biểu hiện 
về mặt thể 
lý 
Hành vi 
20:00 Gọi điện 
thoại nhưng 
người yêu 
không bắt 
máy. 
Chắc đang 
hẹn hò với 
con nào nên 
không dám 
nghe máy. 
Giận dữ 
Mắt sòng 
sọc, tim đập 
nhanh, môi 
mím chặt, 
chân tay 
run. 
- Gọi liên 
tục. 
- Nhắn tin 
đòi chia tay. 
TẠP CHÍ KHOA HỌC - ĐẠI HỌC ĐỒNG NAI, SỐ 06 - 2017 ISSN 2354-1482 
129 
* Cuộc đối thoại giữa giáo viên và 
sinh viên nhằm loại bỏ những suy 
nghĩ tiêu cực của sinh viên trong tình 
huống trên. 
- Gần đây anh ấy có những biểu 
hiện nào thể hiện anh ấy có người khác 
không? 
- Bạn có bao giờ rơi vào trường 
hợp người khác gọi mà bạn không biết 
không? Đó là những trường hợp nào? 
- Bạn có nghĩ anh ấy rơi vào trường 
hợp giống bạn không? 
- Theo bạn có cách lý giải nào khác 
cho tình huống anh ấy không nghe máy 
ngoài việc lý giải anh ấy đang hẹn hò 
với con nào? Hãy cho điểm theo thang 
điểm 10 vào mỗi cách lý giải. 
- Bạn hãy nói một cách thuyết phục 
cách lý giải mà bạn tin tưởng nhất. 
- Bạn có còn muốn gọi hay nhắn 
tin đòi chia tay ngay lúc đó nữa không? 
Sau cuộc đối thoại, kết quả là: 
Suy nghĩ tự động Không hợp lý Câu trả lời hợp lý 
Chắc đang hẹn hò với 
con nào nên không dám 
nghe máy. (9/10) 
Chắc đang hẹn hò với con 
nào nên không dám nghe 
máy. 
- Đang đi ngoài đường ồn 
ào nên không biết có điện 
thoại. (7/10) 
- Đi tắm nên không nghe 
máy. (5/10) 
- Chắc đang hẹn hò với 
con nào nên không dám 
nghe máy. (1/10) 
3. Kết luận 
Cảm xúc giận dữ là điều không thể 
tránh khỏi trong cuộc sống của chúng 
ta. Mỗi người có điều kiện thể chất, 
điều kiện sống và tính tích cực khác 
nhau. Vì thế hướng dẫn học viên kiểm 
soát cảm xúc giận dữ cần xem xét trên 
nhiều khía cạnh mới có thể đưa ra biện 
pháp hiệu quả. Hy vọng các biện pháp 
trên đây có thể góp một phần nhỏ vào 
việc nâng cao khả năng kiểm soát cảm 
xúc giận dữ của học viên trong các buổi 
giáo dục kỹ năng sống. 
TÀI LIỆU THAM KHẢO 
1. Mind.org.uk, “Giới thiệu chung về cơn giận” (Khánh Linh dịch), 
https://beutifulmindvn.com (23/3/2017) 
TẠP CHÍ KHOA HỌC - ĐẠI HỌC ĐỒNG NAI, SỐ 06 - 2017 ISSN 2354-1482 
130 
2. Lê Thị Ngọc Thương (2011), “Khả năng kiểm soát cảm xúc của học sinh ở 
một số trường THPT tại Thành phố Hồ Chí Minh”, Luận văn thạc sĩ Tâm lý học, 
Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh 
TRAINING THE ABILITY TO CONTROL ANGER THROUGH 
COGNITIVE BEHAVIOR THERAPY 
ABSTRACT 
In our life, we often have to make decisions, which may in turn change our life. 
Many such decisions are made when we are either happy, angry, or sad. Cognitive 
behavior therapy (CBT) is a type of psychotherapeutic treatment that helps patients 
understand the thoughts and feelings that influence behaviors. This therapy is 
commonly used to treat a wide range of disorders including phobias, addictions, 
depression, anxiety, and anger. Through the Cognitive behavior therapy, the authors 
offer solutions to advance the ability to control anger. 
Keywords: Cognitive behavior therapy, emotional control, depression, anxiety, anger 
(Received: 1/8/2017, Revised: 9/10/2017, Accepted for publication: 24/10/2017)