Sự khác biệt về từ vựng giữa các biến thể Tiếng Anh

Văn hóa - Xã hội NGHIÊN CỨU TRAO ĐỔI
83Tạp chí 
Kinh doanh và Công nghệ
Số 08/2020
Tiếng Anh hình thành qua nhiều biến 
động lịch sử và được sử dụng ở vùng 
British Isles với một số lượng người 
lúc đầu khá khiêm tốn. Nhưng, chỉ sau 
khoảng 400 năm, nó đã trở thành một ngôn 
ngữ có ảnh hưởng và vai trò quan trọng 
vào loại bậc nhất trên thế giới hiện nay. 
Theo David Crystal (English as a Global 
English, 2005, tr. 60), tiếng Anh đã có mặt 
ở 75 quốc gia và vùng lãnh thổ (số liệu 
2001), tại các lục địa từ Châu Âu, Châu 
Mỹ, Châu Đại Dương, Châu Phi, Châu Á 
tới các đảo nhỏ hay các quần đảo trên tất 
cả các đại dương, như St. Helen ở Đại Tây 
Dương, Sey Chelles ở Ấn Độ Dương, Fiji, 
Hawaii ở Thái Bình Dương,. 
Sự mở rộng phạm vi sử dụng về 
mặt địa lý kèm theo sự đa dạng của các 
đối tượng sử dụng đã hình thành nên rất 
nhiều loại tiếng Anh khác nhau, được gọi 
là các biến thể tiếng Anh. Các thuật ngữ 
như World Englishes, Global Englishes, 
International Englishes, British English, 
American English, Canadian English, 
Australian English, Newzealand English, 
Indian English, South African Eglish, hay 
Singlish, Manglish, Chinglish, tự chúng 
đã nói lên sự đa dạng, phong phú và khác 
biệt giữa các biến thể tiếng Anh. Những 
khác biệt này nằm ở tất cả các địa hạt của 
các biến thể, như ngữ âm, ngữ pháp, từ 
vựng, chính tả, phong cách sử dụng,
SỰ KHÁC BIỆT VỀ TỪ VỰNG 
GIỮA CÁC BIẾN THỂ TIẾNG ANH
Phan Văn Quế *
Tóm tắt: Tiếng Anh hiện được sử dụng rộng rãi trên phạm vi quốc tế, vì vậy, nó 
chịu tác động của các phong tục tập quán và ngôn ngữ bản địa. Do đó, đã phát triển 
và hình thành nên các loại tiếng Anh khác nhau, gọi là các biến thể. Mỗi biến thể có 
những đặc trưng riêng và những sự khác biệt lớn. Trong số đó, sự khác biệt về từ vựng 
có lẽ rõ nét nhất. 
Trong bài viết này, tác giả sẽ tổng hợp và bàn thêm về một số cách tiếp cận để 
phân loại sự khác biệt về từ vựng giữa tiếng Anh-Anh và Anh-Mỹ.
Từ khóa: Biến thể, tác động lan tỏa, tiếng Anh Anh, tiếng Anh Mỹ, từ vựng.
Abstract: English is now widely used internationally, so it is influenced by local 
customs and languages. Therefore, it developed and formed various types of English, 
called variations. Each variant has its own characteristics and major differences. 
Among them, the difference in vocabulary is probably the most obvious.
In this article, the author will summarize and discuss some approaches to classify 
differences in vocabulary between British English and American English.
Keywords: Variations, spread impact, British English, American English, vocabulary.
* Chủ nhiệm khoa Ngôn ngữ Anh,
 Trường ĐH KD&CN Hà Nội.
NGHIÊN CỨU TRAO ĐỔI Văn hóa - Xã hội
84Tạp chí 
Kinh doanh và Công nghệ
Số 08/2020
Bài viết này muốn tổng hợp và bàn 
thêm về những khác biệt riêng trong từ 
vựng (vocabulary) giữa các biến thể tiếng 
Anh từ nhiều cách nhìn khác nhau qua 
các công trình nghiên cứu đã được xuất 
bản của một số học giả quốc tế, cụ thể là 
tập trung thảo luận hai vấn đề sau: 
- Tại sao lại có sự khác biệt về từ 
vựng giữa các biến thể tiếng Anh; và
- Chúng khác nhau như thế nào?
Hai vấn đề này sẽ được đề cập đan 
xen lẫn nhau, không tách biệt thành các 
phần riêng rẽ. 
Khi tiếng Anh được đưa đến Bắc Mỹ, 
Châu Đại Dương và sau này là các thuộc 
địa ở Châu Á, Châu Phi, vùng Caribe, 
sự tiếp xúc giữa tiếng Anh với các ngôn 
ngữ bản địa đã hình thành các biến thể 
tiếng Anh khác nhau do cần bổ sung thêm 
vốn từ để diễn đạt các phong tục, tập quán, 
truyền thống địa phương, đồng thời cũng 
miêu tả những đặc trưng về địa lý, về các 
thảm động thực vật ở đó. Bằng cách này, 
các biến thể tiếng Anh đã vay mượn rất 
nhiều từ ngữ của các ngôn ngữ bản địa 
cho hệ thống từ vựng của mình và rất 
nhiều từ ngữ này trở thành những từ tiếng 
Anh thông dụng, được hiểu và sử dụng bởi 
những người nói các tiếng Anh khác nhau. 
Có thể kể đến những từ, như kangaroo, 
koala, bomerang của thổ dân Australia, 
hay sarong (trang phục của phụ nữ Malay) 
từ tiếng Malay, đến kimono, judo, sumo, 
karaoke, sushi, từ tiếng Nhật. Tất cả 
các biến thể tiếng Anh ở các quốc gia, các 
vùng miền khác nhau đều tiếp nhận các từ 
ngữ của các ngôn ngữ bản địa để mô tả các 
hiện tượng khác nhau của địa phương đó. 
Theo Andy KirkPatrick (World Englishes, 
2007, trang 21), các biến thể này cũng tạo 
ra các nghĩa mới cho những từ quen thuộc 
và đồng thời cũng thay đổi cách dùng 
của những từ quen thuộc để phù hợp với 
phong tục, tập quán, văn hóa bản địa. Sự 
khác nhau về từ vựng có thể gây ra sự hiểu 
nhầm hoặc thậm chí không thể hiểu nhau 
giữa những người nói các loại tiếng Anh 
khác nhau. Đơn giản là vì chúng phản ánh 
các hiện tượng văn hóa và đặc trưng địa 
phương. Nhưng nếu không có hiện tượng 
này, chắc chắn sẽ không có biến thể nào 
xuất hiện và tồn tại.
Vì số lượng người sử dụng hai biến thể 
tiếng Anh-Anh và Anh-Mỹ chiếm khoảng 
70% số người nói tiếng Anh là tiếng mẹ 
đẻ (Howard Jackson, Etienne Ze Amvela 
2018, Word, Meaning and Vocabulary 
– An Introcduction to Modern English 
Lexicology, trang 142), nên trước tiên, bài 
viết sẽ đề cập đến sự khác biệt về từ vựng 
giữa tiếng Anh-Anh (gọi tắt là tiếng Anh) 
và tiếng Anh Mỹ (gọi tắt là tiếng Mỹ). Khi 
có dịp, sẽ nêu tiếp các đặc trưng của các 
biến thể tiếng Anh Australia, tiếng Anh 
Newzealand, tiếng Anh Canada, tiếng 
Anh Ấn Độ, tiếng Anh Nam Phi, tiếng 
Anh Singapore, tiếng Anh Malay, 
Sự khác biệt về từ vựng giữa tiếng 
Anh và tiếng Mỹ được rất nhiều tác giả 
nghiên cứu và có rất nhiều các công trình 
được công bố. Khi nghiên cứu về vấn 
đề này, các tác giả có các cách nhìn và 
cách tiếp cận khác nhau. Theo Trudgill 
và Hannash được Jennifer Jenkins dẫn lại 
trong cuốn “Global Englishes” xuất bản 
năm 2015, thì sự khác biệt về từ vựng 
giữa tiếng Anh và tiếng Mỹ có thể xếp 
vào 4 loại như sau:
1. Cùng một từ, nhưng khác nghĩa
Ví dụ, pant trong tiếng Anh có nghĩa 
là quần đùi, đồ lót (underpant) hay là quần 
lót chẽn gối của phụ nữ (knicker), nhưng 
trong tiếng Mỹ lại là quần dài mặc ở 
ngoài phủ kín từ thắt lưng xuống (a piece 
of clothing that covers the body from the 
waist down) [4, tr. 1097 và 1643].
Văn hóa - Xã hội NGHIÊN CỨU TRAO ĐỔI
85Tạp chí 
Kinh doanh và Công nghệ
Số 08/2020
Từ pavement trong tiếng Anh là vỉa 
hè (a flat part at the side of the road for 
people to walk on: A pavement cafe), còn 
nghĩa trong tiếng Mỹ là mặt đường (the 
surface of a road: Two cars skidded on the 
icy pavement) [4, tr. 1112].
2. Cùng một từ, nhưng ngoài nghĩa 
chung dùng trong cả hai biến thể, còn 
có thể thêm các nét nghĩa khác (vào 
tiếng Anh hoặc tiếng Mỹ)
Từ surgery có nghĩa chung là phẫu 
thuật, phòng giải phẫu trong hai biến thể, 
nhưng trong tiếng Anh còn có nghĩa là 
phòng làm việc của bất kỳ bác sĩ nào. 
Từ bathroom có nghĩa chung là phòng 
tắm có đầy đủ chậu rửa, vòi hoa sen, bồn 
tắm, nhưng trong tiếng Mỹ còn để chỉ 
phòng vệ sinh (room for toilet only: I have 
to go to the bathroom ≈ use the toilet) [4, 
tr. 115 và 1615]. 
3. Cùng một từ, nhưng khác nhau 
về phong cách, nghĩa liên tưởng và tần 
suất sử dụng
Ví dụ, autumn (mùa thu) được sử 
dụng rất phổ biến trong tất cả các ngữ 
cảnh, văn phong khác nhau trong tiếng 
Anh, nhưng trong tiếng Mỹ từ này 
không thông dụng, chỉ dùng trong văn 
thơ hoặc văn phong trang trọng. Thay 
vào đó người Mỹ thường hay dùng từ 
Fall thay thế.
Từ quite trong tiếng Anh thường có 
nghĩa trung hòa hoặc tiêu cực, nhưng 
trong tiếng Mỹ thường có ý tích cực [4, 
tr. 1238].
4. Cùng một sự vật, sự việc, nhưng 
lại dùng hai từ khác nhau trong hai 
biến thể
Ví dụ, từ vòi nước trong tiếng Anh 
là tap, còn trong tiếng Mỹ là faucet và 
cùng được định nghĩa là “A device that 
controll/for controlling the flow of water 
from a pipe” [4, tr. 559 và 1569].
Cùng là sinh viên năm thứ 2, ở Anh 
gọi là second year student, nhưng trong 
tiếng Mỹ lại là sophomore (a student in 
the second year of a course of study at a 
college or university [4, tr. 1460]. 
Chiếc mỏ lết trong tiếng Anh là 
spanner, còn tiếng Mỹ gọi là wrench và 
cùng được giải thích đó là “A mental tool 
with a specially shaped end for holding 
and turning thing” [4, tr. 1466 và 1767]. 
Để chứng minh thêm cho sự khác 
biệt vừa nêu trên (tức là cùng một sự vật, 
sự việc, nhưng tiếng Anh và tiếng Mỹ lại 
dùng các từ khác nhau), hãy đọc đoạn 
sau đây:
In England, Cars have bonnets, 
boots, gear levers, number plates, types 
and windscreen. In America, they have 
hoots, trunks, stick shiffs, licence plates, 
tires and windshield. In England, drivers 
stop at pedestrian or zebra crossing and at 
traffic lights. They go round roundabouts 
and avoid driving on the pavements. 
They drive on motorways and ringroad, 
they pull off at Junction and pull up on the 
hard shoulder. In America, drivers stop at 
crosswalks and stoplights. They drive on 
interstates and beltway and exit at exit 
and pull off at pulloff. [1, tr. 58].
Người Anh và người Mỹ sử dụng các 
từ khác nhau để mô tả cùng một bộ phận 
của ô tô hoặc về lái xe đường dài, làm cho 
ta có cảm giác là họ đang nói về những 
việc hoàn toàn khác nhau, nhưng thực tế 
lại cùng một sự việc.
Ngoài các cách phân loại như trên, 
từ một cách tiếp cận khác, Benson Et 
Al (1986) [2, tr. 142-143] đã chỉ ra 10 
nhóm khác biệt giữa tiếng Anh và tiếng 
Mỹ, trong đó có nhóm trùng hợp với cách 
phân loại trên của Trudgill và Hannash. 
Sau đây là 5 nhóm cơ bản mà các nhà 
nghiên cứu đã chỉ ra.
NGHIÊN CỨU TRAO ĐỔI Văn hóa - Xã hội
86Tạp chí 
Kinh doanh và Công nghệ
Số 08/2020
1. Từ mang các đặc trưng văn hóa 
chỉ có ở biến thể này mà không có ở 
biến thể kia
Ví dụ, từ Ivy Leage (nhóm các trường 
đại học nổi tiếng ở miền Đông nước Mỹ) 
hay từ Groundhog Day chỉ ngày 2 tháng 
2 hàng năm (theo truyền thống, vào ngày 
này con vật nhỏ groundhog sống ở dưới 
hang sẽ bò lên mặt đất, nếu nó quay lại 
hang sẽ báo hiệu thêm 6 tuần giá rét nữa, 
nếu không sẽ báo hiệu một mùa xuân đến 
sớm) [5, tr. 236 và 275]. Cả hai từ này chỉ 
dùng trong tiếng Mỹ. Ngược lại, các từ, 
cụm từ, như honours degree, value added 
tax (VAT) chỉ tồn tại trong tiếng Anh mà 
không có trong tiếng Mỹ, bởi vì không 
có những hoạt động hay hệ thống tương 
đương ở Mỹ [2, tr. 142 và 5, tr. 559].
2. Đặc trưng cho biến thể cả hai thứ 
tiếng, nhưng cũng có thể tương ứng ở 
biến thể kia
Ví dụ, phòng gửi hành lý trong tiếng 
Anh là left-luggage office, còn trong 
tiếng Mỹ là baggage room. Hay từ khoai 
tây rán dòn trong tiếng Mỹ là potato 
chip, còn tiếng Anh là crips. Các trường 
hợp này là cùng một sự vật, sự việc, 
nhưng mỗi biến thể lại thể hiện bằng các 
từ khác nhau.
3. Từ có nghĩa chung trong hai biến 
thể, nhưng có thêm nghĩa khác trong 
hai thứ tiếng 
Chẳng hạn, từ caravan. Nó có nghĩa 
chung chỉ một nhóm thương gia hoặc du 
khách hành hương cùng nhau bằng lạc 
đà qua vùng sa mạc. Trong tiếng Anh có 
thêm nghĩa là chiếc xe được trang bị có 
thể sống, sinh hoạt trọng đó do ô tô hoặc 
xe tải kéo. Còn trong tiếng Mỹ, từ này 
còn có nghĩa là cái rơ móoc của ô tô.
4. Từ đơn nghĩa trong các biến thể, 
nhưng có thêm từ đồng nghĩa trong hai 
thứ tiếng
Ví dụ, từ ball-point pen (bút bi) được 
sử dụng chung trong các biến thể, nhưng 
trong tiếng Anh lại có thêm từ biro với 
cùng nghĩa đó, hoặc từ undertaker (người 
làm dịch vụ lễ tang) được dùng cho cả 
hai biến thể, nhưng trong tiếng Mỹ lại 
có thêm từ mortician cùng nghĩa với 
undertaker. Đặc biệt hơn, cụm từ filling 
station’ (trạm xăng dầu) được sử dụng rất 
rộng rãi, nhưng lại có thêm hai từ tương 
đương: petrol station trong tiếng Anh và 
gas station trong tiếng Mỹ.
5. Từ không có nghĩa sử dụng rộng 
rãi trong hai biến thể, nhưng có nghĩa 
cụ thể trong hai biến thể này 
Ví dụ, từ flyover trong tiếng Mỹ có 
nghĩa là cuộc bay biểu diễn kỷ niệm sự 
kiện ở một địa điểm nào đó, nhưng cùng 
với sự kiện đó ở Anh, người ta lại dùng 
từ flypast. Trong tiếng Anh, từ flyover có 
nghĩa là cầu vượt, thì tương đương với 
nó trong tiếng Mỹ là overpass [4]. Hiện 
tượng này cũng có thể coi như cùng một 
sự kiện, sự việc, nhưng người ta dùng các 
từ khác nhau để thể hiện trong mỗi biến 
thể ngôn ngữ.
Ngoài các cách phân loại của 
Trudgill-Hannash và Benson cùng các 
đồng sự như đã giới thiệu ở trên, Crystal 
(1995) đã phỏng theo phương án phân 
loại của Benson đề xuất một cách phân 
loại khác dựa vào khả năng tác động lan 
tỏa qua lại (crossover potential) của các 
từ đồng nghĩa trong hai biến thể, có nghĩa 
là ảnh hưởng, hoặc sự vượt trội của từ 
này làm cho nó có sức sống hơn, phạm vi 
sử dụng rộng rãi phổ thông hơn. Ngược 
lại, nó làm cho từ đồng nghĩa ở biến thể 
kia giảm đi phạm vi sử dụng và tính phổ 
thông của nó. Theo tác giả bài viết này, 
với các cặp từ đồng nghĩa trong tiếng Anh 
và tiếng Mỹ, có thể xếp những sự khác 
nhau giữa chúng vào 4 loại dưới đây được 
Văn hóa - Xã hội NGHIÊN CỨU TRAO ĐỔI
87Tạp chí 
Kinh doanh và Công nghệ
Số 08/2020
Howard Jackson và Etienne Zé Amvela 
dẫn lại trong cuốn Words, Meaning and 
Vocabulary – An Introduction to Modern 
English Lexicology tái bản năm 2018: 
1. Không có sự tác động qua lại giữa 
các cặp từ đồng nghĩa trong tiếng Anh và 
tiếng Mỹ, như vậy cả hai từ này đều sử 
dụng phổ thông như nhau. 
Ví dụ: 
Ví dụ: 
Ví dụ: 
Ví dụ: 
 TỪ MỸ Candy Freeway Zip code
 TỪ ANH Sweets Motor way Postcode
 TỪ MỸ Can Eraser Zero
 TỪ ANH Tin Rubber Nought
 TỪ MỸ Ash can Fall Line
 TỪ ANH Dust bin Autumn Queue
 TỪ MỸ Administration Baggage Mail 
 TỪ ANH Government Luggage Post
2. Có sự tác động lấn lướt từ tiếng 
Mỹ sang tiếng Anh, do vậy từ tiếng Mỹ 
trở nên thông dụng hơn trên phạm vi 
quốc tế. 
Trong trường hợp này các từ 
can,eraser, zero trong tiếng Mỹ được sử 
dụng phổ biến hơn các từ tin, rubber, 
nought trên phạm vi quốc tế. 
3. Có sự tác động lấn lướt từ tiếng 
Anh sang tiếng Mỹ, do vậy từ tiếng Anh 
trở nên thông dụng hơn trên phạm vi 
quốc tế. 
Với trường hợp này, các từ dustbin, 
autumn, queue trong tiếng Anh lại phổ biến 
hơn các từ ash can, fall, line trong tiếng Mỹ.
4. Các cặp từ đồng nghĩa của cả hai 
tiếng Anh, tiếng Mỹ đều có khả năng tác 
động lẫn nhau, không có bên nào lấn lướt 
bên nào, do vậy các từ này đều trở thành 
thông dụng trên thế giới. 
Các trường hợp nêu trên là một phần 
của các ví dụ do David Crystal cung cấp 
(1995). Chúng phần nào chứng minh cho 
sự khác biệt rất lớn về từ vựng giữa tiếng 
Anh và tiếng Mỹ. Cách tiếp cận để phân 
loại sự khác biệt giữa tiếng Anh và tiếng 
Mỹ của các tác giả trên đây là những gợi 
mở rất hữu ích cho những người làm công 
tác giảng dạy và nghiên cứu tiếng Anh, 
giúp họ có những cách nhìn đa dạng khi 
tiếp cận vấn đề này, không những chỉ chú 
ý đến sự vay mượn hình thành từ ngữ, hay 
bổ sung nét nghĩa, mà còn nghiên cứu về 
những tác động qua lại, ảnh hưởng lan tỏa 
của hệ thống từ vựng của biến thể này đối 
với biến thể khác. Nó có thể lý giải được 
phần nào về sự phát triển và thay đổi trong 
vốn từ vựng của mỗi ngôn ngữ.
Như đã nói ở phần đầu, ngôn ngữ 
trong trường hợp này là tiếng Anh, khi 
được sử dụng ở môi trường và nền văn 
hóa khác, tiếp xúc với các phong tục tập 
NGHIÊN CỨU TRAO ĐỔI Văn hóa - Xã hội
88Tạp chí 
Kinh doanh và Công nghệ
Số 08/2020
quán và đặc biệt với ngôn ngữ bản địa, sẽ 
chịu ảnh hưởng nhất định và dần dần hình 
thành nên những biến thể tiếng Anh khác 
nhau. Các biến thể này đều có những đặc 
trưng riêng và có sự khác biệt với nhau. 
Trong sự khác biệt đó, có lẽ sự khác biệt 
về từ vựng là rõ nét nhất. 
Khi tiếng Anh được sử dụng ở các 
môi trường và các nền văn hóa khác, tiếp 
xúc với các ngôn ngữ bản địa, phong tục 
tập quán khác, thì tình hình cũng diễn ra 
tương tự. Nhưng đó sẽ là nội dung của 
một bài nghiên cứu khác./.
Tài liệu tham khảo
1. Andy KirkPatrick (2007). World Englishes, Cambridge University Press.
2. Howard Jackson, Etienne Ze Amvela (2018). Words, Meaning and Vocabulary, 
Bloomsbury Academic.
3. Jennifer Jenkins (2015). Global Englishes, Routledge, London and NewYork.
4. Oxford Advanced Learner’s Dictionary. Oxford University Press, 2005.
5. Oxford guide to British and American culture. Oxford UniversityPress, 2004.
Ngày nhận bài: 24/09/2019