Nghiên cứu một số chỉ số hình thái, chức năng thận và động mạch thận trên siêu âm doppler ở bệnh nhân đái tháo đường týp 2

T¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè 3-2019 
 21 
NGHIÊN CỨU MỘT SỐ CHỈ SỐ HÌNH THÁI, CHỨC NĂNG THẬN 
VÀ ĐỘNG MẠCH THẬN TRÊN SIÊU ÂM DOPPLER 
Ở BỆNH NHÂN ĐÁI THÁO ĐƯỜNG TÝP 2 
 Phạm Thị Diệu Hương1; Nguyễn Minh Hải1 
 Nguyễn Vũ Thắng1; Hoàng Đình Anh1 
TÓM TẮT 
Mục tiêu: khảo sát biến đổi về thể tích thận và huyết động của động mạch thận qua siêu âm 
và mối liên quan của chúng với tình trạng biến đổi chức năng thận ở bệnh nhân đái tháo đường 
týp 2. Đối tượng và phương pháp: nhóm bệnh: 55 bệnh nhân đái tháo đường týp 2, không hẹp 
động mạch thận. Nhóm chứng: 22 người bình thường. Các đối tượng được khám lâm sàng, 
siêu âm 2D, tính thể tích trung bình thận, siêu âm Doppler đánh giá vận tốc đỉnh tâm thu, chỉ số 
trở kháng, chỉ số mạch. Kết quả: thể tích trung bình thận của nhóm bệnh (143,98 ± 23,87 ml) 
lớn hơn so với nhóm chứng (109,04 ± 17,29 ml) với p < 0,001. Vận tốc đỉnh tâm thu đo ở gốc 
động mạch thận của nhóm chứng (77,79 ± 8,99 cm/s) thấp hơn so với nhóm bệnh (86,77 ± 
18,65 cm/s) với p < 0,05. Chỉ số trở kháng và chỉ số mạch của nhóm bệnh (0,67 ± 0,04 và 
1,19 ± 0,26) tăng hơn so với nhóm chứng (0,59 ± 0,02 và 1,00 ± 0,07) với p < 0,001. Với bệnh 
nhân đái tháo đường có nồng độ creatinin huyết thanh tăng, các chỉ số này cũng tăng có ý nghĩa 
thống kê so với nhóm chứng. Kết luận: thể tích thận và các chỉ số huyết động động mạch thận 
ở bệnh nhân đái tháo đường týp 2 đều tăng so với người bình thường, tăng cao hơn ở bệnh nhân 
có thời gian mắc bệnh kéo dài, nồng độ creatinin huyết thanh tăng. Siêu âm góp phần chẩn đoán 
sớm biến chứng suy thận ở bệnh nhân đái tháo đường týp 2. 
* Từ khóa: Đái tháo đường týp 2; Động mạch thận; Chỉ số trở kháng; Chỉ số mạch. 
Study of Morphology, Renal Function and Renal Artery by Doppler 
Sonography in Type 2 Diabetic Patients 
Summary 
Objectives: To evaluate renal volume and hemodynamics of renal artery by duplex 
sonography in patients with type 2 diabetes. Subjects and methods: Renal volume, peak 
systolic velocity of two main renal arteries, resistance index and pulsatility index of 6 segmental 
arteries were assessed by duplex ultrasound in 55 diabetic patients without sign of renal artery 
stenosis and 22 nondiabetic control participants. Results: Mean renal volume in diabetic 
patients (143.98 ± 23.87 mL) was higher than control group (109.04 ± 17.29 mL) with p < 0.001. 
Peak systolic velocity in nondiabetic control group (77.79 ± 8.99 cm/s) was lower than that in the 
diabetic patients (86.77 ± 18.65 cm/s) with p < 0.05. Resistance index and pulsatility index in 
1. Bệnh viện Quân y 103 
Người phản hồi (Corresponding): Phạm Thị Diệu Hương (huongdr106@gmail.com) 
Ngày nhận bài: 30/11/2018; Ngày phản biện đánh giá bài báo: 10/01/2019 
 Ngày bài báo được đăng: 18/02/2019. 
T¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè 3-2019 
 22 
diabetic patients (0.66 ± 0.04 and 1.19 ± 0.26, respectively) were significantly higher than control 
group (0.59 ± 0.02 and 1.00 ± 0.07, respectively). These parameters also increased significantly in 
patients with high creatinine. Conclusions: Remarkable changes in renal volume and hemodynamics 
of renal artery were detectable on ultrasound in type 2 diabetic patients. These results indicate a 
potential role of duplex sonography in early identification of morphologic and hemodynamic 
renal changes in patients with type 2 diabetes. 
* Keywords: Type 2 diabetes; Renal artery; Resistance index; Pulsatility index. 
ĐẶT VẤN ĐỀ 
Đái tháo đường (ĐTĐ) là bệnh rối loạn 
chuyển hóa glucid mạn tính phổ biến trên 
thế giới. Tỷ lệ bệnh có xu hướng ngày 
càng tăng, đặc biệt ở các nước đang phát 
triển như khu vực châu Á - Thái Bình Dương, 
cũng như ở Việt Nam, tỷ lệ người mắc ĐTĐ 
týp 2 chiếm 90 - 95% [1]. Bệnh thường 
gây các biến chứng ở thận, đáy mắt, thần 
kinh và bệnh tim mạch do hậu quả của 
vữa xơ động mạch. Các biến chứng này 
không chỉ để lại nhiều di chứng nặng mà 
còn là một trong những nguyên nhân 
chính gây tử vong cho người bệnh. 
Tổn thương thận là một trong những 
biến chứng xuất hiện sớm và nghiêm 
trọng đối với bệnh nhân (BN) ĐTĐ. Tổn 
thường này dẫn đến suy thận giai đoạn 
cuối, BN phải điều trị bằng các phương 
pháp thay thế thận [2]. Do đó, một vấn đề 
cấp thiết được đặt ra là làm thế nào để 
phát hiện sớm và ngăn ngừa tiến triển 
biến chứng thận ở BN ĐTĐ. 
Siêu âm là một phương pháp sẵn có, 
hiệu quả, không xâm nhập, cho phép 
đánh giá đặc điểm hình thái và chức năng 
của thận, động mạch (ĐM) thận, chẩn 
đoán hẹp ĐM thận qua tính trở kháng của 
ĐM thận. Đã có nhiều nghiên cứu đề cập 
đến bệnh thận do ĐTĐ týp 2. Tuy nhiên, 
nghiên cứu khảo sát về những tổn thương 
mạch máu thận ở BN ĐTĐ týp 2 chưa 
nhiều. Vì vậy, chúng tôi thực hiện nghiên 
cứu này nhằm mục tiêu: Đánh giá một số 
chỉ số hình thái và huyết động của ĐM 
thận qua siêu âm, từ đó đưa ra mối tương 
quan với tình trạng biến đổi chức năng 
thận trên BN ĐTĐ týp 2. 
ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP 
NGHIÊN CỨU 
1. Đối tượng nghiên cứu. 
Nghiên cứu tiến hành trên 55 BN được 
chẩn đoán ĐTĐ týp 2, có thời gian mắc 
bệnh > 1 năm theo tiêu chuẩn chẩn đoán 
của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) (2015) 
[3]. BN đang điều trị ngoại trú tại Bệnh 
viện Quân y 103, không có các dấu hiệu 
lâm sàng của hẹp ĐM thận. Nhóm chứng 
gồm 22 người khỏe mạnh, cùng độ tuổi 
với nhóm nghiên cứu, không có tiền sử 
ĐTĐ và xét nghiệm sinh hóa máu trong 
giới hạn bình thường. 
2. Phương pháp nghiên cứu. 
* Thiết kế nghiên cứu: cắt ngang, mô tả 
có so sánh đối chứng. 
* Nội dung nghiên cứu: BN nghiên cứu 
sau khi được hỏi bệnh, xét nghiệm sinh 
hóa máu thường quy. Tiến hành thực hiện 
siêu âm: 
T¹p chÝ y - d−îc häc qu©n sù sè 3-2019 
 23 
- Siêu âm 2D: đánh giá hình thái của 
thận, đo kích thước 3 chiều của 2 thận, từ 
đó tính thể tích trung bình 2 thận. 
Thể tích mỗi thận: Vthận = (chiều dài x 
chiều rộng x chiều dày) x 0,52. 
Từ đó tính ra thể tính trung bình của 
2 thận = (V t