Ảnh hưởng của sự kiện bóng đá đến biến động giá cổ phiếu trên thị trường chứng khoán Việt Nam

46
Tạp chí Khoa học & Đào tạo Ngân hàng
Số 223- Tháng 12. 2020
© Học viện Ngân hàng
ISSN 1859 - 011X 
Ảnh hưởng của sự kiện bóng đá đến biến động giá 
cổ phiếu trên thị trường chứng khoán Việt Nam
Phạm Tiến Mạnh1
Học viện Ngân hàng
Trần Thị Phương Anh
Học viện Ngân hàng
Nguyễn Thị Ngọc Ánh
Học viện Ngân hàng
Phạm Thị Ngát
Học viện Ngân hàng
Ngày nhận: 28/04/2020 
Ngày nhận bản sửa: 13/10/2020 
Ngày duyệt đăng: 21/10/2020
Tóm tắt: Nghiên cứu này tập trung xem xét các trận bóng đá lớn trên thế giới có tác 
động như thế nào đến biến động giá cổ phiếu của các công ty đang niêm yết trên 
thị trường chứng khoán (TTCK) Việt Nam. Dữ liệu nghiên cứu bao gồm 1.168 trận 
bóng đá lớn2, trong thời gian từ 1/2009 đến 10/2019 và biến động của chỉ số VN-
Index trong cùng thời gian các trận bóng đá diễn ra. Với phương pháp nghiên cứu 
sự kiện được sử dụng, kết quả cho thấy đối với các trận tại giải World Cup bóng đá 
nam và Cup C1 Châu Âu, khi các trận bóng có kết quả lệch và hòa, làm cho giá cổ 
Impact of football matches events to stock price – Empirical research on Vietnam Stock 
Exchange
Abstract: This research focuses on how major football matches around the world impact on the stock 
price volatility to listed firms on Vietnam stock exchange. The research data includes 1,168 football 
matches and fluctuations of VN-Index during the period of 1/2009-10/2019. The results show that in 
case of male’s World Cup and C1, when the result is equal or a team win anothers, the VN-Index will 
increase 4 trading days thereafter; whereas in case of Premier League, whatever the result is, the stock 
market will decrease. Regarding to Seagames, when a team win another the stock market will increase, 
while in football matches have 0-0 results do not impact on stock market volatility.
Keywords: Football match, Sport event, Stock Price
Manh Tien Pham
Anh Thi Phuong Tran
Anh Thi Ngoc Nguyen
Ngat Thi Pham
Banking Academy of Vietnam
Corresponding author, email: manhpham@hvnh.edu.vn
1 Tác giả chính
2 Theo xếp hạng của SportyTell (2020)
PHẠM TIẾN MẠNH - TRẦN THỊ PHƯƠNG ANH - NGUYỄN THỊ NGỌC ÁNH - PHẠM THỊ NGÁT
47Số 223- Tháng 12. 2020- Tạp chí Khoa học & Đào tạo Ngân hàng
phiếu biến động tăng liên tiếp trong 4 phiên sau trận đấu; đối với giải Ngoại hạng 
Anh, cho dù kết quả trận đấu như thế nào cũng đều làm cho TTCK giảm điểm. Riêng 
đối với giải Seagame, các trận đấu có kết quả lệch làm cho TTCK tăng điểm; trong 
khi các trận đấu có tỷ số hòa 0-0 không có ảnh hưởng đến biến động giá cổ phiếu 
trên thị trường. 
Từ khóa: Sự kiện bóng đá, Thị trường chứng khoán, Nghiên cứu sự kiện
1. Giới thiệu
Khi nền kinh tế ngày càng phát triển, đời 
sống được nâng cao, người dân có nhiều 
không gian và lựa chọn giải trí hơn trước. 
Bóng đá là một môn thể thao yêu thích đối 
với nhiều người Việt Nam, không chỉ với 
nam giới mà nữ giới cũng rất hâm mộ môn 
thể thao này.
Thực tế cho thấy, bóng đá luôn được biết 
đến với biệt danh môn thể thao vua do 
lượng người hâm mộ lên tới hàng tỷ người 
trên toàn cầu, và khi các giải bóng đá lớn 
diễn ra thường ảnh hưởng phần nào tới nền 
kinh tế nói chung và TTCK nói riêng. Khi 
mỗi giải bóng được tổ chức, các nhà đầu tư 
sẽ có thêm một mối quan tâm nữa, nên điều 
này cũng có thể ảnh hưởng đến tâm lý và 
việc ra quyết định đầu tư của họ (Scholtens, 
2010).
Bản thân nhóm nghiên cứu nhận thấy được 
mối liên quan giữa bóng đá và TTCK nói 
chung và TTCK Việt Nam nói riêng. Do 
đó, nghiên cứu này nhằm mục đích làm 
rõ sự ảnh hưởng của một số giải bóng lớn 
tới TTCK Việt Nam, từ đó đưa ra những 
khuyến nghị giúp các nhà đầu tư đưa ra 
quyết định đầu tư sáng suốt, đúng đắn và 
đúng thời điểm. Nhóm nghiên cứu sử dụng 
kết quả của các trận bóng khác nhau, thuộc 
những giải đấu lớn trên thế giới như giải 
World Cup, giải Euro, giải Ngoại hạng Anh, 
giải Cup C1 Châu Âu và giải Seagame, mỗi 
kết quả được khớp với chỉ số chứng khoán 
VN-Index nhằm tìm ra mỗi quan hệ giữa 
các trận bóng đó với TTCK Việt Nam. 
2. Cơ sở lý thuyết
Nói đến tác động của bóng đá đến TTCK, 
trên thế giới đã có rất nhiều nghiên cứu 
liên quan đến chủ đề này với nhiều quan 
điểm khác nhau. Những ảnh hưởng của kết 
quả thể thao trên TTCK ban đầu được phân 
tích bởi Ashton và các cộng sự (2003), với 
việc xem xét ảnh hưởng từ sự thành công 
của đội tuyển quốc gia Anh đối với Chỉ số 
FTSE100, bằng việc thu thập dữ liệu chỉ 
số FTSE100 của Anh và tất cả các kết quả 
bóng đá từ ngày 06/01/1984 đến 03/7/2002. 
Bằng cách hồi quy dữ liệu, sử dụng phương 
pháp GMM, nhóm tác giả đã tìm thấy mối 
quan hệ có ý nghĩa thống kê giữa kết quả 
bóng đá quốc gia Anh và biến động các 
cổ phiếu đang niêm yết trên Sở Giao dịch 
chứng khoán Luân Đôn. Tuy nhiên, Klein 
và cộng sự (2008) tìm thấy lỗi thống kê 
trong nghiên cứu của Ashton cùng cộng sự 
(2003) và kết luận rằng biến động giá cổ 
phiếu trên thị trường chứng khoán sau các 
trận thua thấp hơn biến động giá cổ phiếu 
sau các trận thắng.
Petrenko (2014) đã phân tích dữ liệu của 
4 Thế vận hội Olympic mùa hè, xem xét 
tác động đến nền kinh tế của các quốc gia 
đăng cai tổ chức; với các năm 2000 tại 
Sydney (Úc), 2004 tại Athens (Hy Lạp), 
Ảnh hưởng của sự kiện bóng đá đến biến động giá cổ phiếu trên thị trường chứng khoán 
Việt Nam
48 Tạp chí Khoa học & Đào tạo Ngân hàng- Số 223- Tháng 12. 2020
2008 tại Bắc Kinh (Trung Quốc) và 2012 
tại London (Anh) theo các tiêu chí: chi phí 
cơ sở hạ tầng, những đóng góp của khách 
du lịch và các ảnh hưởng đến nền kinh tế 
chung, chẳng hạn như những thay đổi trong 
tổng sản phẩm trong nước hoặc tổng chi 
phí cho Thế vận hội. Cuối cùng đã đưa ra 
kết luận trong nghiên cứu này rằng Thế vận 
hội Olympic không tác động nhiều về kinh 
tế trong ngắn hạn nhưng lại đem đến ảnh 
hưởng trong thời gian dài. 
Cheng và các cộng sự (2014) đã xem xét 
tác động của các sự kiện thể thao quốc tế 
đến TTCK của quốc gia tổ chức sự kiện đó. 
Tổng cộng có 30 s ... tổng hợp
CHUỖI SỰ KIỆN KẾT QUẢ TỔNG HỢP LỆCH
 Cửa sổ 10 Cửa sổ 5 Cửa sổ 3
Day CAAR t-test Sig CAAR t-test Sig CAAR t-test Sig
-10 0.0236% 0.57347 
-9 -0.0189% -0.45935 
-8 -0.0051% -0.12496 
-7 -0.0431% -1.04515 
-6 -0.0561% -1.36272 
-5 0.0358% 0.86860 0.0358% 0.70640 
-4 0.0333% 0.80873 0.0333% 0.65771 
-3 -0.0109% -0.26446 -0.0109% -0.21507 -0.0109% -0.40003 
-2 -0.0482% -1.16972 -0.0482% -0.95128 -0.0482% -1.76933 *
-1 -0.0969% -2.35097 ** -0.0969% -1.91194 * -0.0969% -3.55611 ***
0 -0.1318% -3.19959 *** -0.1318% -2.60208 *** -0.1318% -4.83976 ***
1 -0.1474% -3.57791 *** -0.1474% -2.90975 *** -0.1474% -5.41200 ***
2 -0.1038% -2.51846 ** -0.1038% -2.04815 ** -0.1038% -3.80947 ***
3 -0.1139% -2.76329 *** -0.1139% -2.24726 ** -0.1139% -4.17980 ***
4 -0.0502% -1.21816 -0.0502% -0.99067 
5 0.0957% 2.32235 ** 0.0957% 1.88867 * 
6 0.0584% 1.41836 
7 0.0458% 1.11214 
8 0.0303% 0.73626 
9 -0.0702% -1.70383 * 
10 -0.0570% -1.38362 
Ghi chú: (*), (**), (***) tương ứng mức ý nghĩa 10%, 5% và 1%
Nguồn: Tính toán của nhóm tác giả
3 Lợi nhuận bình quân tích lũy
PHẠM TIẾN MẠNH - TRẦN THỊ PHƯƠNG ANH - NGUYỄN THỊ NGỌC ÁNH - PHẠM THỊ NGÁT
55Số 223- Tháng 12. 2020- Tạp chí Khoa học & Đào tạo Ngân hàng
quan sát là 0,081%. Tương tự với 10 ngày 
quan sát là 0,096% và 06 ngày quan sát là 
0,058%. Đối với các trận bóng có kết quả 
lệch, có thể thấy, thị trường phản ứng 02 
ngày trước ngày diễn ra các trận bóng và 
các ngày sau đó. Bằng chứng là tồn tại lợi 
nhuận bất thường âm tại các cửa sổ 3, 5 
và 10 ngày, cụ thể CAAR [-1]= - 0,188% 
có ý nghĩa thống kê ở mức 1% tại cửa sổ 
5,5% tại cửa sổ 10 và 10% tại cửa sổ 3, 
CAAR [-2]= - 0,216% có ý nghĩa thống kê 
ở mức 1% và 5%; CAAR [2]= - 0,217% có 
ý nghĩa thống kê 1% và 5%; CAAR [3]= - 
0,288% có ý nghĩa thống kê ở mức 1% tại 
cả 3 cửa sổ.
Tổng cộng 157 trận đấu có kết quả hòa 
mà không có bàn thắng được thống kê từ 
năm 2009 tới năm 2019. Độ lệch chuẩn 
của chuỗi thời gian trước và sau 20 ngày 
quan sát là 0,068%. Tương tự với 10 ngày 
quan sát là 0,064% và 06 ngày quan sát là 
Bảng 3. CAAR xung quanh ngày sự kiện có kết quả hòa khác 0 tổng hợp
CHUỖI SỰ KIỆN KẾT QUẢ TỔNG HỢP HÒA KHÁC 0
 Cửa sổ 10 Cửa sổ 5 Cửa sổ 3
Day CAAR t-test Sig CAAR t-test Sig CAAR t-test Sig
-10 0.0874% 1.08291 
-9 -0.0788% -0.97627 
-8 -0.0658% -0.81507 
-7 -0.0371% -0.45942 
-6 0.0119% 0.14724 
-5 0.1398% 1.73281 * 0.1398% 1.45310 
-4 0.0439% 0.54352 0.0439% 0.45579 
-3 -0.0675% -0.83673 -0.0675% -0.70166 -0.0675% -1.16857 
-2 -0.2160% -2.67622 *** -0.2160% -2.24422 ** -0.2160% -3.73759 ***
-1 -0.1881% -2.33114 ** -0.1881% -1.95485 * -0.1881% -3.25565 ***
0 -0.0955% -1.18336 -0.0955% -0.99234 -0.0955% -1.65268 *
1 -0.1396% -1.73026 * -0.1396% -1.45096 -0.1396% -2.41647 **
2 -0.2170% -2.68946 *** -0.2170% -2.25533 ** -0.2170% -3.75608 ***
3 -0.2880% -3.56858 *** -0.2880% -2.99254 *** -0.2880% -4.98386 ***
4 -0.1353% -1.67613 * -0.1353% -1.40557 
5 0.1559% 1.93147 * 0.1559% 1.61970 
6 0.1673% 2.07359 ** 
7 0.0499% 0.61811 
8 0.0021% 0.02644 
9 -0.1563% -1.93723 * 
10 -0.1752% -2.17127 ** 
Ghi chú: (*), (**), (***) tương ứng mức ý nghĩa 10%, 5% và 1%
Nguồn:Tính toán của nhóm tác giả
Ảnh hưởng của sự kiện bóng đá đến biến động giá cổ phiếu trên thị trường chứng khoán 
Việt Nam
56 Tạp chí Khoa học & Đào tạo Ngân hàng- Số 223- Tháng 12. 2020
0,049%. Đối với chuỗi sự kiện có kết quả 
hòa 0-0 này, thị trường tuy không có phản 
ứng tại ngày diễn ra các trận đấu nhưng lại 
có phản ứng mạnh mẽ vào 02 ngày trước 
và 03 ngày sau khi trận đấu diễn ra. Cụ thể, 
tại khung cửa sổ 03 ngày, tồn tại mức lợi 
nhuận bất thường trung bình tích lũy âm 
CAAR [-1]= - 0,167% có ý nghĩa thống kê 
tại mức 1% tại cửa sổ 5 và 3, 5% tại cửa sổ 
10, CAAR [-2]= - 0,181% có ý nghĩa thống 
kê tại mức 1% ở cả 3 cửa sổ; điều này thể 
hiện các nhà đầu tư có bị ảnh hưởng tâm lý 
trước khi các trận đấu này diễn ra. 
Trong khung thời gian [-10, 10], xu hướng 
CAAR bắt đầu từ vùng tích cực theo sau 
giảm nhẹ xuống vùng âm rồi tăng giảm liên 
tục và cuối cùng là giảm xuống vùng âm 10 
ngày sau ngày sự kiện. CAAR trong giai 
đoạn này dao động trong phạm vi từ - 0,3% 
đến + 0,2%. Tuy nhiên, xu hướng CAAR 
cho thấy sự gia tăng rõ rệt trước ngày sự 
kiện và giảm mạnh sau ngày sự kiện diễn 
ra. Điều này có thể được giải thích bởi việc 
Bảng 4. CAAR xung quanh ngày sự kiện có kết quả hòa 0 – 0 tổng hợp
CHUỖI SỰ KIỆN KẾT QUẢ TỔNG HỢP HÒA 0 – 0
 Cửa sổ 10 Cửa sổ 5 Cửa sổ 3
Day CAAR t-test Sig CAAR t-test Sig CAAR t-test Sig
-10 0.1987% 2.92448 *** 
-9 -0.0014% -0.01990 
-8 0.0003% 0.00500 
-7 0.0195% 0.28732 
-6 0.0589% 0.86748 
-5 -0.0055% -0.08133 -0.0055% -0.08643 
-4 -0.0695% -1.02309 -0.0695% -1.08731 
-3 -0.0293% -0.43176 -0.0293% -0.45886 -0.0293% -0.60225 
-2 -0.1812% -2.66659 *** -0.1812% -2.83397 *** -0.1812% -3.71955 ***
-1 -0.1673% -2.46303 ** -0.1673% -2.61763 *** -0.1673% -3.43561 ***
0 -0.0585% -0.86105 -0.0585% -0.91510 -0.0585% -1.20106 
1 -0.1306% -1.92264 * -0.1306% -2.04332 ** -0.1306% -2.68183 ***
2 -0.2092% -3.07893 *** -0.2092% -3.27219 *** -0.2092% -4.29471 ***
3 -0.2447% -3.60234 *** -0.2447% -3.82846 *** -0.2447% -5.02480 ***
4 -0.0698% -1.02714 -0.0698% -1.09161 
5 0.0299% 0.44042 0.0299% 0.46807 
6 -0.0494% -0.72744 
7 0.0326% 0.47962 
8 -0.0418% -0.61461 
9 -0.0596% -0.87702 
10 0.1028% 1.51305 
Ghi chú: (*), (**), (***) tương ứng mức ý nghĩa 10%, 5% và 1%
Nguồn: Tính toán của nhóm tác giả
PHẠM TIẾN MẠNH - TRẦN THỊ PHƯƠNG ANH - NGUYỄN THỊ NGỌC ÁNH - PHẠM THỊ NGÁT
57Số 223- Tháng 12. 2020- Tạp chí Khoa học & Đào tạo Ngân hàng
nhà đầu tư đã bị ảnh hưởng bởi những kỳ 
vọng tích cực của họ vào trận đấu, rằng việc 
chiến thắng của một đội bóng lớn nào đó sẽ 
mang đến sự tăng giá của cổ phiếu trên thị 
trường. Mặt khác, do lịch thi đấu của các 
trận bóng đều đã được công bố trước đó 
nên không ngạc nhiên khi tồn tại lợi nhuận 
bất thường trước khi trận đấu diễn ra 2 đến 
3 ngày nhưng điều thú vị là lợi nhuận bất 
thường trung bình tích lũy là âm trái ngược 
với những kỳ vọng thường thấy của các nhà 
đầu tư (chủ yếu là nhà đầu tư cá nhân). Do 
Hình 5. Mức thay đổi của CAAR 10- Tổng hợp
Nguồn: Nhóm tác giả tự tổng hợp
đó, nhóm cho rằng, ngay trước ngày trận 
bóng diễn ra, một lượng cổ phiếu lớn có 
thể được bán ra từ một bên của thị trường 
khi họ kỳ vọng bên còn lại sẽ mua với giá 
cao hơn khi mà trận đấu đem lại ảnh hưởng 
tích cực, tuy nhiên lượng cung cổ phiếu 
này có thể là nhiều hơn và cũng vì thông 
tin đã biết từ trước nên các nhà đầu tư ở 
bên còn lại của thị trường ít quan tâm hơn, 
lượng cầu cổ phiếu cũng thấp hơn dẫn đến 
giá cổ phiếu giảm ngay trước và trong ngày 
sự kiện. Và sau khi đã có kết quả trận đấu, 
Bảng 5. Tóm tắt kết quả kiểm định giả thuyết
Giả thuyết
Kết quả
Cửa sổ 
(-10, +10)
Cửa sổ 
(-5, +5)
Cửa sổ 
(-3, +3)
H1: Các trận đấu bóng đá có kết quả lệch có 
tác động đến TTCK Việt Nam Có tác động Có tác động Có tác động
H2: Các trận đấu bóng đá có kết quả hòa có 
bàn thắng có tác động đến TTCK Việt Nam Có tác động Có tác động Có tác động
H3: Các trận đấu bóng đá có kết quả hòa 
không bàn thắng có tác động đến TTCK Việt 
Nam
Có tác động Có tác động Có tác động
Ảnh hưởng của sự kiện bóng đá đến biến động giá cổ phiếu trên thị trường chứng khoán 
Việt Nam
58 Tạp chí Khoa học & Đào tạo Ngân hàng- Số 223- Tháng 12. 2020
tâm lý nhà đầu tư tích cực dần lên, do đó 
thị trường lại tăng trở lại. Sau ngày sự kiện, 
nhà đầu tư dường như chú ý hơn tới các mã 
cổ phiếu có ảnh hưởng tích cực, lượng mua 
vào tăng làm gia tăng giá chứng khoán tạo 
ra các lợi nhuận bất thường trung bình tích 
lũy dương.
Từ Bảng 5, nhóm nghiên cứu chấp nhận 
cả 3 giả thuyết là H1, H2 và H3. Như vậy 
có thể kết luận được rằng, việc kết quả các 
trận đấu bóng đá có tác động đến TTCK 
Việt Nam chứng tỏ rằng thị trường hoạt 
động chưa được hiệu quả.
5. Kết luận và khuyến nghị 
Kết luận
Nhóm nghiên cứu đã thu thập và thống kê 
dữ liệu của chỉ số VN-Index hàng ngày, 
nằm trong cửa sổ của khung thời gian 
nghiên cứu của những ngày các trận bóng 
được diễn ra, tập trung vào các sự kiện thể 
thao lớn từ ngày 01/01/2009 tới hết ngày 
31/10/2019. Kết quả của các trận bóng sẽ 
được chia thành 03 nhóm: Kết quả có tỷ số 
lệch, kết quả có tỷ số hòa có bàn thắng, và 
kết quả có tỷ số hòa 0-0. Với việc sử dụng 
phương pháp nghiên cứu sự kiện, nhóm 
nghiên cứu đã phân tích mối quan hệ giữa 
hiệu ứng của các kết quả từ các trận bóng 
lớn và biến động giá cổ phiếu thị trường. 
Từ các kết quả nghiên cứu ở trên, nhóm 
tác giả đã trả lời được các câu hỏi nghiên 
cứu: Các sự kiện bóng đá trên thế giới có 
ảnh hưởng đến TTCK Việt Nam trong thời 
gian xung quanh ngày diễn ra trận đấu. Các 
trận đấu có kết quả hòa ghi nhận mức biến 
động của suất sinh lời tích lũy mạnh hơn 
và ngược chiều so với trận đấu có kết quả 
lệch ở hầu hết giải đấu nghiên cứu. Nhìn 
chung, kết quả này khác với kết quả nghiên 
cứu của Amy (2010) đã nghiên cứu, khi 
nhóm tác giả này kết luận kết quả của bóng 
đá không mang lại ảnh hưởng đáng kể đến 
cổ phiếu nước Hà Lan. Kết quả của nhóm 
nghiên cứu cho thấy, các nhà đầu tư trên 
TTCK Việt Nam có bị ảnh hưởng bởi các 
kết quả của các trận bóng. Bóng đá là một 
môn thể thao vua, với hàng triệu người hâm 
mộ và người xem khắp nơi trên thế giới, 
với những trận đấu đỉnh cao, mang tầm 
cỡ quốc tế; và những trận đấu mang màu 
sắc quốc gia Việt Nam nói riêng, nên bóng 
đá có sức ảnh hưởng nhất định tới TTCK 
Việt Nam trong thời gian ngắn hạn, do ảnh 
hưởng tâm lý tới các nhà đầu tư. 
Khuyến nghị
Như vậy, nhằm đạt được mức sinh lời 
cũng như bảo vệ lợi nhuận của mình, nhóm 
nghiên cứu khuyến nghị các nhà đầu tư 
có quan tâm tới bóng đá nên hạn chế bán 
chứng khoán trong và sau những ngày có 
trận bóng nổi bật diễn ra, và có thể mua 
chứng khoán vào trước khi diễn ra trận 
bóng được nhiều người hâm mộ quan tâm 
02 ngày. 
Tuy nhiên, vẫn còn những khía cạnh khác 
để phát triển hơn nữa bài nghiên cứu này. 
Gợi ý cho nghiên cứu tiếp theo có thể là kết 
hợp thêm nhiều các giải đấu bóng đá đáng 
chú ý khác để đảm bảo chính xác hơn về 
mặt số liệu. Hơn nữa, có thể nghiên cứu 
riêng và cụ thể hơn về các giải bóng của 
Việt Nam tổ chức và có Việt Nam tham gia 
ảnh hưởng tới thị trường chứng khoán Việt 
Nam như thế nào. ■
Tài liệu tham khảo
 Ashton, J. K., Gerrard, B., & Hudson, R. (2003). Economic Impact of National Sporting
PHẠM TIẾN MẠNH - TRẦN THỊ PHƯƠNG ANH - NGUYỄN THỊ NGỌC ÁNH - PHẠM THỊ NGÁT
59Số 223- Tháng 12. 2020- Tạp chí Khoa học & Đào tạo Ngân hàng
tận dụng được nguồn dữ liệu thứ cấр, do 
đó có thể làm giảm giá trị thu được từ kết 
quả nghiên cứu do hành vi của các khách 
hàng có thể nhanh chóng thay đổi. Do vậy, 
nghiên cứu tiếp theo có thể cân nhắc khắc 
phục các điểm yếu này, đồng thời mở rộng 
phân tích hiệu quả hoạt động ngân hàng 
nhằm phát hiện được nhiều biến quan sát 
khác giải thích sự thay đổi của biến mức độ 
hài lòng của khách hàng. ■
tiếp theo trang 45
Success: Evidence from The London Stock Exchange. Applied Economics Letters. 10, 783-785.
Cheng, F., & Hwa, T. (2014). Impact of mega sport events on hosting countries’ stock market, In: 2nd International 
Conference on Social Sciences Research (ICSSR 2014), 9-10 June 2014, Kota Kinabalu, Sabah, Malaysia, (pp. 
582-593).
Scholtens, B., & Peenstra, W. (2010). Scoring On the Stock Exchange? The Effect of Football Matches on Stock Market 
Returns: An Even Study. Applied Economics. 41, 3231-3237.
Smant, D. J. (2010). Major Football Events and the Dutch Stock Market: Do football results lead to market anomaly? 
Master thesis, Erasmus University Rotterdam.
Hoàng Thọ Mẫn Trinh (2013), Kiểm định giả thuyết thị trường hiệu quả dạng yếu của thị trường chứng khoán Việt 
Nam. Luận văn thạc sĩ kinh tế đại học Kinh tế TP. Hồ Chí Minh.
Kang, I., & Park, C. (2015). Soccer sentiment and investment opportunities in the Korean stock market. Asia-Pacific 
Journal of Accounting & Economics. 22, 213-226.
Klein, A., & Schmitt, M. (2010). “You’ll Never Walk Alone”-How Loyal are Football Fans To Their Clubs when They 
are Struggling Against Relegation? Journal of Sport Management. 24, 649-675.
Li, X. (2007). The Impact of Mega-Sporting Events on Stock Markets. Master Thesis, Auckland University of 
Technology.
Petrenko, T. (2014). Economic Impacts of Olympic Games: The analysis of four case Studies. Master thesis. Modul 
Vienna University.
Phuong, NT., Anh, TTX., Manh, PT. (2016). Semi-strong form efficiency: market reaction to dividend and earnings 
announcements in Vietnam stock Exchange. Review of Business and Economics Studies. 3, 53-67.
Petrenko, T. (2014). Economic Impacts of Olympic Games : The analysis of four case Studies. Master thesis. Modul 
Vienna University. 
Phạm Đình Long, Nguyễn Thanh Huyền (2017). Kiểm định giả thuyết thị trường hiệu quả trên thị trường chứng khoán 
Việt Nam. Tạp chí Kinh tế và Ngân hàng châu Á. Số 137, trang 67-71.
SportyTell (2020), Top-20 Most Expensive Football Stadiums in The World 2020, The SportyTell, 20 April, Accessed 
July 2020 from https://sportytell.com/soccer/top-20-most-expensive-football-soccer-stadiums-in-the-world/.
chính sách hỗ trợ học nghề và tạo việc làm 
cho người lao động, đặc biệt là người nông 
thôn, dân tộc thiểu số; xây dựng quy hoạch 
dạy nghề và giải quyết việc làm cho người 
lao động; Xây dựng chính sách dài hạn, 
định hướng hiệu quả trong việc đào tạo lao 
động lành nghề.
tiếp theo trang 11
Mặc dù đã đạt được những kết quả nhất 
định, tuy nhiên, nghiên cứu này vẫn còn 
tồn tại một số hạn chế: thứ nhất, chưa đánh 
giá được có sự khác biệt về tác động của tài 
chính toàn diện đến tăng trưởng kinh tế theo 
nhóm quốc gia đã phát triển, đang phát triển 
và kém phát triển hay không; thứ hai chưa 
đánh giá được tác động của tài chính toàn 
diện đến giảm nghèo và bất bình đẳng. ■