Thực trạng và giải pháp phát triển mang cây xanh đô thị thành phố Hồ Chí Minh

SË 99 . 201956
1. Đặt vấn đề
Cây xanh đô thị là thành tố quan trọng trong cấu trúc đô thị. Đó không chỉ là lá phổi xanh, là máy điều hòa không khí, 
là thiết bị lọc bụi, giảm tiếng ồn và khí thải mà còn gắn bó thân thiết với con người, với môi trường sống và với sự phát 
triển của đô thị. Vậy công tác quy hoạch và phát triển cây xanh đô thị TP.HCM có những vấn đề, khó khăn gì trong quá 
trình phát triển đô thị và thích ứng với biến đổi khí hậu?
Hệ thống công viên và cây xanh tại TP.HCM được hình thành và phát triển qua mỗi giai đoạn lịch sử khác nhau. Trong 
quá trình này, hình thức sử dụng cũng như xu hướng phát triển và quy hoạch mỗi công viên cũng khác nhau. Bài viết 
với mục đích mang đến cái nhìn tổng quan về sự hình thành và phát triển không gian xanh TP.HCM và nhìn lại vai trò, 
các loại hình của không gian xanh, đặc biệt là công viên công cộng và những vấn đề tồn tại trước thách thức của sự 
phát triển kinh tế và tình trạng quy hoạch đô thị hiện nay tại TP.HCM. 
2. Thực trạng hệ thống cây xanh đô thị TP.HCM 
2.1. Các văn bản quy phạm pháp luật hiện hành liên quan tới quy hoạch, quản lý cây xanh đô thị
- Luật Xây dựng;
- Luật Quy hoạch đô thị;
- Nghị định số 64/2010/NĐ-CP ngày 11 tháng 6 năm 2010 của Chính phủ về quản lý cây xanh đô thị;
- Nghị định số 130/2013/NĐ-CP ngày 16 tháng 10 năm 2013 của Chính phủ về sản xuất và cung ứng sản phẩm, dịch 
vụ công ích;
- Thông tư số 20/2005/TT-BXD ngày 20 tháng 12 năm 2005 của Bộ Xây dựng về Hướng dẫn quản lý cây xanh đô thị;
THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP
PHÁT TRIỂN mAûNg CÂY XANH ĐÔ THỊ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ mINH
ĐA NGÀNH 
ThS.KTS. NGuyễN HồNG DIệP
Phó giám đốc Trung tâm chuyển giao công nghệ QHXD (VIUP) 
57SË 99 . 2019
- Thông tư số 06/2010/TT-BXD ngày 
26/5/2010 của Bộ Xây dựng hướng dẫn 
phương pháp xác định giá của máy và thiết 
bị thi công xây dựng công trình. 
- TCVN 9257: 2012, Quy hoạch cây xanh sử 
dụng công cộng trong các đô thị - tiêu chuẩn 
cây xanh thiết kế. 
- Văn bản số 2273/BXD-VP ngày 10/11/2008 
của Bộ Xây dựng công bố định mức dự toán 
duy trì cây xanh đô thị.
- Tiêu chuẩn thiết kế ký hiệu TCXDVN 
362:2005 “Quy hoạch cây xanh sử dụng 
công cộng trong các đô thị - Tiêu chuẩn 
thiết kế” ban hành kèm theo Quyết định số 
01/2006/QĐ-BXD ngày 05 tháng 01 năm 
2006 của Bộ trưởng Bộ Xây dựng;
Đến nay, có một số văn bản đã ban hành 
liên quan đến quản lý và phát triển hệ thống 
cây xanh đô thị, nhưng vẫn chưa có sự thống 
nhất cao giữa khái niệm về cây xanh đô thị, 
không gian xanh đô thị và cây trồng đô thị 
dẫn đến khó khăn cho công tác quản lý. Đặc 
biệt là khó khăn trong việc xác định mục 
tiêu quy hoạch, giao nhiệm vụ quy hoạch 
và tuyển chọn đơn vị có đủ năng lực chuyên 
môn để quản lý, thực hiện quy hoạch. 
Bên cạnh đó có nhiều văn bản đã được đề 
cập trong Chiến lược, chương trình mục tiêu 
quốc gia liên quan đến BĐKH nhằm tăng 
cường quản lý và phát triển mảng xanh đô 
thị đảm bảo đô thị phát triển bền vững và 
UPBĐKH như:
- Tại Quyết định số 1183/QĐ-TTg ngày 
30/8/2012 của Thủ tướng Chính phủ về 
Chương trình mục tiêu quốc gia ứng phó 
với biến đổi khí hậu giai đoạn 2012-2015, 
chương trình được triển khai thực hiện tại các 
Bộ, ngành và các địa phương trên toàn quốc. 
Các nhiệm vụ trọng tâm, ưu tiên cấp bách 
của Bộ Xây dựng như: đánh giá tác động 
của biến đổi khí hậu, nước biển dâng trong 
các lĩnh vực do Bộ quản lý, xác định các giải 
pháp ứng phó biến đổi khí hậu, nước biển 
dâng cho các đô thị và vùng kinh tế biển; xây 
dựng tiêu chuẩn, quy chuẩn.
- Quyết định số 1216/QĐ-TTg ngày 
05/9/2012 của Thủ tướng Chính phủ đã phê 
duyệt Chiến lược Bảo vệ môi trường quốc 
gia đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2030 
đặt ra các mục tiêu cải thiện môi trường 
sống; nâng cao năng lực chủ động ứng phó 
với biến đổi khí hậu, hướng tới mục tiêu phát 
triển bền vững đất nước và đề ra định hướng 
các nội dung, biện pháp bảo vệ môi trường, 
ß a n g µ n h
Sơ đồ 1: Định hướng phát triển không gian TP.HCM đến năm 2025
SË 99 . 201958
trong đó nêu rõ cải thiện môi trường không khí trong các đô thị, khu 
dân cư là thực hiện nghiêm các yêu cầu về bố trí đất cho công viên, 
cây xanh, không gian thoáng trong việc thực hiện quy hoạch phát 
triển, chỉnh trang đô thị; tăng cường kiểm tra, giám sát việc thực hiện 
các chỉ tiêu này đối với các dự án xây dựng, chỉnh trang đô thị, khu 
dân cư; 
- “Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh được Thủ tướng Chính 
phủ đã ban hành tại Quyết định số 1393/QĐ-TTg ngày 25/9/2012 
đã đặt ra các mục tiêu, trong đó có việc xây dựng lối sống thân 
thiện với môi trường thông qua tạo nhiều việc làm từ các ngành 
công nghiệp, nông nghiệp, dịch vụ xanh, phát triển hạ tầng xanh. 
Các giải pháp cần thực hiện để đến năm 2020 các đô thị đạt được 
mức trung bình trở lên của hệ thống chỉ số đô thị xanh trong đó 
bao gồm xây dựng đô thị xanh, đô thị sinh thái, công trình xanh, lối 
sống xanh, xanh hóa cảnh quan đô thị: ưu tiên phân bổ đất công 
để nhanh chóng nâng cao diện tích không gian xanh và mặt nước 
ở các đô thị, đạt tiêu chuẩn theo loại đô thị; khuyến khích đầu tư 
và phát triển các khoảng không gian xanh trong các dự án đô thị 
và khuyến khích cộng đồng, doanh nghiệp và các hộ gia đ ... tích đáng kể. Các Quận hiện có công viên như: Quận 1 (Công 
viên Tao Đàn, Công viên 23/9, Thảo Cầm Viên ), Quận 6 (Công viên 
Phú Lâm), Quận 10 (Công viên Kỳ Hòa, Công viên Lê Thị Riêng), 
Quận 11 (Công viên Đầm Sen), Quận Phú Nhuận (Công viên Gia 
Định), Quận Bình thạnh (Công viên Văn Thánh, Công viên Thanh 
Đa, Công viên Bình Quới). Gần đây gắn với dự án cải tạo Kênh Nhiêu 
Lộc - Thị Nghè đã giúp hình thành dãy công viên dọc kênh, dự án 
công viên hành lang ống nước Xa lộ Hà Nội đã cải thiện phần nào về 
quỹ đất phát triển công viên. Tương tự, thông qua các chương trình 
chỉnh trang đô thị, xây dựng công trình hạ tầng, mở rộng đường, nhiều 
dãy phân cách tiểu đảo, vòng xoay đã được hình thành như đường 
Điện Biên Phủ, đường Trường Chinh, đường Xuyên Á, Đại Lộ Đông 
59SË 99 . 2019
Tây.
Thành phố hiện có 609,18ha công viên. Chỉ tiêu diện tích cây xanh 
sử dụng công cộng toàn thành phố đạt 0,85m2/người, trong đó khu 
vực nội thành cũ chỉ đạt 0,23m2/người, khu vực quận mới 0,28m2/
người và ngoại thành 2,59m2/người.
- Các loại cây xanh khác bao gồm: cây lâu năm, khuôn viên, hoa 
kiểng với diện tích năm 2009 là trên 42.000ha; trong đó, diện tích 
cây lâu năm là 36.090 ha, hoa kiểng và đồng cỏ chăn nuôi là 
6.097ha. Ngoài việc duy trì sản xuất nông nghiệp nâng cao đời sống 
của người dân đã góp phần rất lớn trong việc nâng độ che phủ của 
mảng xanh trên địa bàn thành phố.
Như vậy, theo thống kê của Phòng Quản lý công viên - cây xanh, Sở 
Giao thông Vận tải TP.HCM, đến nay toàn bộ diện tích công viên, 
vườn hoa và cây xanh dải phân cách trên địa bàn thành phố chỉ còn 
khoảng 535ha, giảm gần 50% (khoảng 1.000ha) so với năm 1998. 
Theo thống kê của Sở Giao thông Vận tải TP.HCM (từ 2012-2018) 
cho thấy, tổng diện tích quy hoạch công viên cây xanh được đầu tư 
xây mới là gần 70ha, trong đó công viên công cộng tập trung chỉ tăng 
hơn 10ha. Theo đó, công viên cây xanh cấp đô thị 7,5m2/người; công 
viên cây xanh cấp đơn vị ở là 2,9m2/người. Tuy nhiên, diện tích công 
viên cây xanh hiện trạng còn thấp với diện tích 491ha, chiếm 4,3% 
tổng diện tích quy hoạch chức năng công viên cây xanh, chỉ tiêu mới 
đạt 0,49m2/người. Trong khi chỉ tiêu quy hoạch là 10,4m2/người.
Theo kinh nghiệm thế giới để đảm sức khỏe môi trong lành mỗi người 
dân đô thị cần diện tích khoảng 10m2 cây xanh hoặc lý tưởng là 25m2. 
So với các tiêu chuẩn cây xanh của Liên Hiệp quốc 20 - 25m2 thì tỷ 
lệ cây xanh của Việt Nam còn rất thấp, không đạt quy chuẩn và chỉ 
bằng 1/10 chỉ tiêu cây xanh của các thành phố tiên tiến trên thế giới. 
Theo quy hoạch công viên cây xanh TP.HCM đến năm 2020 và tầm 
nhìn đến năm 2025, chỉ tiêu cây xanh khu vực nội thành là 2,4m2/
người, khu vực nội thành mở rộng là 7,1m2/người, còn khu vực ngoại 
thành là 12m2/người. Tuy nhiên, mật độ cây xanh công cộng trên địa 
bàn hiện chưa đạt 1m2/người, thấp hơn so với tiêu chuẩn quy định.
2.2.2. Thực trạng quản lý mảng cây xanh TP.HCM 
Tình hình phân cấp quản lý công viên: 
Có sự quan tâm sâu sát của Thành ủy và Ủy ban nhân dân TP.HCM 
mảng cây xanh thành phố được bảo vệ và phát triển. Không kể diện 
tích trồng cây lâu năm, ngành công viên cây xanh thành phố đã 
đạt được các thành tựu như tăng cường đầu tư xây dựng công viên 
cây xanh để các công viên cây xanh ngày càng đẹp hơn. Cây xanh 
đường phố có diện tích tương ứng năm 2009 là 260,19ha và năm 
2015 là 350ha. Diện tích cây xanh công cộng tăng từ 609,18ha năm 
2009 lên 2.900ha năm 2015.
Tuy nhiên bên cạnh đó việc quản lý và xây dựng công viên cây xanh 
đã không theo quy hoạch được duyệt năm 2000. Quy hoạch công 
viên cây xanh chưa đáp ứng nhu cầu nghỉ ngơi, vui chơi giải trí của 
nhân dân thành phố, đặc biệt là trong khu vực nội thành còn rất thấp 
so với quy định tại Quyết định số 24/QĐ-TTg ngày 06 tháng 01 năm 
2010 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt điều chỉnh quy hoạch 
chung xây dựng TP.HCM đến năm 2025. 
Trên thực tế, hệ thống công viên TP.HCM được quản lý bởi: Công ty 
Công viên cây xanh TP.HCM; Công ty Dịch vụ đô thị, công ty công 
trình đô thị Quận, huyện quản lý các công viên được phân cấp.
- Các ngành khác (dịch vụ, giải trí, du lịch) quản lý một số công viên 
phục vụ có thu phí vào cổng. 
- Trong đó có Thảo cầm viên Sài Gòn trực thuộc Sở Giao thông Vận 
tải quản lý.
Trong điều kiện quản lý chưa tập trung như trên, việc đầu tư, xây 
dựng, quản lý họat động của một số công viên chưa đảm bảo chất 
lượng, do chủ đầu tư không tuân thủ quy định về quản lý đầu tư xây 
dựng, không trình Sở Giao thông Vận tải phê duyệt hoặc thẩm định 
thiết kế kỹ thụât chuyên ngành. Tình trạng chiếm dụng, sử dụng mặt 
bằng công viên không đúng mục đích như tổ chức nhà hàng ăn uống, 
kinh doanh mua bán hàng hóa, sân khấu ca nhạc, làm trụ sở cơ quan 
đơn vị, nơi cư trú của hộ dân. Thực trạng này vẫn tồn tại ở cả công 
viên do cấp TP quản lý (Như Công viên Tao Đàn, Thảo Cầm Viên), 
và do cấp quận quản lý (Công viên Hoàng Văn Thụ, Công viên Phú 
Lâm, Công viên Lê Thị Riêng). 
Hiện nay, do mối hiểm họa hiệu ứng nhà kính gây ấm lên toàn cầu, 
Biểu 1: Quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất mảng cây xanh công viên 
TP.HCM đến năm 2015
(Nguồn Sở Giao thông Vận tải TP.HCM)
Cây xanh công viên Hoàng Văn Thụ Cây xanh công viên 23/9
Cây xanh trên xung quanh nhà thờ 
Đức Bà 
Cây xanh ven 
Kênh TP.HCM
ß a n g µ n h
SË 99 . 201960
tạo nên các hình thái thời tiết bất thường làm tan băng ở cực, nước 
biển dâng và gây biến đổi khí hậu toàn cầu, đe dọa nghiêm trọng đến 
đất nước ta trên nhiều mặt, và mảng cây xanh đô thị của TP.
- Một số hình ảnh hiện trạng về cây xanh TP.HCM
3. Đề xuất giải pháp phát triển mảng cây xanh đô 
thị TP.HCM.
3.1.Định hướng quản lý mảng cây xanh thành phố 
Tư duy lại về giá trị cây xanh và mảng xanh đô thị. Việc dành đất cho 
công viên, cây xanh ở các dự án phải được luật hoá, không nên kêu 
gọi lòng hảo tâm của các nhà đầu tư. Tăng cường kiểm soát và chế tài 
để đảm bảo các chỉ tiêu cây xanh, công viên được đảm bảo thực hiện 
đúng luật. Đặc biệt là khi phát triển các khu dân cư mới ra bên ngoài 
ở khu vực ngoại thành thì không có lý do gì lại bỏ qua việc đầu tư cho 
công viên, cây xanh.
Mảng xanh đô thị không chỉ là cây xanh mà còn là mặt nước. Chính 
vì không coi mặt nước thuộc mảng xanh đô thị cho nên các cơ quan 
chức năng đóng vai trò quản lý nhà nước rất dễ dãi trong việc cho lấp 
các ao, hồ, kênh rạch để làm các công trình. Các ao, hồ, kênh rạch 
không chỉ có giá trị trong việc thoát nước chống ngập mà nó có giá 
trị trong điều tiết vi khí hậu. Chú trọng phát triển cây xanh tập trung 
hơn cây xanh phân tán. Cây xanh tập trung có lợi về kinh tế, và văn 
hoá - xã hội hơn là cây xanh phân tán.
+ Duy trì phát triển mảng xanh xen kẻ giữa các nhà chung cư cao tầng 
từ diện tích đất giải tỏa các khu nhà ổ chuột trước đây.
+ Đầu tư xây dựng công viên, các mảng xanh công cộng. Bố trí các 
mảng xanh xen cài trong các khu nhà cao tầng dự kiến xây dựng mới. 
Bố trí cây xanh dọc các trục đường, các dải phân cách.
+ Giữ gìn, cải tạo các khu công viên, cây xanh hiện hữu diện tích, đồng 
thời tận dụng quỹ đất của các cơ sở công nghiệp phải di dời để phát 
triển thêm diện tích công viên, cây xanh.
+ Bố trí trục cây xanh cảnh quan, mặt nước kết hợp du lịch, giải trí. 
+ Tạo nhiều nguồn vốn đầu tư phát triển công viên, cây xanh ngoài 
nguồn vốn ngân sách, đẩy mạnh xã hội hóa việc đầu tư công viên 
cây xanh.
+ Thường xuyên tổ chức các lớp tập huấn theo chuyên đề về lâm 
nghiệp xã hội, cây xanh, sử dụng GIS trong quản lý, phương pháp 
khuyến lâm, phương pháp điều tra có sự tham gia của người dân, bảo 
tồn đa dạng sinh học, du lịch sinh thái, các mô hình nông - lâm - ngư 
kết hợp cho cán bộ tại cơ sở.
+ Giáo dục môi trường lồng ghép trong chương trình giáo dục ở các 
trường phổ thông.
3.2. Phát triển mảng cây xanh thành phố 
Chú trọng đến chức năng phòng hộ môi trường và tạo cảnh quan. 
Phát triển mảng cây xanh thành phố phải gắn liền và song đôi với tốc 
độ đô thị hóa, quy hoạch phát triển đô thị đến đâu phải kèm theo quy 
hoạch mảng xanh của các khu quy hoạch này, với tỷ lệ cây xanh tối 
thiểu đạt 40% độ che phủ.
+ Cải thiện dần tình trạng phân bố mảng cây xanh không đồng đều 
trên địa bàn khu vực nội thành cũ (13 quận), đặc biệt gắn kết các 
chương trình chỉnh trang đô thị của thành phố như cải tạo kênh, rạch, 
mở rộng đường sá, xóa bỏ khu dân cư lụp xụp, để trồng cây xanh.
+ Xây dựng quy hoạch chi tiết cây xanh đường phố, trong đó, xác định 
chủng loại cây phù hợp cho từng tuyến đường; hình thành hệ thống 
cây xanh đường phố mang nét đặc trưng chung của thành phố cũng 
như đặc trưng riêng của từng tuyến đường, nhất là khu vực trung tâm. 
Đối với các tuyến cây xanh cổ thụ gắn liền với lịch sử phát triển của 
thành phố, cần nghiên cứu đưa một số tuyến vào danh mục cây bảo 
tồn và có chế độ chăm sóc đặc biệt để bảo đảm an toàn.
+ Tiếp tục tăng cường trang trí cây xanh, hoa kiểng trên những đường 
phố khu vực trung tâm, cửa ngõ thành phố; hình thức trưng bày phong 
phú, đẹp mắt, tạo ấn tượng.
+ Đối với diện tích cây xanh lâu năm và cây xanh hàng năm chuyển 
sang mục đích sử dụng khác phải bảo đảm giữ lại tối thiểu 35 - 40% 
đất trồng cây xanh. 
Độ che phủ cây xanh bình quân ở TP.HCM chỉ bằng 1/10 chỉ tiêu 
cây xanh ở các thành phố tiên tiến thế giới
Cây xanh thiếu trên đường phố TP.HCM
Biểu 2: Quy hoạch sử dụng đất mảng cây xanh TP.HCM đến năm 2025
 (Ban hành kèm theo Quyết định số 17/2011/QĐ-UBND ngày 
18 tháng 3 năm 2011 của Ủy ban nhân dân TP.HCM)
(Nguồn Sở Giao thông Vận tải TP.HCM)
61SË 99 . 2019
3.3. Một số góp ý về văn bản nhằm phát triển mảng cây xanh thành 
phố 
Tại Sơ đồ Các văn bản quy phạm pháp luật về công tác quản lý không gian xanh đô thị cho 
thấy có 7 Luật, 8 Nghị định có liên quan trực tiếp đến công tác quản lý mảng cây xanh đô thị, 
ngoài ra còn một số văn bản khác có liên quan không trực tiếp.
Tác giả kiến nghị tiếp tục triển khai Nghiên cứu, rà soát điều chỉnh, bổ xung các quy định có 
liên quan đến cây xanh như Nghị định 64/2010; quy chuẩn kỹ thuật quy hoạch đô thị, Tiêu 
chuẩn, các định mức kinh tế kỹ thuật về cây xanh đường phố để phục vụ quản lý và xây dựng 
không gian xanh cho các đô thị Việt Nam. Bao gồm:
- Điều chỉnh, bổ sung quy định về loại đất công viên, vườn hoa trong nhóm đất sử dụng công 
cộng tại Điều 10 Luật Đất đai. 
- Làm rõ các Thuật ngữ và định nghĩa về cây xanh công cộng giữa TCVN 9257 với Nghị định 
64/2010/NĐ - CP, thông tư số 20/2005/TT-BXD.
- Bổ sung quy định phạm vi hành lang bảo vệ nguồn nước trong đô thị trong Quy chuẩn 
QCXDVN về quy hooạch đô thị. 
- Bổ sung quy định các khu chức năng trong công viên cấp đô thị và cấp khu vực tại Tiêu chuẩn 
TCXDVN 362: 2005 thiết kế quy hoạch cây xanh công cộng trong đô thị của Bộ Xây dựng
Trên đây là những đóng góp về nội dung về thực trạng và đề xuất giải pháp phát triển mảng 
cây xanh đô thị TP.HCM nhằm xây dựng hình ảnh tổng thể hệ thống cây xanh đô thị TP.HCM, 
từ đó có gợi ý giải pháp quy hoạch, quản lý đầu tư phù hợp cho Thành phố phát triển bền vững 
và thích ứng với biến đổi khí hậu.
TÀI LIỆU THAM KHẢO:
1) Đặng Văn Hà (2015). Hiện trạng cây xanh thành phố Hà Nội và đề xuất giải pháp khắc phục cây đổ gẫy sau 
mưa bão hàng năm. Tạp Chí Nông nghiệp & Phát triển Nông thôn, số 21-2015, tr. 118 - 125.
2) Quyết định 199 /2004/QÐ-UB ngày 18/8/2004 của UBND Thành phố ban hành quy định về quản lý công viên 
và cây xanh đô thị trên địa bàn TP.HCM. 
3) Quyết định 661/QĐ-UB-ÐT ngày 26/ 01/2000 của UBND TP.HCM V/v phê duyệt dự án “Quy hoạch công 
viên, cây xanh TP.HCM đến năm 2010”. 
4) Dự án điều chỉnh quy hoạch công viên, cây xanh năm 2010 và quy hoạch dài hạn đến năm 2020.
5) Đặng Văn Hà, Trần Thị Lợi (2016). Hiện trạng và giải pháp bảo tồn cây Muỗm cổ thụ Mangifera foetida Lour 
tại Đền Trần - Nam Định. Tạp chí Nông nghiệp & Phát triển Nông thôn, Số 7-2016: tr. 29 - 137.
6) Đặng Văn Hà, Chu Mạnh Hùng (2016). Giáo trình Thiết kế cảnh quan cây xanh. Nxb. Nông nghiệp Hà Nội.
7) Ahern, Jack (1995). Greenways as a planning strategy. Volum: 12, pp 30 - 35.
Sơ đồ 2: Các văn bản quy phạm pháp luật quản lý KGX đô thị
ß a n g µ n h