Nghiên cứu tình trạng đề kháng insulin và chức năng tế bào beta ở bệnh nhân tăng huyết áp nguyên phát

CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU KHOA HỌC 
41
1 Bệnh viện Ung bướu Thành phố Hồ Chí Minh.
2 Bệnh viện Quân y 175
Người phản hồi (Corresponding): Đỗ Thanh Huyền (bshuyen80ct@gmail.com)
Ngày nhận bài: 12/8/2018, ngày phản biện: 27/8/2018
Ngày bài báo được đăng: 30/9/2018
NGHIÊN CỨU TÌNH TRẠNG ĐỀ KHÁNG INSULIN 
VÀ CHỨC NĂNG TẾ BÀO BETA Ở BỆNH NHÂN 
TĂNG HUYẾT ÁP NGUYÊN PHÁT
 Đỗ Thanh Huyền1, Trương Đình Cẩm2
TÓM TẮT
Mục tiêu: Khảo sát tình trạng đề kháng insulin và chức năng tế bào beta ở bệnh 
nhân tăng huyết áp (THA) nguyên phát.
Đối tượng, phương pháp: Nghiên cứu mô tả cắt ngang có so sánh đối chứng, 
thực hiện trên 136 bệnh nhân tăng huyết áp nguyên phát đến khám và điều trị ngoại trú 
tại phòng khám Nội tim mạch - Bệnh viện Quân y 121- Quân khu 9, từ tháng 1/2017 
đến tháng 1/2018.
Kết quả: Tỉ lệ đề kháng insulin của bệnh nhân THA nguyên phát là 52,9% ( 
HOMA2-IR > 1,22). Chỉ số HOMA2-%B trung bình của nhóm THA (111,56 ± 51,45 ) 
cao hơn so với nhóm chứng (86,68 ± 41,63)(p < 0,014), trong đó tỉ lệ giảm chức năng 
tế bào beta là 3,7%, chức năng tế bào beta bình thường là 71,3%, tăng chức năng tế 
bào beta là 25%. 
Kết luận: bệnh nhân tăng huyết áp nguyên phát có tỉ lệ đề kháng insulin là 
52,9%, giảm chức năng tế bào beta là 3,7%.
Từ khóa: đề kháng insulin, chức năng tế bào beta, bệnh tăng huyết áp.
STUDY OF INSULIN RESISTANCE AND PANCREATIC BETA-CELL 
FUNTION IN HYPERTENSION
ABSTRACT
We have evaluated the prevalence of insulin resistance and pancreatic beta-cell 
TẠP CHÍ Y DƯỢC THỰC HÀNH 175 - SỐ 15 - 9/2018 
42
function in hypertension. A cross- sectional prospective study was carried out on 136 
patients with hypertension. 30 healthy volunteers with the same distribution of age, 
body mass index, and gender were used for control. The insulin resistance and beta - cell 
function were calculated by HOMA2. The results of the study showed that: the cut-off 
insulin resistance HOMA2 in our study is 1,22. The prevalence of insulin resistance in 
hypertension patients was 52,9%. The average of HOMA2-%B index (111,56 ± 51,45) 
was higher than the control group (86,68 ± 41,63)(p < 0,014). The rate of decreasing 
beta-cell function in hypertension was 3,7%.
Keywords: insulin resistance, pancreatic beta-cell, hypertension.
ĐẶT VẤN ĐỀ
Tăng huyết áp và đái tháo đường 
là những bệnh mạn tính thường gặp nhất 
trên thế giới. Tăng huyết áp đi chung với 
đái tháo đường làm tăng nguy cơ mắc 
bệnh tim mạch lên 75%, làm tăng nguy cơ 
tử vong cho quần thể nguy cơ cao này. Việt 
Nam là nước có tỉ lệ THA, ĐTĐ type 2 
cao và tăng nhanh. Theo điều tra mới nhất 
của Hội tim mạch Việt Nam năm 2015-
2016, tỉ lệ tăng huyết áp toàn quốc ở người 
trưởng thành là 47,3%. Năm 2017, Việt 
Nam có khoảng 5,3% dân số mắc bệnh đái 
tháo đường. Trong số các yếu tố đóng vai 
trò quan trọng trong sự hình thành bệnh 
đái tháo đường type 2 là tình trạng kháng 
insulin ở cơ, gan, mô mỡ, xương cộng 
với sự bài tiết bất thường insulin. Nghiên 
cứu kháng insulin và rối loạn chức năng 
bài tiết insulin của tế bào beta tuyến tụy 
ở người tăng huyết áp còn chưa nhiều. Vì 
vậy, chúng tôi tiến hành đề tài này nhằm: 
“Khảo sát tình trạng kháng insulin và chức 
năng tế bào beta ở bệnh nhân tăng huyết áp 
nguyên phát điều trị tại bệnh viên quân y 
121 quân khu 9 ”.
ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP 
NGHIÊN CỨU
1. Đối tượng nghiên cứu
Gồm 166 bệnh nhân đến khám tại 
phòng khám Tim mạch tại BVQY 121 từ 
tháng 1/2017 đến tháng 1/2018 được chia 
làm hai nhóm. Trong đó nhóm bệnh có 
136 bệnh nhân THA nguyên phát, nhóm 
chứng có 30 người khỏe mạnh.
Tiêu chuẩn chọn bệnh
Hai nhóm đối tượng nghiên cứu 
có sự tương đồng về độ tuổi, phân bố giới 
tính và chỉ số nhân trắc.
Nhóm bệnh : Bệnh nhân được 
chẩn đoán THANP theo tiêu chuẩn JNC 
VII.
Nhóm chứng: là những người 
khỏe mạnh, không THA.
Tiêu chuẩn loại trừ: đái tháo đường 
đã được chẩn đoán, bệnh nội khoa nặng: 
suy gan, suy thận , THA thứ phát, bệnh 
CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU KHOA HỌC 
43
nhân sử dụng thuốc hoặc có bệnh nội tiết 
ảnh đến glucose máu.
2. Phương pháp nghiên cứu
Nghiên cứu mô tả cắt ngang.
Cỡ mẫu được tính theo công thức:
( ) ( )
2
2
2/1
d
p1pZ
n
−
= α−
Trong đó: p là tỉ lệ kháng insulin 
ở bệnh nhân THA ước lượng theo nghiên 
cứu của 
Huỳnh Văn Minh năm 1996 với p 
= 41,7%.
Vậy n = 130 bệnh nhân. Thực tế 
chúng tôi nghiên cứu được trên 136 bệnh 
nhân.
Thu thập số liệu: khai thác tiền sử, 
bệnh sử, đo huyết áp, vòng bụng, chiều 
cao, cân nặng bệnh nhân lúc nhập viện. 
Lấy máu xét nghiệm sinh hóa: buổi sáng 
lúc đói (sau bữa ăn cuối ít nhất 6-12h ).
Tiêu chuẩn chẩn đoán THA theo 
JNC VII.
Chẩn đoán kháng insulin: dựa vào 
chỉ số HOMA2-IR, theo tổ chức y tế thế 
giới năm 1998 đề nghị lấy điểm cắt giới 
hạn ở tứ phân vị trên của nhóm chứng.
Xử lý và phân tích số liệu: Sử 
dụng phần mềm phân tích thống kê y sinh 
học: phần mềm SPSS for window 18.0
 KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ 
BÀN LUẬN
1. Đặc điểm chung của đối tượng 
nghiên cứu:
Bảng 1. Đặc điểm tuổi & giới của đối tượng nghiên cứu
Đặc điểm
Nhóm THA
(n=136)
Nhóm chứng
(n = 30)
p
Giới
Nam, n (%)
Nữ, n (%)
46 (33,8)
90 (66,2)
13 (43,3)
17 (56,7)
0,325
Tuổi
Cao nhất 84 82
Thấp nhất 24 25 0,28
Trung bình 60,33 ± 12,33 57,56 ± 14,61
TẠP CHÍ Y DƯỢC THỰC HÀNH 175 - SỐ 15 - 9/2018 
44
Hai nhóm THA, nhóm chứng có 
sự tương đồng về tuổi, giới tính. Tuổi trung 
bình của nhóm THA là 60,33 ± 12,33. Kết 
quả này cao hơn nghiên cứu của Nguyễn 
Thành Thuận 44,1 tuổi, To Ạkande 55,8 
tuổi. Có sự khác biệt này vì đa số bệnh 
nhân tại phòng khám Tim mạch – BVQY 
121 là người lớn tuổi.
Tỉ lệ nữ cao hơn nam. Kết quả này 
khác với các nghiên cứu trong nước như Trần 
Thị Kim Thảo tỉ lệ nữ là 36,8%, Nguyễn Lân 
Việt tỉ lệ nữ là 42,6%. Khác biệt này có thể 
do tính chất dân số của địa phương. 
Bảng 2. Đặc điểm chỉ số huyết áp của đối tượng nghiên cứu
Huyết áp
Nhóm THA
(n=136)
Nhóm chứng
(n = 30)
P
Huyết áp tâm th