Nghiên cứu sự biến đổi các chỉ số doppler mô cơ tim ở bệnh nhân ung thư điều trị Anthracyclin

TẠP CHÍ Y DƯỢC THỰC HÀNH 175 - SỐ 13 - 3/2018 
82
NGHIÊN CỨU SỰ BIẾN ĐỔI CÁC CHỈ SỐ DOPPLER MÔ CƠ 
TIM Ở BỆNH NHÂN UNG THƯ ĐIỀU TRỊ ANTHRACYCLIN
Trương Minh Thương1, Nguyễn Hải Khoa1, Nguyễn Đức Tỉnh1
Nguyễn Hồng Vũ1, Nguyễn Đăng Huy1, Tạ Thị Bích1
Tóm tắt:
Nghiên cứu 30 bệnh nhân hóa trị bằng anthracyclin, siêu âm tim trước và sau 
khi hoàn thành điều trị nhằm tìm hiểu sự biến đổi các chỉ số doppler mô cơ tim sau điều 
trị, nhận thấy:
Có sự biến đổi rõ rệt các chỉ số doppler mô sau điều trị anthracyclin.
Biến đổi các chỉ số doppler mô theo hướng giảm đánh giá chức năng tâm thu 
thất trái: giảm vận tốc sóng tâm thu (Sm), kéo dài thời gian co đồng thể tích (IVCTm), 
tăng chỉ số Tei (MPI). 
Biến đổi rõ có ý nghĩa theo hướng giảm chức năng tâm trương, là dấu hiệu sớm 
của suy chức năng thất trái: giảm biên độ sóng đầu và cuối tâm trương (Em, Am), giảm 
tỷ lệ Em/Am, kéo dài thời gian thư giãn đồng thể tích (IVRTm) và tăng chỉ số Tei.
*Từ khóa: Doppler mô; anthracyclin
STADY OF CHANGES OF MYOCARDIAL TISSUE DOPPLER INDEXS 
IN CANCER PATIENTS WITH ANTHRACYCLIN TREATMENT
Summary:
A study on 30 patients with anthracycline treated, echocardiography before 
and after completion of treatment aimed at understanding the changes in cardiac tissue 
1 Bệnh viện Quân y 175
Người phản hồi (Corresponding): Trương Minh Thương (thuongbs175@gmail.com)
Ngày nhận bài: 12/01/2018, ngày phản biện: 25/01/2018
Ngày bài báo được đăng: 30/3/2018
CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU KHOA HỌC 
83
doppler indexs:
- There is a significant change in tissue doppler after anthracycline treatment.
- The left ventricular systolic dysfunction with decreasing systolic velocity wave 
(Sm), lengthening of isovolumetric contraction time (IVCTm) and increase of MPI.
- Significant changes in decreasing diastolic function, an early sign of left ven-
tricular dysfunction: reduction of diastolic velocity waves (Em, Am ), reduction of Em/
Am ratio, lengthening of isovolumetric relaxation time (IVRTm) and increase of Tei 
index.
*Keywords: Tissue doppler; anthracyclin
ĐẶT VẤN ĐỀ
Có nhiều phương pháp điều trị 
ung thư, trong đó hóa trị liệu giúp mang 
lại hiệu quả cao trong điều trị. Tuy nhiên 
độc tính đối với tim là tác dụng không 
mong muốn đối với nhiều nhóm hóa chất, 
đặc biệt ghi nhận đối với anthracycline. 
Anthracyclin là nhóm hóa chất được sử 
dụng phổ biến trong nhiều phác đồ và 
điều trị hiệu quả nhiều loại ung thư. Tuy 
nhiên, nhóm thuốc này gây nhiễm độc cơ 
tim với tỷ lệ cao (có thể lên tới 26%) [10]. 
Tiêu chuẩn quan trọng nhất 
để đánh giá tổn thương độc cơ tim do 
anthracyclin là kết quả mô bệnh học. 
Tuy nhiên, trong thực hành lâm sàng việc 
tiến hành sinh thiết cơ tim không được 
chỉ định thường quy cho các bệnh nhân. 
Trong khi đó, siêu âm tim là phương pháp 
có độ chính xác cao, không xâm nhập, dễ 
thực hiện và không gây phơi nhiễm bức 
xạ ion hóa. Hiện nay, vấn đề đánh giá ảnh 
hưởng của hóa chất điều trị ung thư lên 
cơ tim rất đáng được quan tâm nhưng ở 
Việt Nam chưa có đề tài nào nghiên cứu 
về vấn đề này. Vì vậy, chúng tôi tiến hành 
đề tài: “Nghiên cứu sự biến đổi các chỉ số 
Doppler mô cơ tim ở bệnh nhân ung thư 
điều trị anthracyclin” nhằm mục tiêu: So 
sánh sự biến đổi các chỉ số Doppler mô cơ 
tim ở bệnh nhân ung thư trước và sau khi 
điều trị anthracyclin.
ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP 
NGHIÊN CỨU
1. Đối tượng nghiên cứu
Gồm 30 BN ung thư được loại trừ 
các bệnh lý tim mạch đủ điều kiện điều trị 
hóa chất anthracyclin tại Trung tâm ung 
bướu - Bệnh viện Quân Y 175 từ tháng 8 
năm 2016 đến tháng 7 năm 2017. 
2. Thiết kế nghiên cứu
Nghiên cứu mô tả loạt ca bệnh, 
theo dõi đợt điều trị, lấy mẫu tiến cứu. 
Các BNNC được kiểm tra siêu âm tại thời 
điểm trước và sau hoàn thành điều trị với 
anthracyclin ở tháng thứ 6 trở đi.
TẠP CHÍ Y DƯỢC THỰC HÀNH 175 - SỐ 13 - 3/2018 
84
3. Các biến số nghiên cứu
Đánh giá biến đổi các chỉ số 
doppler mô cơ tim: Sm, Em, Am, IVCTm, 
IVRTm, ETm, MPI. Đánh giá CNTThTT 
(Sm, IVCTm, MPI) và CNTTrTT (Em, 
Am, Em/Am, IVRTm, MPI).
4. Phương tiện và kỹ thuật 
khảo sát
- Phương tiện nghiên cứu: Máy 
siêu âm Phillips Envisor HD 11-XE có 
đầu dò sector đa tần 2 - 4 MHz có chức 
năng doppler mô. 
- Kỹ thuật khảo sát được thống 
nhất theo qui trình siêu âm tim và đo đạc 
các thông số theo khuyến cáo của Hội 
siêu âm tim Hoa Kỳ.
5. Phương pháp xử lý số liệu
Số liệu NC được xử lý bằng phần 
mềm Stata 12.0, với các thuật toán phù 
hợp với đặc tính của biến số. 
KẾT QUẢ VÀ BÀN LUẬN
Qua NC hồ sơ và kiểm tra siêu 
âm tim ở 30 BN ung thư được điều trị 
anthracyclin từ 8/2016 đến 7/2017 tại 
Bệnh viện quân y 175, kết quả như sau:
1. Đặc điểm chung ở nhóm 
bệnh nhân nghiên cứu
1.1. Đặc điểm phân bố giới tính 
và tuổi 
Đặc điểm phân bố giới tính (n = 30): 
 Biểu đồ 3.1. Tỷ lệ phân bố giới tính của nhóm bệnh nhân nghiên cứu 
Kết quả cho thấy BN nữ chiếm đa số 96,67% (29/30 BN), cao hơn nhiều so với 
BN nam 3,33% (1/30 BN), tỷ lệ nam/nữ = 1/29 (biểu đồ 3.1). So sánh với NC của một 
số tác giả như Katarzyna Mizia-Stec và cs [5], Paul W. Stoodley và cs [8], Daniela Di Lisi 
và cs [2] đều có tỷ lệ 100% BN nữ, tương đồng kết quả NC của chúng tôi. Trong nghiên 
cứu của chúng tôi, mặt bệnh chủ yếu là ung thư vú, chỉ có 01 BN nam (chiếm 3,33%) 
mắc bệnh lymphoma. 
CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU KHOA HỌC 
85
Đặc điểm phân bố theo độ tuổi (n = 30)
Tuổi trung bình của BN nghiên cứu là 48,83 ± 11,25. NC của chúng tôi cho kết 
quả tương đồng với kết quả NC của một số tác giả khác như: nghiên cứu của Katarzyna 
Mizia-Stec và cs [5] (50 ± 9); Paul W. Stoodley và cs [8] (52 ± 10); Daniela Di Lisi và cs 
[2] (57 ± 12). Trong NC của chúng tôi, tuổi mắc bệnh nhiều nhất là nhóm 41 – 60 tuổi với 
21 trường hợp, chiếm tỷ lệ 70% (biểu đồ 3.2).
1.2. Đặc điểm phân bố theo thời gian điều trị và tổng liều tích lũy anthracyclin
Bảng 3.1. Thời gian điều trị và tổng liều tích lũy sau điều trị anthracyclin
Chỉ số NC Nhỏ nhất Lớn n