Liên quan giữa tình trạng kháng insulin với một số yếu tố nguy cơ tim mạch ở bệnh nhân cao tuổi có tăng huyết áp

CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU KHOA HỌC 
5
1 Bệnh viện Quân y 175
Người phản hồi (Corresponding): Nguyễn Thanh Bình (truongcam1967@gmail.com)
Ngày nhận bài: 20/10/2018, ngày phản biện: 25/10/2018
Ngày bài báo được đăng: 30/3/2019
LIÊN QUAN GIỮA TÌNH TRẠNG KHÁNG INSULIN VỚI 
MỘT SỐ YẾU TỐ NGUY CƠ TIM MẠCH 
Ở BỆNH NHÂN CAO TUỔI CÓ TĂNG HUYẾT ÁP
Nguyễn Thanh Bình1, Trương Đình Cẩm1
TÓM TẮT
Mục tiêu: Khảo sát mối liên quan với một số yếu tố nguy cơ tim mạch ở bệnh 
nhân cao tuổi có tăng huyết áp tại bệnh viện quân y 175.
Đối tượng và phương pháp: Nghiên cứu mô tả cắt ngang trên 121 bệnh nhân cao 
tuổi, được chia làm 2 nhóm. Nhóm bệnh gồm 84 bệnh nhân có tăng huyết áp, nhóm chứng 
gồm 37 bệnh nhân không tăng huyết áp. Đánh giá tình trạng kháng insulin bằng mô hình 
HOMA 2.
Kết quả: Chỉ số kháng insulin (HOMA.IR) của nhóm bệnh nhân cao tuổi có tăng 
huyết áp cao hơn so với nhóm bệnh nhân cao tuổi không có tăng huyết áp. Chức năng 
tế bào beta (HOMA.B) và độ nhạy cảm với insulin (HOMA.S) của nhóm bệnh nhân cao 
tuổi có tăng huyết áp thấp hơn so với nhóm bệnh nhân cao tuổi không có tăng huyết áp. 
Chỉ số HOMA.B ở bệnh nhân THA có kèm theo hội chứng chuyển hóa thấp hơn có ý 
nghĩa so với bệnh nhân THA không kèm hội chứng chuyển hóa. Chỉ số HOMA.IR tương 
quan thuận mức độ trung bình với BMI. Ngược lại HOMA.B và HOMA.S tương quan 
nghịch mức độ trung bình với BMI. Không có mối liên quan giữa các chỉ số đề kháng 
insulin với tuổi và giới (p > 0,05).
Kết luận: Ở bệnh nhân tăng huyết áp người cao tuổi có mối liên quan có ý nghĩa 
giữa chức năng tế bào beta và độ nhạy cảm insulin liên quan với hội chứng chuyển hóa 
và chỉ số BMI.
TẠP CHÍ Y DƯỢC THỰC HÀNH 175 - SỐ 17 - 3/2019 
6
Từ khóa: Người cao tuổi có tăng huyết áp, Chỉ số kháng insulin.
RELATIONSHIP BETWEEN INSULIN RESISTANCE 
WITH SOME CARDIOVASCULAR RISK FACTORS
IN ELDERLY PATIENTS WITH HYPERTENSION
SUMMARY
Aim: Investigating associations with some cardiovascular risk factors in elderly 
patients with hypertension at Military Hospital 175.
Subject and Methods: A cross-sectional and case-control study of 121 elderly 
patients were divided into two groups. Disease group was included 84 patients with 
hypertension, control group of 37 patients without hypertension . Evaluation of insulin 
resistance by HOMA 2 model.
Results: Insulin resistance index (HOMA.IR) in elderly patients with hyperten-
sion was higher than in elderly patients without hypertension (p < 0,001). Beta-cell 
function (HOMA.B) and insulin sensitivity (HOMA.S) in elderly patients with hyperten-
sion was lower than in elderly patients without hypertension (p < 0,001). The HOMA.IR 
index correlates positively with BMI, whereas HOMA.B and HOMA.S correlate nega-
tively with BMI (p < 0,05). The HOMA.B index in patients with hypertension associated 
with metabolic syndrome was significantly lower in comparison with hypertensive pa-
tients without metabolic syndrome(p < 0,05). There was no correlation between insulin 
resistance and age and gender (p > 0.05).
Conclusions: In elderly patients with hypertension, there is a significant as-
sociation between beta cell function and insulin sensitivity associated with metabolic 
syndrome and BMI.
Keywords: Elderly with hypertension, Insulin resistance index.
ĐẶT VẤN ĐỀ
Hiện nay tỉ lệ người cao tuổi 
trên thế giới ngày càng tăng và Việt Nam 
không nằm ngoài xu hướng chung đó. Sự 
già hóa dân số sẽ kéo theo hàng loạt các 
bệnh lý liên quan đến người cao tuổi như 
thừa cân béo phì, các bệnh lý tim mạch hay 
đái tháo đường týp 2. Chăm sóc sức khỏe 
cho người cao tuổi đang là vấn đề lớn của 
ngành y tế nhằm làm giảm tỷ lệ bệnh tật, 
giảm tàn phế, giảm gánh nặng về chi phí 
điều trị và làm tăng chất lượng cuộc sống 
cho nhóm dân số này. Do vậy, vấn đề kiểm 
soát càng nhiều yếu tố nguy cơ, đặc biệt là 
CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU KHOA HỌC 
7
tăng huyết áp (THA) và đái tháo đường, 
là chiến lược quan trọng nhằm khống chế 
hoặc làm thoái thui tỉ lệ mắc bệnh[4][8]. 
Một số nghiên cứu trên thế giới đã chỉ ra 
rằng, những bất thường về chuyển hóa 
như tăng Triglycerid, giảm HDL-C, tăng 
mỡ bụng, tăng huyết áp, tăng đường huyết 
là những yếu tố liên quan đến đề kháng 
insulin. Vì vậy, bệnh đái tháo đường týp 
2 chỉ là hậu quả của sự kháng insulin và 
các bất thường chuyển hóa trước đó, trong 
đó có THA[7][9]. Chúng tôi tiến hành đề 
tài này nhằm mục tiêu: Khảo sát mối liên 
quan giữa tình trạng kháng insulin với một 
số yếu tố nguy cơ tim mạch ở bệnh nhân 
cao tuổi có tăng huyết áp.
ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP 
NGHIÊN CỨU
1. Đối tượng nghiên cứu
Gồm 121 bệnh nhân cao tuổi đến 
khám tại phòng khám tim mạch - khớp - 
nội tiết Bệnh viện quân y 175 từ 12/2016 
đến 06/2017. Đối tượng được chia làm 2 
nhóm, nhóm bệnh gồm 84 bệnh nhân có 
tăng huyết áp, nhóm chứng gồm 37 bệnh 
nhân không tăng huyết áp. 
* Tiêu chuẩn lựa chọn đối tượng 
nghiên cứu:
- Bệnh nhân trên 60 tuổi
- Chẩn đoán tăng huyết áp theo 
JNC VII.
* Tiêu chuẩn loại trừ:
- Bệnh nhân đã được chẩn đoán 
ĐTĐ theo ADA 2015.
- Bệnh nhân đang sử dụng insulin
- Đang sử dụng một số thuốc có 
ảnh hưởng đến chức năng tế bào beta như: 
corticoid...
- Mắc các bệnh nhiêm khuẩn cấp 
tính
- Suy gan, suy thận nặng.
- Có các bệnh lý đi kèm nặng.
- Bệnh nhân không đồng ý tham 
gia nghiên cứu.
2. Phương pháp nghiên cứu
- Thiết kế nghiên cứu: tiến cứu, 
mô tả cắt ngang so sánh với nhóm chứng.
- Nội dung nghiên cứu: tất cả đối 
tượng nghiên cứu được hỏi, thăm khám 
lâm sàng tỉ mỉ, làm các xét nghiệm cận 
lâm sàng.
- Hỏi bệnh sử, thăm khám tổng 
quát cơ quan: hô hấp, tuần hoàn, tiết niệu
- Phân loại tăng huyết áp dựa vào 
tiêu chuẩn JNC VII (2003) .
- Chẩn đoán rối loạn lipid máu 
(RLLPM) theo Hội Tim mạch Việt Nam 
2009.
- Chẩn đoán hội chứng chuyển 
hóa theo tiêu chuẩn NCEP-ATP III 2004.
- Đánh giá đề kháng insulin bằng 
mô hình HOMA 2 (Homeostasis Model 
TẠP CHÍ Y DƯỢC THỰC HÀNH 175 - SỐ