Giải pháp nâng cao chất lượng tổ chức không gian hè đường đô thị thành phố Hà Nội

SË 100 . 201974
& TÁC GIẢ 
QUY HOẠCH
Hè đường Hà Nội là không gian phản ánh những đặc trưng của đô thị, thể hiện được bối cảnh văn hóa, lịch sử và trình độ phát triển đô thị. 
Hiện nay, tổ chức không gian hè đường chưa tương 
xứng với vị thế của Thủ đô, chưa tạo được không gian 
tuyến phố tiện nghi, không gian hấp dẫn, dấu ấn đặc 
trưng của đô thị nghìn năm văn hiến. Trước những áp 
lực, thách thức của thực tế, cần có những giải pháp để 
chỉnh trang, hoàn thiện để nâng cao công tác tôt chức 
không gian hè đường đô thị.
Tại các nước trong cộng đồng ASEAN như Singapore, 
Malaysia, Thái Lan,... đã có bài học kinh nghiệm sinh 
động trong việc tổ chức không gian hè đường đô thị. 
Các nước đã gặp bài toán tương tự như Việt Nam trong 
việc tổ chức không gian hè đường. Trong đó, Singapore 
có thể coi là hình mẫu về tổ chức không gian. Hệ thống 
tuyến đường đi bộ, hè đường của Singapore được quy 
hoạch rất bài bản, là các không gian đặc thù trong cấu 
trúc đô thị. Đặc biệt là các tuyến đường ẩm thực “street 
food”, các tuyến đường này ngoài bán đồ ăn, còn bán 
các mặt hàng dịch vụ, quà lưu niệm. Khu phố Tàu 
(China Town), người dân bày bán từ đồ cắt móng tay, 
tượng gỗ, quần áo đến nước hoa, hương phẩm của cộng 
đồng người gốc Ấn. Các ki ốt bán hàng được đặt dọc hè 
đường, còn lòng đường trở thành nơi cho người đi bộ di 
chuyển, thăm quan và dừng chân mua hàng hóa.
Giải pháp tổ chức không gian hè đường đô 
thị Hà Nội
1. Nguyên tắc tổ chức không gian tổng thể hè đường 
đô thị
Gi∂i ph∏p 
Ts. NGUYễN VAêN TUYêN; KTs. DươNG THị NGA; 
Tóm tắt: Việc tổ chức không gian hè đường đô thị cần có cách tiếp cận mới để 
cân bằng và dung hòa các vai trò của nó trong quá trình phát triển đô thị, từ đó 
nâng cao chất lượng không gian hè đường đô thị góp phần tạo bản sắc đô thị. 
Trên cơ sở tiếp nối bài báo “Thực trạng tổ chức không gian và quản lý hè đường 
đô thị thành phố Hà Nội”, một số kinh nghiệm tổ chức không gian hè đường trên 
thế giới, bài báo đề xuất một số giải pháp nâng cao chất lượng tổ chức không 
gian hè đường đô thị Hà Nội. 
Từ khóa: Tổ chức không gian, hè đường đô thị, nội thành Hà Nội
nâng cao chất lượng tổ chức không gian 
hè đường đô thị thành phố hà nội
75SË 100 . 2019
Tổ chức không gian hè đường đô thị Hà Nội:
i) Phải tuân thủ các văn bản pháp luật, các 
quy chuẩn - tiêu chuẩn, quy chế quản lý và 
quy định có liên quan; 
ii) Đảm bảo thống nhất, kết nối trên toàn 
tuyến từ quy hoạch tổng thể đến thiết kế 
đô thị và tổ chức không gian kiến trúc cảnh 
quan đô thị; 
iii) Có giải pháp tổ chức không gian cụ thể 
đối với không gian đặc thù; 
iv) Thúc đẩy sự tham gia hiệu quả của cộng 
đồng dân cư.
2. Nguyên tắc tổ chức không gian các 
chức năng chính hè đường đô thị
Hè đường đô thị Hà Nội phải đảm nhiệm 6 
chức năng của tuyến phố, đặc biệt là chức 
năng xã hội nơi các sinh hoạt trên đường 
phố diễn ra. Xét trên mặt cắt ngang cơ bản 
của một vỉa hè, bài báo có thể nêu ra một 
số nguyên tắc tổ chức không gian như sau:
n Không gian cho người đi bộ: Đàm bảo 
tính mở, nhấn mạnh sự an toàn, liên tục của 
không gian, tránh giao cắt và phân đoạn 
không gian đi bộ. Các vật liệu sử dụng thân 
thiện, không bị trơn trượt, góc nhọn  ảnh 
hưởng đến sự an toàn của người tham gia 
giao thông. 
n Không gian cho các hoạt động kinh tế - 
dịch vụ - xã hội trên đường phố: Đảm bảo 
tính mở, dễ tiếp cận, đa dạng hình thức cảnh 
quan kiến trúc. 
n Không gian cho các yếu tố cây xanh cảnh 
quan và bóng mát: Đảm bảo khoảng trống 
để cây xanh có thể sinh trưởng và phát triển. 
Giành quỹ đất tự nhiên để trồng cây và tăng 
khả năng trao đổi nước, ánh sáng của bề 
mặt. 
n Không gian cho các tiện ích như ghế ngồi, 
thùng rác, cột điện chiếu sáng, bốt điện 
thoại, ATM, điểm chờ xe buýt, bảng tin và 
các yếu tố hạ tầng khác: Đảm bảo dễ tiếp 
cận, an toàn, tiện dụng và dễ sử dụng. Các 
không gian này phải không ảnh hưởng đến 
hoạt động của người đi bộ. 
n Không gian đỗ xe đạp, xe máy, xe ô tô 
(rất thiết yếu trong điều kiện thành phố) và 
không gian ngầm phía dưới dành cho các 
hệ thống hạ tầng. Giành quỹ đất để bố trí 
các điểm đỗ ô tô, xe máy tập trung cho từng 
tuyến phố.
Tất cả các yếu tố trên cần được xem xét, 
cân nhắc và bố trí một cách khéo léo trên 
một hè đường nhằm tối ưu hóa không gian, 
đảm bảo nhu cầu sử dụng của mọi đối 
tượng và tạo ra một môi trường đô thị tiện 
nghi, đẹp mắt, an toàn và sạch sẽ.
3. Giải pháp nâng cao chất lượng tổ chức 
không gian hè đường đô thị Hà Nội
a. TCKG tổng thể theo tuyến: 
Di dời, giải phóng các công trình lấn chiếm 
hè đường để đảm bảo hành lang hè đường 
rộng theo tiêu chuẩn và quy hoạch giao 
thông đã được phê duyệt;
Tạo các công trình điểm nhấn đô thị (cửa 
ngõ đô thị) 
Cải tạo mặt đứng các công trình kiến trúc, 
tiện nghi đô thị và bổ sung cây xanh để tạo 
sự thống nhất toàn tuyến;
n Công trình kiến trúc: 
q Hè đường gắn với các công trình thương 
mại rộng tối thiểu 4,5m để phục vụ các hoạt 
động mua sắm của người dân. Không gian 
hè đường thỏa mãn các nhu cầu thương 
mại dịch vụ cho các quán cà phê ngoài trời, 
quầy hàng,  và nhu cầu xã hội khác đặt 
trên vỉa hè. Khi thiết kế vỉa hè trong khu vực 
thương mại, nên tham khảo ý kiến các chủ 
sở hữu tài sản, tổ chức thương mại, kết hợp 
Hình 1. Tăng cường kết nối không gian hai bên đường Vành đai 3 (SV.Ngô Văn Ánh)
SË 100 . 201976
với kiến trúc sư để xác định chiều rộng vỉa 
hè chính xác và thực tế, để đạt được thành 
công của cộng đồng về thương mại dịch vụ 
và xã hội.
q Hè đường gắn với công trình giáo dục 
rộng tối thiểu 3m để phục vụ các hoạt động 
đưa đón học sinh. Không gian hè đường 
thỏa mãn các hoạt động đưa đón học sinh, 
khu vực đỗ xe chờ của phụ huynh học sinh, 
các hoạt động dịch vụ ăn uống phục vụ 
học sinh 
q Hè đường gắn với công trình hành chính 
rộng tối thiểu 3m đề phục vụ các hoạt động 
trông xe (trong trường hợp công trình thiếu 
không gian để xe phục vụ công dân đến 
làm việc). 
q Hè đường gắn với các công trình văn hóa 
rộng tối thiểu 6m để phục vụ các hoạt động 
văn hóa. Không gian hè đường thỏa mãn 
không gian để tập trung và thoát người khi 
gặp thiên tai, hỏa hoạn. 
Cải tạo, nâng cấp hệ thống các tiện nghi đô thị:
q Cầu hầm đi bộ
Qui mô dự kiến cầu bộ hành: Chiều rộng 
lòng cầu tối thiểu 3,0m (4 làn x 0,75m/làn); 
tối đa 5,25m: (7 làn x 0,75m/làn). Công 
trình tạo thành điểm nhấn về kiến trúc, thể 
hiện tính hiện đại với xu thế chung. Tuy 
nhiên công trình phải có những nét riêng 
biệt của một Thủ đô đang phát triển nhằm 
đảm bảo độ bền vững của kết cấu và hài 
hoà với cảnh quan khu vực đặt cầu vượt. 
q Nhà chờ xe buýt
Hoạt động vận tải hành khách công cộng 
bằng xe buýt có một vai trò rất quan trọng 
đối với sự phát triển kinh tế xã hội tại các 
Thành phố nói chung và thủ đô Hà Nội nói 
riêng. Bố trí lại Nhà chờ xe buýt tại Hà Nội 
trên vỉa hè sao cho vừa đáp ứng nhu cầu 
người đi bộ vừa phục vụ được khác chờ xe. 
Chỉ bố trí nhà chờ xe có mái trên hè đường 
rộng tối thiểu 3m. Khi bố trí Nhà chờ xe cần 
giành chiều rộng tối thiểu 1,5m cho người đi 
bộ. Tích hợp nhiều chức năng vào nhà chờ 
xe như điểm rút tiền công cộng, thu gom 
rác, biển hiệu.
q Nhà vệ sinh công cộng:
Để cải thiện chất lượng cuộc sống đô thị 
ngoài việc nâng cao các điều kiện ăn, ở thì 
cũng không thể quên việc xây dựng mới và 
cải thiện các nhà vệ sinh công cộng đã có 
tạo điều kiện để người dân thể hiện lối sống 
văn minh, lịch sự. Tuy nhiên, không phải cư 
dân nào cũng có điều kiện tiếp cận được với 
nhà vệ sinh công cộng để chứng tỏ sự văn 
minh của mình, bởi trên địa bàn thành phố 
còn thiếu nhà vệ sinh công cộng và không 
ít người dân còn e ngại khi bước chân vào 
một nhà vệ sinh công cộng chưa thực hợp 
vệ sinh môi trường.
m Bố trí một phần diện tích hợp lý để quảng 
cáo khi thực hiện đầu tư bằng hình thức xã 
hội hóa.
m Nhà vệ sinh phải thu hút người sử dụng, 
đáp ứng nhu cầu và thân thiện với môi 
trường, bảo đảm thông thoáng, sạch sẽ và 
đủ ánh sáng.
m Nhà vệ sinh có chiều cao tối thiểu 2.5 m, 
tường ốp gạch men và sàn lát bằng vật 
liệu chống trơn; có lối vào dành cho người 
khuyết tật.
m Diện tích một buồng vệ sinh đủ cho một 
phụ nữ hoặc nam giới trưởng thành.
q Điểm rút tiền tự động
Điểm rút tiền tự động (ATM) đang được ứng 
dụng rộng rãi trên phạm vi toàn các quận 
nội thành Hà Nội. Trước hết, cần rà soát lại 
vị trí đặt công trình này, đảm bảo vị trí lắp đặt 
không ảnh hưởng đến an toàn người rút tiền 
Quy hoπch & t∏c gi∂ 
Hình 3. Nhà vệ sinh công cộng thông minh
Hình 2. Cải tạo kiến trúc cầu đi bộ đường Nguyễn Trãi (SV. Bùi Mạnh Trường)
77SË 100 . 2019
và người tham gia giao thông. Không bố trí điểm rút tiền tại vị trí hè 
đường nhỏ hơn 3m. Các điểm rút tiền phải có tối thiểu 01 bãi đỗ cho 
tối thiểu 03 xe máy (hoặc 06 xe đạp). 
q Biển, cột quảng cáo
Theo lý thuyết về thị giác, biển quảng cáo tạo ra sự thống nhất cho 
một chuỗi mặt đứng công trình trong một tuyến phố, nhằm tạo ra 
một tuyến đồng nhất. Muốn có một tuyến biển hiệu như vậy, biển 
quảng cáo được quy định về cao độ, kích thước và độ dày, tỷ lệ và 
quy cách chiếu sáng. Biển quảng cáo của mỗi cửa hàng có bản 
sắc riêng, theo bộ nhận diện thương hiệu riêng. Có một cách nữa 
để đảm bảo sự hài hoà, đó là có thể tạo một đường khung (border) 
hoặc một mẫu (sample) chung đẹp (tạo khung biển các màu trung 
tính ví dụ như trắng, đen). Cần chú ý đến chiều cao của hệ thống 
biển để thuận tiện cho việc theo dõi của người đi đường, cũng như 
tránh các giải pháp chiếu sáng phản cảm.
q Cây xanh (cây bóng mát, cây cảnh quan, cây bụi, thảm cỏ);
Đảm bảo nguyên tắc “có đường là có cây xanh”. Bảo vệ, chăm sóc 
các tuyến cây xanh đường phố lâu năm sẵn có, tạo dấu ấn đặc 
Quy hoπch & t∏c gi∂ 
Hình 4. Cải tạo, đồng bộ biển quảng cáo đường Giải Phóng (SV. Cao Văn Đức)
Hình 5. Cải tạo vật liệu lát hè đường, bó gốc cây tăng cường thẩm 
thấu nước (SV.Nguyễn Công Chứ) Hình 6. Trang trí nắp hố ga
SË 100 . 201978
trưng cho từng tuyến phố. Trồng cây trên các tuyến 
đường mới mở, phủ xanh các tuyến đường trên 
cao, đường sắt đô thị bằng cây leo. Kết hợp yếu tố 
thiết kế đô thị với thiết kế cảnh quan trên các tuyến 
đường, giải phân cách có mặt cắt ngang lớn. Có kế 
hoạch thay thế các loại cây không phù hợp.
q Công trình hạ tầng kỹ thuật (đèn đường, nắp hố 
ga, thùng chứa rác, ghế ngồi;
Cải tạo chỉnh trang công trình hạ tầng kỹ thuật nhằm 
bảo vệ môi trường, sử dụng năng lượng tự nhiên, 
thúc đẩy sự tham gia cộng đồng. Không bố trí trạm 
biến áp trung thế tại các hè đường có diện tích nhỏ 
hơn 3m. Cải tạo chỉnh trang các điểm tập trung rác, 
hầm chui, cầu đi bộ, đèn đường, biển hiệu, nắp 
hố ga... bằng giải pháp thay đổi vị trí, sơn màu, hạ 
ngầm nhằm tăng cường giá trị thẩm mỹ, thân thiện 
với người đi đường, nâng cao giá trị thẩm mỹ. 
4. Kết luận 
Như vậy, việc tổ chức không gian hè đường đô thị 
trên thế giới đã khẳng định tầm quan trọng trong 
việc xây dựng không gian đô thị có tính nhân văn. 
Hè đường không những là không gian đi bộ mà còn 
là không gian xanh, không gian văn hóa, không 
gian phát triển kinh tế và tuyến không gian tạo lập 
đặc trưng cảnh quan đô thị. Trong khuôn khổ bài 
báo, nhóm tác giả cố gắng đưa ra các nguyên tắc tổ 
chức không gian theo tuyến và một số không gian 
trọng tâm, để từ đó nâng cao chất lượng tổ chức 
không gian hè đường đô thị.
Tài liệu Tham khảo
i. Nguyễn Đỗ Dũng (2016), Sự ra đời của Thiết kế đô thị, Tạp 
chí Quy hoạch Xây dựng, Số 83+84/2016. 
ii. Phạm Thúy loan (2016), Đường phố - hè phố: Cơ sở khoa 
học cho nghiên cứu thiết kế đô thị, Tạp chí kiến trúc Việt Nam, 
số 200 - 2016.
iii. Phạm hùng Cường (2006), Phân tích và cảm nhận không 
gian đô thị, Nhà xuất bản khoa học và kỹ thuật, hà Nội.
iv. Thạch Như Sỹ (2005), Thực trạng và những giải pháp chống 
lấn chiếm lòng đường, vỉa hè góp phần tăng cường an toàn giao 
thông trên địa bàn thành phố hà Nội, Đề tài cấp thành phố hà 
Nội, mã số: 01C-04/10-2004-2. 
v. Phạm Sỹ liêm (2016), Quản lý hè phố theo chức năng, Tạp 
chí kiến trúc Việt Nam, số 200 - 2016.
vi. Ngô Trung hải (2016), Nghiên cứu hướng dẫn thiết kế đô 
thị các không gian công cộng tại các đô thị lớn ở Việt Nam (Các 
trung tâm, quảng trường, đại lộ lớn và các khu đô thị), Đề tài 
nghiên cứu Bộ Xây dựng, mã số: 02/RD 02-04. 
vii. Nguyễn Quốc hoàng (2018), Thiết kế điển hình công trình 
tiện ích đô thị, Viện kiến trúc Quốc gia.