Đào tạo ngành design với thực tiễn xã hội từ nhà trường đến doanh nghiệp

 Tạp chí Khoa học Viện Đại học Mở Hà Nội 57 (07/2019) 41-51 41 
ĐÀO TẠO NGÀNH DESIGN VỚI THỰC TIỄN XÃ HỘI 
TỪ NHÀ TRƯỜNG ĐẾN DOANH NGHIỆP 
INDUSTRIAL DESIGN TRAINING WITH SOCIAL PRACTICES 
FROM UNIVERSITY TO BUSINESS 
Trần Quốc Bình *1 
Ngày tòa soạn nhận được bài báo:5/01/2019 
Ngày nhận kết quả phản biện đánh giá: 5/7/2019 
Ngày bài báo được duyệt đăng: 26/7/2019 
Tóm tắt: Trong nhiều năm qua, việc phát triển đào tạo chuyên môn về mỹ thuật ứng 
dụng ở Việt Nam đã có những bước cải thiện đáng kể. Tuy nhiên sự mất cân đối trong cung 
cầu của ngành đào tạo design hiện vẫn đang là một trong những vấn đề cần có hướng giải 
quyết cụ thể. Cùng với quá trình hội nhập và phát triển, nước ta đang và sẽ còn nhu cầu về mỹ 
thuật ứng dụng có trình độ tay nghề cao, nhưng rõ ràng lượng cung hiện tại chưa đáp ứng 
được nhu cầu đó. Nhiều doanh nghiệp phản ánh về thực trạng không tuyển dụng được những 
nhà thiết kế design đúng yêu cầu. Thực tế hiện nay cho thấy, có một khoảng cách không nhỏ 
giữa giáo dục với thực tiễn xã hội, trong đó mối liên kết với các công ty, doanh nghiệp còn rất 
nhiều hạn chế. Các cơ sở giáo dục, đào tạo mất đi sự cân đối trong cơ cấu đào tạo ở cả phần 
giáo dục và phần đào tạo, chưa có sự kết nối giữa nhà trường, cơ sở đào tạo design với doanh 
nghiệp và xã hội. Tình trạng này gây ra sự mất cân đối trong đào tạo trong các cơ sở giáo 
dục đồng thời gây tình trạng lãng phí nguồn lực của cả người học và người sử dụng lao động. 
Chính vì vậy, cần có các giải pháp hữu hiệu của các cơ quan chức năng, nhà trường các cơ 
sở đào tạo về design cần có hướng đi cụ thể nhằm giải quyết tình trạng mất cân đối trong đào 
tạo design của nước ta hiện nay, nhằm đáp ứng tốt hơn yêu cầu nguồn nhân lực trong mỹ 
thuật ứng dụng của các doanh nghiệp và xã hội trong giai đoạn hiện nay. 
Từ khóa: Đào tạo, design, xã hội, nhà trường, doanh nghiệp 
Abstract: Over the years, the development of professional training in applied fine art in 
Vietnam has made significant improvements. However, the imbalance between supply and 
demand of design training industry is still one of the issues that need specific solutions. Along 
with the process of integration and development, our country is and will still be in need of 
highly skilled applied art, but it is clear that the current supply has not met that demand. 
Many businesses reflect the fact that they cannot recruit the designers. The current reality 
1* Trường Đại học Mở Hà Nội 
 42 Nghiên cứu trao đổi ● Research-Exchange of opinion 
shows that there is a big gap between education and social practice, in which the linkage with 
companies and businesses is still very limited. Education and training units lose the balance 
in both the education and training sections, there is no connection between schools and 
training institutions with enterprises and society. This situation causes an imbalance in 
training in educational institutions while at the same time wasting resources of both learners 
and employers. Therefore, it is necessary to have effective solutions of functional agencies, 
universities and training units on industrial design, there should be specific directions to solve 
imbalance in industrial design training of our country today to better meet the requirements of 
human resources in the applied fines arts of businesses and society in the current period. 
Keywords: Training, design, society, university, businesses 
1. Thực trạng đào tạo ngành 
design và mối liên kết với doanh nghiệp 
tại Việt Nam hiện nay 
Khái niệm về Design 
Định nghĩa Design tiếng Anh hay 
Disegno tiếng Latin đều nhấn mạnh ý tưởng 
sáng tạo hình thức cho một tác phẩm hoặc 
một sản phẩm, một công trình hay một mục 
tiêu xác định dự kiến thực hiện và ý tưởng 
sáng tạo đó biểu hiện qua bản vẽ, phác 
thảo, thiết kế hay bản kế hoạch. Design có 
nhiều nghĩa khác nhau trong các lĩnh vực 
khác nhau... 
Design là giải pháp của thiết kế và 
trang trí nhằm sáng tạo một hình thức hấp 
dẫn phù hợp công năng, mục đích sử dụng 
cho một hay nhiều sản phẩm hoặc một tác 
phẩm. Ngôn ngữ của design là ngôn ngữ tạo 
hình hữu hình: bản vẽ phác thảo, bản vẽ 
thiết kế (hình ảnh 3D và cấu tạo kỹ thuật 
2D). 
Ranh giới giữa Design và Nghệ thuật 
(Art) là rất mỏng manh, không rõ ràng và 
xếp chung cả hai thành khái niệm Nghệ 
thuật ứng dụng, Design ngày nay được hiểu 
một cách rộng rãi là Nghệ thuật ứng dụng 
(Applied Arts). Điều này được đưa ra theo 
quan niệm bởi Raymond Loewy, nhà thiết 
kế công nghiệp hàng đầu của nước Mỹ thế 
kỷ XX và được ứng dụng dạy trong các 
trường Bauhaus (1919-1933) và Trường Tạo 
dáng Ulm (1955-1968) của Đức trong thế kỷ 
trước. [1] 
Cụm từ design ở Việt Nam có nghĩa 
là "Mỹ thuật công nghiệp", "thiết kế tạo 
dáng công nghiệp" hay "mỹ thuật ứng 
dụng". Thuật ngữ này mới nhập vào Việt 
Nam từ thập niên 1960, bắt nguồn từ 
Industrielle Formgestaltung trong tiếng Đức, 
khi các giáo sư trường Đại học Mỹ thuật 
Công nghiệp Halle (Die Hochschule für 
Industrielle Formgestaltung – Halle) sang 
trường Trung cấp Mỹ nghệ Hà Nội trao đổi 
học thuật và đã được dịch thành "Mỹ thuật 
công nghiệp"(MTCN). Từ đó trở thành thuật 
ngữ của ngành và trở nên thông dụng, cụm 
từ MTCN - MTƯD trở nên phổ biến quen 
thuộc ở Việt Nam. [2] 
Design hay MTCN - MTƯD 
thường được xếp loại bởi một số nhóm 
ngành chính sau: 
- Design Công nghiệp (Industrial Design). 
- Design Đồ họa (Graphic Design) 
- Design Thời trang (Fashion Design) 
- Design Nội thất (Interior Design) 
- Nghệ thuật trang trí (Decorative Arts) 
Ngoài ra design được mở rộng lĩnh vực 
theo sản phẩm và dịch vụ đáp ứng nhu cầu 
xã hội ngày càng phát triển, đặc biệt trong 
bối cảnh thế kỷ XXI khi nền văn minh bước 
vào thời kỳ mới với nhiều tiến bộ vượt bậc 
của khoa học công nghệ. 
 Nghiên cứu trao đổi ● Research-Exchange of opinion 43 
1.1. Thực trạng đào tạo ngành design 
hiện nay 
Trong những thập niên gần đây, sự 
bùng nổ về công ... , các nhà khoa 
học nghiên cứu độc lập, doanh nghiệp và 
 Nghiên cứu trao đổi ● Research-Exchange of opinion 47 
cựu sinh viên là một trong các phương 
pháp rất hiệu quả để liên kết giữa đại học 
và Doanh nghiệp. Các trường, khoa dạy 
design thường xuyên tổ chức các buổi đối 
thoại giữa nhà trường với doanh nghiệp, 
cựu sinh viên thành đạt về các vấn đề kinh 
tế xã hội, trào lưu xu hướng thiết kế mới 
nổi trội gần đây. Nhà trường, khoa nên có 
định hướng đưa mối quan hệ, hợp tác với 
các doanh nghiệp lên tầm đối tác chiến 
lược. Doanh nghiệp hỗ trợ tài chính, tiếp 
nhận và hỗ trợ sinh viên đồ họa, nội thất, 
thời trang của nhà trường, khoa đến thực 
tập tại công ty, tài trợ nhà trường trong 
việc tổ chức các sự kiện thường niên cho 
sinh viên ngành MTƯD như: mở các cuộc 
triển lãm thiết kế ứng dụng trên địa bàn 
thành phố hoặc triển lãm các trường 
MTƯD toàn quốc. Qua đó các doanh 
nghiệp, công ty thiết kế biết được khả năng 
sáng tạo của sinh viên đồng thời cũng tìm 
được những nhà thiết kế phù hợp cho công 
ty cũng như doanh nghiệp của mình. Đổi 
lại nhà trường, khoa và các giảng viên, 
phải cam kết hoàn thành các báo cáo khoa 
học phục vụ cho các đề tài nghiên cứu của 
doanh nghiệp cũng như nguồn nhân lực 
theo đơn đặt của doanh nghiệp và các công 
ty thiết kế ngay cả khi các doanh nghiệp, 
công ty thiết kế, muốn được góp một phần 
vào đào tạo sinh viên nếu doanh nghiệp 
yêu cầu. 
 Qua các cuộc hội thảo giữa nhà 
trường, khoa và doanh nghiệp, đại diện 
lãnh đạo các trường và doanh nghiệp cùng 
nhau thảo luận, góp ý về nội dung chương 
trình đào tạo design, tùy theo từng ngành 
cụ thể, phối hợp với trường, khoa xây dựng 
và phát triển chương trình đào tạo về 
nguồn nhân lực cao mà các công ty thiết 
kế, các doanh nghiệp cần góp ý trong giảng 
dạy các kỹ năng thực hành, thực tập để đáp 
ứng nhu cầu của doanh nghiệp và xã hội. 
 Bên cạnh đó, doanh nghiệp cũng 
sẽ cử chuyên gia, những người giàu kinh 
nghiệm về thiết kế, marketing,cùng phối 
hợp với khoa và giảng viên trong khoa 
tham gia giảng dạy các môn học tự chọn 
cùng các giảng viên hướng dẫn đề tài đồ án 
tốt nghiệp nhằm hỗ trợ cho sinh viên các 
kỹ năng nghề nghiệp phù hợp với yêu cầu 
thực tiễn của sự phát triển nguồn nhân lực 
ngành MTƯD, nâng cao chất lượng đào 
tạo của các trường đào tạo design trong 
giai đoạn hiện nay. 
2.2. Liên kết đào tạo ngành design 
với các doanh nghiệp liên quan 
 Trong các trường đạo tạo về MTƯD 
thường có nhiều khoa, ngành, ví dụ như 
khoa nội thất, đồ họa, thời trangvì vậy nhà 
trường cần cho từng khoa chủ động thiết lập 
trung tâm hợp tác doanh nghiệp và trung 
tâm phát triển nghề nghiệp cho sinh viên, 
xây dựng mạng lưới các doanh nghiệp có 
các thành tố là cựu sinh viên, mối quan hệ 
lãnh đạo, doanh nghiệp để tranh thủ sự hỗ 
trợ của doanh nghiệp hoặc hình thành nên 
các trung tâm phát triển hợp tác doanh 
nghiệp. Các bộ phận này có thể là một 
phòng/ban độc lập, cũng có thể là một bộ 
phận trong một phòng/ban hoặc trung tâm. 
Có thể đưa ra ví dụ về tên của các bộ phận 
này như: Trung tâm hợp tác doanh nghiệp 
và hỗ trợ sinh viên. Trung tâm kết nối doanh 
nghiệp với sinh viên, Trung tâm đào tạo 
(khác với phòng đào tạo). Các tuyên bố 
về chức năng và nhiệm vụ của các trung 
tâm. Trung tâm này đều có các nhiệm vụ 
chính, như: 
 - Tiếp nhận, tư vấn và hỗ trợ giới thiệu 
việc làm thêm cho sinh viên để sinh viên 
vừa có cơ hội làm việc cũng như thực tập 
nâng cao tay nghề và có thêm thu nhập. 
 48 Nghiên cứu trao đổi ● Research-Exchange of opinion 
Trung tâm này còn là nơi giới thiệu việc làm 
cho sinh viên khi tốt nghiệp. 
tác và tổ chức đào tạo. Hợp tác đào tạo theo 
nhu cầu doanh nghiệp. 
 - Tổ chức triển khai các hoạt động đào 
tạo cho sinh viên. Xây dựng và phát triển 
mối quan hệ với cựu sinh viên và doanh 
nghiệp. Hỗ trợ giới thiệu cho sinh viên đến 
các công ty thiết kế để sinh viên thực tập. 
 - Tư vấn hướng nghiệp, tiếp nhận tài 
trợ học bổng của các doanh nghiệp trong 
và ngoài nước, trang thiết bị học tập cho 
sinh viên. 
 - Tổ chức khảo sát tình trạng việc làm 
của sinh viên sau khi tốt nghiệp, đánh giá 
thông tin phản hồi của các doanh nghiệp và 
tổ chức sử dụng lao động về chất lượng sinh 
viên sau tốt nghiệp. Tổ chức cho sinh viên 
tham quan doanh nghiệp. Tổ chức một 
lần/một học kỳ. Thời gian của các đợt tham 
quan doanh nghiệp cũng khác nhau, từ một 
ngày đến vài ngày. 
Trường, khoa kết nối với nhà tuyển 
dụng, doanh nghiệp, các công ty thiết kế, 
đưa ra các chương trình thực hành, thực 
tập cho sinh viên. Chương trình thực tập 
rất quan trọng đối với sinh viên ngành 
MTƯD, không chỉ giúp sinh viên củng cố, 
ứng dụng kiến thức đã học để năng cao tay 
nghề mà còn phát triển kỹ năng thao tác 
các kỹ năng thực hành máy, tiếp cận với 
công nghệ hiện đại, những xu hướng thiết 
kế mới đang được thịnh hành trên thế giới 
cũng như trong nước, làm quen với môi 
trường doanh nghiệp. Từ đó sinh viên có 
tay nghề cao đáp ứng nhu cầu của các 
doanh nghiệp. 
Ngoài ra các trường đại học đào tạo về 
design nên mời các chuyên gia, cựu sinh 
viên thành đạt, doanh nhân đang công tác ở 
các doanh nghiệp tư vấn thiết kế đồ họa, 
nội thất, thời trang tham gia vào quá trình 
đào tạo tại khoa, mời các nhà nghiên cứu 
doanh nhân nói chuyện thực tiễn hay giảng 
dạy một số chương thực hành, tổ chức hội 
thảo và giao lưu giữa cựu sinh viên, doanh 
nghiệp với sinh viên nhằm tạo điều kiện 
cho sinh viên tìm hiểu về thực tiễn hoạt 
động kinh doanh. Qua các buổi trao đổi 
này, sinh viên có thể tìm hiểu thêm hoặc 
phát triển những nghiên cứu sau này, đồng 
thời doanh nghiệp cũng có cơ hội quảng 
bá, giới thiệu và cũng có thể tuyển chọn 
được ứng viên tiềm năng, tâm huyết. 
2.3. Nhà trường, cơ sở đào tạo thiết 
kế chương trình dựa trên nhu cầu xã hội 
và doanh nghiệp 
 Qua sự hợp tác giao lưu trao đổi nói 
trên, nhà trường, khoa, cơ sở đào tạo có thể 
kết hợp với các doanh nghiệp thiết kế các 
chương trình đào tạo dựa trên nhu cầu thực 
tế của từng doanh nghiệp. Phương pháp này 
rất cần được áp dụng vào các chương trình 
đào tạo ngành MTƯD ở Việt Nam vốn dĩ xa 
rời thực tế công nghiệp. Phương pháp này 
rất phù hợp với kinh tế thị trường vì thường 
chỉ giải quyết một vấn đề liên quan đến công 
ty theo xu hướng biến đổi kinh tế xã hội. 
Chương trình đào tạo có thể được chia ra 
làm hai phần: 
- Kiến thức nền tảng và kiến thức mô 
hình thực tế. Kiến thức nền tảng mang tính 
học thuật cao nhằm tạo cơ sở khoa học nền 
tảng để giải quyết vấn đề đặt ra. 
- Kiến thức mô hình thực tế là giới 
thiệu các mô hình lý thuyết dùng để giải 
quyết các vấn đề sẽ được giải quyết trong 
dự án. 
Với chương trình đào tạo này sinh 
viên sẽ biết học để làm gì và làm để hiểu 
hơn những gì được học. Ngoài ra, nhà 
trường còn lập ra hội đồng đánh giá khóa 
học trong đó có các giảng viên trong trường, 
các giảng viên ngoài trường và các thành 
 Nghiên cứu trao đổi ● Research-Exchange of opinion 49 
viên khách mời từ các công ty, doanh nghiệp 
về đánh giá kết quả của sinh viên. Sinh viên 
khi được các chuyên gia đánh giá sẽ tiếp thu 
được nhiều kiến thức quí báu từ các chuyên 
gia. Ưu điểm của phương pháp này là tạo 
mối liên kết hữu cơ, doanh nghiệp cùng 
tham gia kiểm tra đánh giá kết quả học tập 
của sinh viên đồng thời có tác động thay đổi 
kết cấu chương trình đào tạo, trong khi nhà 
trường sẽ cân bằng được chương trình đào 
tạo có kịp thời đáp ứng được nhu cầu 
của các doanh nghiệp và sự phát triển 
của xã hội. 
2.4. Thành lập doanh nghiệp 
thuộc Khoa 
Trường cho phép các khoa thành lập 
các doanh nghiệp, trung tâm nghiên cứu 
thiết kế mỹ thuật, xưởng đồ họa, nội thất, 
thời trang dưới sự quản lý của khoa. Đây là 
một trong những yếu tố đặc trưng của từng 
khoa. Việc này giúp cho trường, khoa xây 
dựng được cơ sở hạ tầng phục vụ cho nghiên 
cứu học tập đồng thời cũng khai thác được 
lợi ích kinh doanh từ đó. Ngoài ra các doanh 
nghiệp, trung tâm trực thuộc khoa sẽ đóng 
góp một phần kinh phí xây dựng hệ thống 
phòng thí nghiệm tiên tiến là hình thức liên 
doanh với các doanh nghiệp để xây dựng 
các phòng, xưởng thực tế cho các sinh viên 
thực hành và đào tạo nâng cao tay nghề cho 
kỹ thiết kế tương lai. Đây cũng là một cách 
tăng nguồn kinh phí cho các trường, khoa 
đang đào tạo mỹ thuật ứng dụng có thêm 
kinh phí đầu tư trang thiết bị dạy học hiện 
đại phục vụ cho sự phát triển của trường. 
Hình thức thành lập doanh nghiệp trung tâm 
thuộc khoa thành công khi cả hai bên dựa 
trên mục tiêu chuyển giao kiến thức công 
nghệ chứ không phải đơn thuần là tiết kiệm 
tiền trong việc đầu tư cơ sở hạ tầng cho 
nghiên cứu và học tập. 
2.5. Chương trình thực tập nghề tại 
công ty, doanh nghiệp thiết kế 
 Nhà trường, khoa xây dựng một 
chương trình huấn luyện nghề nghiệp (thực 
tập hoặc kiến tập) cho sinh viên ngành 
design ngay từ năm thứ 3. Sinh viên năm 
thứ 3 sẽ được khoa gửi đi đến các doanh 
nghiệp theo đúng chuyên môn đang theo 
học. Ví dụ sinh viên ngành nội thất gửi về 
các doanh nghiệp, công ty thiết kế thi công 
nội thất. Sinh viên ngành đồ họa gửi về các 
công ty in ấn, công ty quảng cáo, công ty 
truyền thông. Sinh viên ngành thời trang gửi 
về các công ty may, các nhà chuyên thiết kế 
thời trang để thực tập. Từ đó giúp cho sinh 
viên được trải nghiệm thực tế, từ thực hành 
đến lý thuyết, nắm vững các công đoạn 
trước, trong và sau thiết kế, từng bước hiểu 
được công việc mà mình đã, đang và sẽ làm 
sau này và có cơ hội tạo dựng các mối quan 
hệ nghề nghiệp. 
 Chương trình thực tập này được tính 
như một tín chỉ phải hoàn thành trước khi 
bước vào năm cuối. Nhà trường, khoa, kết 
hợp với các công ty doanh nghiệp thiết kế 
tạo ra một mạng lưới các trợ giảng cấp cao 
từ trường đến doanh nghiệp (người của 
doanh nghiệp) có hiểu biết và kiến thức về 
lĩnh vực nghề nghiệp chuyên môn. Nhà 
trường, khoa kết hợp với các công ty, doanh 
nghiệp để hỗ trợ sinh viên trong suốt thời 
gian thực tập. Trong quá trình thực tập sinh 
viên sẽ có cơ hội cọ xát và thể hiện mình 
trước yêu cầu và môi trường làm việc tại 
doanh nghiệp. Các trợ giảng sẽ giao nhiệm 
vụ và giám sát sinh viên trong suốt quá trình 
thực tập. Như vậy cho thấy sự liên quan gắn 
bó mật thiết của nhà trường với doanh 
nghiệp thông qua chương trình thực tập của 
sinh viên, mối quan hệ liên kết giữa sinh 
viên - trợ giảng - doanh nghiệp – các công ty 
sẽ được thiết lập. Lưu ý, đây không phải là 
 50 Nghiên cứu trao đổi ● Research-Exchange of opinion 
đợt thực tập tốt nghiệp như ở các trường 
không phải chuyên MTƯD đang thực hiện 
mà là đợt thực tập huấn luyện nghề nghiệp 
để chuẩn bị kinh nghiệm, kỹ năng thiết kế 
cho sinh viên trước khi nhận đề tài/đồ án 
nghiên cứu tốt nghiệp của mình. Như vậy, 
đề tài/đồ án tốt nghiệp của sinh viên sẽ phù 
hợp với như cầu doanh nghiệp và sinh viên 
có thời gian trải nghiệm thực tế để có định 
hướng nghiên cứu tốt hơn trong đồ án tốt 
nghiệp của mình. 
3.Kết luận 
Theo tôi, các doanh nghiệp trong 
nước chưa có cơ hội và điều kiện tiếp cận 
với mô hình, từ nhà trường đến doanh 
nghiệp. Vì vậy trong quá trình đào tạo cần 
có sự tham gia của doanh nghiệp, như đề 
xuất danh mục nghề, tham gia giảng dạy và 
đánh giá kết quả học tập, tổ chức cho học 
sinh thực tập tại doanh nghiệp... Sinh viên 
khi ra trường họ đã được thực tập và làm 
việc tại doanh nghiệp, công ty và ở mức độ 
nhất định đã đáp ứng được yêu cầu của 
doanh nghiệp cả về kiến thức và kỹ năng 
chuyên môn. 
Các doanh nghiệp tư nhân, doanh 
nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài, các công 
ty tư vấn thiết kế có quy mô nên chủ động 
kết hợp với nhà trường, cơ sở đào tạo về 
design tổ chức các buổi hội thảo trao đổi về 
các xu hướng thiết kế, những yêu cầu của 
các doanh nghiệp, hỗ trợ bồi dưỡng kỹ năng, 
thực hành thực tập cho sinh viên tại các địa 
điểm của công ty, doanh nghiệp mình. Thực 
tập tại các cơ sở đào tạo của doanh nghiệp 
có ưu điểm là hình thức đào tạo phù hợp với 
đặc điểm sản xuất cũng như công nghệ của 
doanh nghiệp. Do vậy các doanh nghiệp và 
công ty vừa tiết kiệm được thời gian đào tạo 
và tiết kiệm chi phí cho doanh nghiệp, vừa 
tìm được nhân lực làm việc theo yêu cầu của 
doanh nghiệp. 
Đây là một mô hình cần được nhà 
trường, các doanh nghiệp bắt tay nhau hợp 
tác đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao. 
Một sự hợp tác mang lại ba lợi ích. Một là 
lợi ích cho nhà trường, tạo sự uy tín cho cơ 
sở đào tạo. Hai là các công ty, doanh 
nghiệp không mất công, mất thời gian tiền 
bạc đào tạo lại người lao động cho phù 
hợp với doanh nghiệp của mình. Ba là 
tránh lãng phí tiền của đầu tư của chính 
phủ trong tình hình kinh phí chi cho giáo 
dục nước ta còn eo hẹp. 
Tài liệu tham khảo: 
Tài liệu tham khảo trong nước: 
1. Vũ Thị Phương Anh. (2013). Gắn kết giữa 
nhà trường và doanh nghiệp: Phải chăng còn 
thiếu một mắt xích? Truy cập ngày 27/02/2018 
tại http:/ncgd vn. Blogspot.com/2013/10/gan-
ket-giua-nha-truong-va-doanh nghiep.html 
2. Nguyễn Ngọc Dũng (2012), “Bàn về thuật 
ngữ Design”, Tạp chí Nghiên cứu Mỹ thuật, số 
3,4/12, tr.12-15. 
3. Nguyễn Ngọc Dũng, “Bàn về thuật ngữ 
Design”, Tạp chí Nghiên cứu Mỹ thuật, số 
3,4/12, 2012, tr.12-15. 
4. Vũ Tiến Dũng. (2016). “Một số giải pháp 
tăng cường liên kết đào tạo giữa trường đại 
học và doanh nghiệp”, Tạp Chí Lí Luận 
Chính Trị, số 5. 
5. Trần Khánh Đức. Giáo Dục Đại Học Việt 
Nam Và Thế Giới, Đại học Quốc gia Hà Nội, 
2012. 
6. Trần Khánh Đức. “Đặc trưng và mô hình 
quản lý giáo dục ở một số nước trên thế giới”. 
TTKHGD, Số 102 Tr.42-43, 45. 
7. Nguyễn Đình Luận. (2015). Sự gắn kết 
giữa nhà trường và doanh nghiệp trong đào 
tạo nguồn nhân lực phục vụ phát triển kinh 
tế xã hội ở Việt nam: Thực trạng và khuyến 
nghị. Tạp Chí Phát Triển và Hội Nhập, 22 
(32). 
8. Phạm Thi Ly. (2016). Về quan hệ hợp tác 
giữa nhà trường và doanh nghiệp. Truy cập