Bàn về xây dựng thành phố thông minh bền vững ở Việt Nam

SË 103+104 . 2020116
Liên quan đến phát triển thành phố bền vững, thành phố xanh, thành phố thông minh, Đảng và Nhà nước ta đã ban hành một số văn bản pháp quy quan trọng như sau:
n Quyết định số 622/QĐ-TTg, ngày 10/5/2017 của Thủ tướng 
Chính phủ phê duyệt Kế hoạch hành động quốc gia thực hiện 
chương trình nghị sự 2030 vì sự phát triển bền vững của Việt Nam;
n Chính phủ (2015), Nghị quyết số 36/NQ-CP ngày 14/10/2015 về 
Chính phủ điện tử;
n Chiến lược Quốc gia về Tăng trưởng xanh. Quyết định phê duyệt 
của Thủ Tướng Chính phủ số 1393/QĐ-TTg, ngày 25/9/2012;
n Chương trình Quốc gia về sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu 
quả giai đoạn 2019-2030 được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt 
trong QĐ số 280/QĐ-TTg, ngày 13/3/2019; 
n Đề án phát triển đô thị thông minh bền vững Việt Nam giai đoạn 
2018-2025 và định hướng đến năm 2030, được Thủ tướng Chính 
phủ phê duyệt số 950/QĐ-TTg, ngày 1/8/2018.
Cho đến nay hầu hết các thành phố lớn ở nước ta đều đã đề ra kế 
hoạch hành động phát triển thành phố bền vững như Quyết định 
của Thủ tướng Chính phủ số 622/QĐ-TTg nêu trên. Cũng đã có 
không ít các thành phố như Hà Nội, TP.HCM, Đà Nẵng, Đà Lạt, Bình 
Dương đã đề ra chủ trương xây dựng thành phố thông minh toàn 
diện, hoặc về một số lĩnh vực của thành phố thông minh. Nhưng cho 
đến nay chưa có thành phố nào tổng kết tự đánh giá đã đạt được 
một số tiêu chí của thành phố bền vững, hay thành phố thông minh. 
Trong các năm gần đây đã có nhiều chủ đầu tư các khu đô thị 
tự xưng và quảng bá là đã đầu tư thiết kế và xây dựng các khu 
đô thị sinh thái, như là: Khu đô thị Phúc Việt, khu đô thị Việt 
Hưng, Hà Nội; khu đô thị Quan Nam - Đà Nẵng; khu đô thị Tam 
DISCUSS BUILDING A SUSTAINABLE SMART CITY IN VIETNAM
The article presents the necessity and overview of building a 
sustainable city, smart city, sustainable smart city, proposing criteria 
for sustainable city and integrating smart city construction with 
sustainable city building to build sustainable smart cities, raising 
challenges and proposing urgent measures to build a sustainable 
smart city in our country.
Bài báo trình bày sự cần thiết và tổng quan 
về xây dựng thành phố bền vững, thành phố 
thông minh, thành phố thông minh bền vững, 
đề xuất các tiêu chí về thành phố bền vững, 
lồng ghép xây dựng thành phố thông minh với 
xây dựng thành phố bền vững để xây dựng 
thành phố thông minh bền vững, nêu ra các 
thách thức và đề xuất các biện pháp bức bách 
nhằm xây dựng thành phố thông minh bền 
vững ở nước ta.
Từ khóa: Thành phố thông minh, thành phố bền vững, thành phố 
thông minh bền vững.
BÀN VỀ XÂY DỰNG 
THÀNH PHỐ 
THÔNG MINH 
BỀN VỮNG
Ở VIỆT NAM
GS.TSKH. PHAïM NGọC ĐAêNG, TS. KTS. PHAïM HẢI HAø 
Trường Đại học Xây dựng Hà Nội
117SË 103+104 . 2020
Phu, Quảng Nam; khu đô thị Mỹ Phước 
4, Bình Dương; khu đô thị Phú Mỹ Hưng, 
TP.HCM Thực chất các khu đô thị này 
đã chú ý bảo đảm các không gian xanh, 
đã tôn tạo cảnh quan thiên nhiên trong 
khu đô thị và tạo ra môi trường sống tốt 
hơn các khu đô thị khác. Nhưng đánh 
giá một cách chính xác thì các khu đô thị 
này chưa đáp ứng các tiêu chí của đô thị 
xanh, đô thị bền vững, nhất là tiêu chí về 
sử dụng năng lượng tái tạo, tiết kiệm và 
hiệu quả nguồn nước, tài nguyên đất và 
xử lý chất thải ô nhiễm. 
1. Thành phố có tầm quan trọng 
ngày càng lớn đối với phát triển 
bền vững quốc gia
Phân tích của WB đối với 750 thành phố trên 
toàn cầu cho thấy từ năm 2005 đến 2012, 
tăng trưởng kinh tế ở 72% các thành phố 
nêu trên đã vượt xa tăng trưởng kinh tế quốc 
gia của họ. Đến năm 2025, 600 thành phố 
hàng đầu thế giới dự kiến sẽ chiếm khoảng 
60% GDP toàn cầu. GDP của London ngày 
nay chiếm gần 1/5 GDP của Vương quốc 
Anh. Tại Hoa Kỳ, hành lang Đông Bắc 
(Boston đến Washington, D.C.) và khu vực 
đô thị Los Angeles chiếm gần 1/3 GDP Hoa 
Kỳ. Theo số liệu của ADB, phát triển kinh tế 
- xã hội của các quốc gia ASEAN ngày càng 
tập trung tại các đô thị lớn, gần 3/4 GDP và 
khoảng 2/3 tổng sản lượng xuất khẩu quốc 
gia do các đô thị đóng góp. Metro Bangkok 
đóng góp tới 44% GDP của Thái Lan, Metro 
Manila đóng góp tới 37% cho GDP của 
Philipine, TP.HCM đóng góp tới 23,5% cho 
GDP Việt Nam. 
Ở Việt Nam, từ khi “Đổi mới” (năm 1986) đã 
mở ra một thời kỳ đô thị hóa nhanh. Năm 
1990, nước ta mới có 500 đô thị lớn nhỏ; 
năm 2000 đã có 649 và đến năm 2019 là 
833 đô thị, trong đó có 02 đô thị loại đặc 
biệt, 20 đô thị loại 1, 29 đô thị loại II, 45 đô 
thị loại III, 85 đô thị loại IV (thị xã) và trên 
650 đô thị loại V (thị trấn). Hiện nay, tỷ lệ 
dân số đô thị của nước ta là 38,5%, thấp 
hơn so với nhiều nước xung quanh, như 
Trung Quốc 59%, Triều Tiên 61,2%, Lào 
42%, Philippine 44,8%, Indonesia 54,7%, 
Malaysia 77%, Singapore 100%.
Quá trình đô thị hóa nhanh chóng ở nước ta, 
cũng như ở các nước trên thế giới, thường 
gây áp lực rất lớn về ô nhiễm môi trường, 
đảm bảo an ninh và an toàn xã hội của cư 
dân. Để giải quyết các vấn đề này, hầu hết 
các thành phố phát triển trên thế giới đều 
định hướng phát triển bền vững và áp dụng 
các giải pháp công nghệ thông tin và truyền 
thông hiện đại trong quản lý và điều hành 
hoạt động của đô thị để đạt được các tiêu 
chí thành phố thông minh bền vững. 
2. Thành phố thông m ... và các 
doanh nghiệp. Cư dân là cảm biến: Được 
trang bị dữ liệu và công cụ phù hợp, công 
dân có thể trở nên chủ động hơn, kết nối, 
hợp tác và tham gia vào xây dựng thành 
phố thông minh. Với sự phổ biến ngày càng 
tăng của các thiết bị có thể đeo và kết nối 
(đặc biệt là điện thoại và internet), công dân 
có thể tự tạo ra dữ liệu. Chẳng hạn, ở thành 
phố Cascais, Bồ Đào Nha, đã từ lâu cho 
phép người dân chụp ảnh và thông báo các 
sự cố, trục trặc của mọi phương diện dịch 
vụ của thành phố. Dữ liệu được thu thập 
thông qua các loại chương trình này không 
chỉ có thể cung cấp cho chính quyền thành 
phố đề ra các chính sách và các biện pháp 
khắc phục kịp thời, mà còn cho phép mọi 
cư dân tự điều chỉnh và trải nghiệm tốt hơn.
(3) Thành phố phải xây dựng được một hệ 
thống công nghệ thông tin & truyền thông 
hiện đại như là một hệ thống hữu cơ tổng thể, 
được kết nối từ nhiều hệ thống thành phần 
với hệ thống trí tuệ nhân tạo, có thể hành xử 
thông minh như con người, để phát triển kinh 
tế, nâng cao chất lượng cuộc sống, cải thiện 
chất lượng phục vụ của chính quyền thành 
phố, giảm tiêu thụ năng lượng, quản lý hiệu 
quả các nguồn tài nguyên thiên nhiên. 
3. Xây dựng thành phố bền vững 
là chiến lược phát triển thành 
phố của thời đại 
Ở nhiều nước trên thế giới đã xây dựng 
thành công các đô thị xanh, đô thị bền 
vững như là: Curitiba (Brazil), các đô thị 
Astin, Chicago, Fort Collins, Alexandria, 
Hình 1. Sơ đồ khung thành phố thông minh theo Deloitte [5]
119SË 103+104 . 2020
Virginia và Portland (Hoa Kỳ), Calgary 
(Canada), Sinh thái Thiên Tân (Trung 
Quốc-Singapore), Singapore, Yokohama 
(Nhật Bản), Stockholm và Malmol (Thụy 
Điển), Copenhagen (Đan Mạch), Freiburg 
(Đức), Linz (Áo), Brisbane (Úc), Auckland 
(Newzeland)... 
Kinh nghiệm của các nước trên thế giới cho 
thấy muốn xây dựng thành công thành phố 
bền vững thì trước tiên phải xây dựng được bộ 
tiêu chí thành phố bền vững phù hợp với điều 
kiện của nước mình làm kim chỉ nam cho mọi 
hoạt động xây dựng thành phố bền vững. 
Trên thế giới đã có nhiều tổ chức quốc tế, 
Mỹ và các nước châu Âu đưa ra bộ tiêu chí 
về thành phố bền vững, như là: 
n Dự án đô thị bền vững môi trường ở châu Âu do 
Viện Môi trường Đô thị Quốc tế điều phối với sự 
tham gia của 12 thành phố của các nước: Đan 
Mạch, Bỉ, Đức, Anh, Tây Ban Nha.
n Các tiêu chí đánh giá TP bền vững môi 
trường tại Anh quốc [1]: Từ năm 2007, 
Tổ chức “Diễn đàn Tương lai” tại Anh đã 
tiến hành đánh giá PTBV đối với các TP 
dựa trên 13 tiêu chí thuộc 3 lĩnh vực: Tác 
động môi trường gồm 4 tiêu chí (chất lượng 
không khí, tác động đối với các hệ sinh thái, 
chất thải rắn, bảo tồn ĐDSH); Chất lượng 
cuộc sống gồm 5 tiêu chí (sức khỏe của 
trẻ sơ sinh và tuổi thọ của cộng đồng dân 
cư, giao thông, việc làm, giáo dục, không 
gian xanh); Thích ứng với tương lai, gồm 4 
tiêu chí (ứng phó với BĐKH, năng lực cạnh 
tranh, tái chế, tái sử dụng chất thải, an ninh 
và an toàn thực phẩm).
n Tiêu chí TP bền vững ở Mỹ [1]: Từ năm 
2007, chính quyền TP Minneapolis thuộc 
tiểu bang Minesota (Mỹ) đề ra kế hoạch 
phát triển TP bền vững với 26 tiêu chí, được 
phân thành 3 lĩnh vực: Sức khỏe và cuộc 
sống, gồm 6 tiêu chí; Bảo vệ môi trường, 
gồm 12 tiêu chí; Vấn đề xã hội, cuộc sống 
của cộng đồng, gồm 8 tiêu chí..
n Hiệp định TP bền vững Môi trường của 
Liên Hợp Quốc - 2005: Vào ngày 5 tháng 
6 năm 2005, nhân dịp kỷ niệm Ngày Môi 
trường Thế giới tại thành phố San Francisco 
(Hoa Kỳ), UNDP và UNEP đã tổ chức Hội 
nghị quốc tế về phát triển thành phố bền 
vững môi trường, có hơn 100 nước và rất 
nhiều tổ chức quốc tế tham dự. Trong Hội 
nghị này “Hiệp định Môi trường Đô thị của 
Liên Hợp Quốc – 2005” đã được thông qua. 
Đây là “Một tập hợp các hướng dẫn để xây 
dựng một tương lai bền vững sinh thái và 
kinh tế năng động cho nhân dân đô thị”. 
Hiệp định Môi trường Đô thị của Liên Hợp 
Quốc - 2005 đề ra hệ thống tiêu chí của đô 
thị bền vững môi trường, đô thị xanh, bao 
gồm bảy lĩnh vực (mỗi lĩnh vực bao gồm ba 
hoạt động): Năng lượng, Chất thải, Thiết kế 
đô thị, Bảo đảm môi trường thiên nhiên của 
đô thị, Giao thông vận tải, Sức khỏe môi 
trường và Môi trường nước. 
Kinh nghiệm của các nước cho thấy xây 
dựng bộ tiêu chí TP bền vững cần phải đảm 
bảo các nguyên tắc: Ngắn gọn, súc tích, 
minh bạch, có đầy đủ các nội dung cơ bản 
và cân đối, hài hòa giữa ba lĩnh vực kinh tế, 
xã hội và môi trường; Có tính khả thi, có thể 
đánh giá định lượng trên cơ sở các thông tin 
dữ liệu sẵn có. 
Dựa trên các nguyên tắc này và tham khảo 
các tài liệu quốc tế, trong nước, tác giả đề 
xuất khung bộ tiêu chí TP bền vững được 
thể hiện ở Bảng 1 dưới đây.
Bảng 1. Đề xuất khung bộ tiêu chí thành phố bền vững của Việt Nam
ß a n g µ n h
SË 103+104 . 2020120
4. Đề xuất các giải pháp nhằm xây dựng đô thị 
thông minh bền vững ở Việt Nam
Mục 2 ở trên đã giới thiệu về thành phố thông minh và mục 3 đã giới 
thiệu về thành phố bền vững hay thành phố sinh thái cùng với đề 
xuất 22 tiêu chí xây dựng thành phố bền vững ở Việt Nam. 
Trong mục 4 này tác giả kiến nghị hòa nhập, lồng ghép nhiệm vụ 
xây dựng thành phố thông minh với nhiệm vụ xây dựng thành phố 
bền vững và gọi là xây dựng thành phố thông minh bền vững, để 
tránh sự trùng lặp, đồng thời tiết kiệm nhân lực, vật lực, tài lực, nâng 
cao hiệu quả phát triển thành phố thông minh và bền vững. Có 
nghĩa là sử dụng công nghệ thông tin và truyền thông là công cụ 
quản lý điều hành phát triển thành phố theo 22 tiêu chí phát triển 
bền vững như trong bảng 1 ở trên. Có nghĩa là xây dựng thành phố 
thông minh được xem là giải pháp chiến lược để xây dựng thành 
phố thông minh bền vững (TPTMBV) ở nước ta.
Trong quá trình xây dựng TPTMBV ở nước ta, chúng ta cần phải nhận 
thức được vấn đề đô thị hóa cao và tương đối nhanh ở nước ta trong 
những năm qua đã làm cho các đô thị phải đối mặt với nhiều vấn đề 
bức xúc, như là: (1) Các vấn đề ô nhiễm môi trường trầm trọng, giao 
thông tắc nghẽn, dịch vụ y tế và giáo dục chưa đáp ứng yêu cầu, các 
vấn đề an toàn xã hội, cung cấp nhà ở còn thấp kém..; (2) Cở sở hạ 
tầng cơ bản của đô thị (điện, nước, giao thông) trở nên lạc hậu, quá 
tải, rất khó cải tạo thành hạ tầng đô thị thông minh bền vững; (3) Cạnh 
tranh kinh tế trong hoàn cảnh toàn cầu hóa rất khó khăn, mức sống 
của dân cư còn thấp kém; (4) Đòi hỏi của người dân về chất lượng 
cuộc sống tăng lên như: giáo dục, y tế, dịch vụ, tiện ích
Xét riêng về xây dựng thành phố thông minh, các thành phố ở nước 
ta đều gặp phải những khó khăn sau: (1) Cơ cấu quản lý, phương 
thức quản lý đô thị tách rời, cục bộ, không liên kết, không chia sẻ, 
thiếu hợp tác giữa các bên; (2) Thiếu kinh phí hoạt động; (3) Năng 
lực ngành CNTT-TT hạn chế, lạc hậu, thực hiện chính phủ điện tử 
chưa đáp ứng yêu cầu; (4) Người dân chưa quan tâm tham gia phát 
huy lợi ích của thành phố thông minh; (5) Thiếu lãnh đạo có tầm nhìn 
để phát triển thành phố thông minh bền vững; (6) Xây dựng TPTM 
đối với nước ta là vấn đề rất mới, hiểu biết về TPTM của lãnh đạo, 
cán bộ quản lý cũng như của mọi người dân đều chưa thấu đáo. 
Khó khăn rất lớn là làm sao có nguồn nhân lực đủ chất lượng đáp 
ứng cho “thành phố thông minh bền vững”, vận hành chính quyền 
điện tử? Công nghệ thông tin là nền tảng quan trọng, tạo ra sự kết 
nối giữa chính quyền, doanh nghiệp với người dân, nhưng chính 
con người mới là yếu tố quyết định sự thành bại của “thành phố 
thông minh bền vững”. Đồng thời, phải bảo đảm sáu phạm vi thông 
minh trong TPTMBV là: Con người thông minh; nền kinh tế thông 
minh; giao thông thông minh; cuộc sống thông minh; môi trường 
thông minh; quản lý thông minh.
Ngoài ra, môi trường tự nhiên cũng là yếu tố cấu thành TPTMBV. 
Cốt lõi của TPTMBV là sử dụng công nghệ để tăng tính bền vững 
và quản lý tài nguyên thiên nhiên hiệu quả hơn, cũng như chống 
chọi với các tác nhân gây biến đổi môi trường và biến đổi khí hậu tốt 
hơn. Khi triển khai xây dựng TPTMBV cần phải quan tâm đặc biệt 
đến bảo vệ tài nguyên thiên nhiên và sử dụng tiết kiệm hiệu quả 
năng lượng và tài nguyên của thành phố. 
Cũng cần phải lưu ý rằng không thể có một hệ thống điều hành 
giao thông thông minh, khi mà hệ thống đường xá bến bãi trong đô 
thị còn thiếu thốn và yếu kém. 
Nhằm xây dựng thành phố TMBV ở nước ta, tác giả đề xuất một 
số giải pháp chủ yếu sau đây:
Thứ nhất: Trước tiên là chú trọng nâng cao nhận thức của các cơ 
quan, tổ chức, cá nhân trong toàn xã hội về sự cần thiết và lợi ích 
của việc xây dựng TPTMBV trong giai đoạn hiện nay. Tiếp theo, 
cần nâng cao hiểu biết, nhận thức, trách nhiệm và năng lực xây 
dựng TPTMBV cho các cơ quan nhà nước, cán bộ, công chức. 
Các cơ quan thông tin đại chúng có trách nhiệm tuyên truyền về 
TPTMBV để tạo sự đồng thuận, hưởng ứng mạnh mẽ trong toàn 
xã hội. Nâng cao hiểu biết của nhân dân về CNTT&TT và các hoạt 
động tham gia xây dựng TPTMBV để họ trở thành các người dân 
thông minh của TPTMBV. Thành phố TMBV phải có công dân 
thông minh (Smart citizen), có việc làm đầy đủ với thu nhập cao. 
Đây được coi là một trong các yếu tố quyết định sự thành bại của 
“thành phố thông minh bền vững”. 
Thứ hai: Phối hợp các bộ, các ngành, tổ chức xây dựng các văn bản 
quy phạm pháp luật quy định chi tiết về các nội dung của “xây dựng 
TPTMBV”. Về lâu dài, cần rà soát hệ thống pháp luật và văn bản 
121SË 103+104 . 2020
dưới luật cũng như các chính sách liên quan đến “xây dựng TPTMBV” để có lộ trình bổ sung, sửa 
đổi cho phù hợp với mô hình phát triển kinh tế - xã hội của TPTMBV.
Thứ ba: Huy động mọi nguồn lực, ưu tiên đầu tư kinh phí cho sự nghiệp điện tử hóa chính quyền 
đô thị các cấp. Ưu tiên đầu tư nguồn vốn khoa học công nghệ và các nguồn vốn khác, cho việc 
xây dựng hệ thống các trung tâm CNTT&TT hiện đại. Hệ thống CNTT&TT bảo đảm trong thành 
phố “vạn vật được kết nối” (Internet of things). Tức là qua hỗ trợ của hệ thống CNTT&TT, cư dân 
sống trong thành phố sẽ kết nối được với thiên nhiên, nhà ở, đường xá, xe cộ và mọi dịch vụ 
Thứ tư: Hướng dẫn các địa phương triển khai những nội dung mới của chính sách, rà soát kiện 
toàn, bồi dưỡng kiến thức, nghiệp vụ về CNTT cho đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức. Chú 
trọng xây dựng và quản lý quy hoạch nguồn nhân lực cho CNTT&TT, đảm bảo đáp ứng yêu cầu 
khi triển khai thực hiện.
Thứ năm: Tăng cường kiểm tra, thanh tra việc thực hiện chính sách, chương trình về triển khai 
xây dựng TPTMBV ở các địa phương để kịp thời phát hiện sai sót và điều chỉnh những nội dung, 
hoạt động không phù hợp. Bảo đảm chế độ thông tin báo cáo và vận hành hệ thống cơ sở dữ liệu 
về xây dựng và phát triển TPTMBV. 
Thứ sáu: Cần phải có một đội ngũ chuyên gia cực giỏi, toàn diện và trung thành với lợi ích nhân 
dân để quản lý, vận hành toàn bộ hệ thống kỹ thuật của TPTMBV. Cuối cùng, cần phải có “chính 
quyền thông minh”, “lãnh đạo thông minh”, gồm những người có tài, có tâm, minh bạch, bởi chính 
quyền thông minh sẽ biết ra quyết sách đúng, lựa chọn đúng lĩnh vực ưu tiên, quyết định mức đầu 
tư phù hợp và biết cách phát triển thành phố đạt được 22 tiêu chí TPBV nêu ra trong bảng 1 ở trên. 
NGÀY NHẬN BÀI: 10/2/2020
NGÀY GỬI PHẢN BIỆN: 11/2/2020
NGÀY DUYỆT ĐĂNG: 10/4/2020.
Tài liệu Tham khảo:
1. Phạm Ngọc Đăng (2016). Suy nghĩ về các tiêu chí thành phố bền vững ở Việt Nam. Tạp chí “Quy hoạch Xây dựng ”. 
Số tháng 81 năm 2016. ISSN 1859-3054.
2. Phạm Ngọc Đăng, Nguyễn Việt Anh, Phạm Thị Hải Hà, Nguyễn Văn Muôn (2014). Các Giải pháp thiết kế công trình 
xanh. Nhà xuất bản Xây dựng, Hà Nội-2014. 
3. Elgazzar R. and El-Gazzar R (2017). Smart Cities, Sustainable Cities, or Both? - A Critical Review and Synthesis of 
Success and Failure Factors. DOI: 10.5220/0006307302500257.
In Proceedings of the 6th International Conference on Smart Cities and Green ICT Systems (SMARTGREENS 2017), 
pages 250-257. ISBN: 978-989-758-241-7.
4. The Gigabit Magazine, July, 2019. Top 10 Smart Cities in the World.
5. William D. Eggers, John Skowron (2018). Smart Cities Overview. Deloitte Insights, Forces of change: Smart cities.
ß a n g µ n h