Bài giảng Lập trình - Bài 1: Các khái niệm cơ bản - Trường Đại học Khoa học tự nhiên TP Hồ Chí Minh

Trường ĐH Khoa Học Tự Nhiên Tp. Hồ Chí Minh
TRUNG TÂM TIN HỌC
2015
Nhập môn lập trình
Bài 1- Các khái niệm cơ bản
Nhập môn lập trình 2
Mục tiêu
- Hiểu được tổng quan ngôn ngữ lập trình C/C++ 
- Công cụ lập trình
- Cấu trúc và cách thực thi chương trình
- Tập ký tự, từ khóa, quy tắc đặt tên
- Câu lệnh, chú thích
- Kiểu dữ liệu cơ sở
- Biến, hằng, biểu thức
- Toán tử, ép kiểu
- Các hàm thư viện C/C++ chuẩn
Nhập môn lập trình 3
1. Lịch sử của ngôn ngữ C/C++ 
 C được tạo bởi Dennis Ritchie ở Bell Telephone
Laboratories vào năm 1972.
 Vào năm 1983, học viện chuẩn quốc gia Mỹ
(American National Standards Institute - ANSI)
thành lập một tiểu ban để chuẩn hóa C được
biết đến như ANSI Standard C
 C++ được xây dựng trên nền tảng ANSI
Standard C
 C++ là một ngôn ngữ lập trình hướng đối tượng,
nó bao hàm cả ngôn ngữ C
Nhập môn lập trình 4
2. Kỹ thuật để giải quyết một bài toán 
 Một chương trình máy tính được thiết kế để giải
quyết một bài toán nào đó. Vì vậy, những bước
cần để tìm kiếm lời giải cho một bài toán cũng
giống như những bước cần để viết một
chương trình.
 Các bước gồm:
 Xác định yêu cầu của bài toán
 Đưa ra thuật toán (dùng mã giả, hoặc lưu đồ)
 Cài đặt (viết) chương trình
 Thực hiện chương trình và kiểm chứng
Nhập môn lập trình 5
3.Các bước trong chu trình phát triển 
chương trình
Nhập môn lập trình 6
3.Các bước trong chu trình phát triển 
chương trình
 Nhập mã nguồn (source code)
 Mã nguồn là tập lệnh dùng để chỉ dẫn máy
tính thực hiện công việc do người lập trình
đưa ra
 Tập tin mã nguồn có phần mở rộng .cpp
(C++)
 Biên dịch mã nguồn (compile)
 Chương trình viết bằng ngôn ngữ cấp cao
C/C++ được biên dịch sang mã máy bằng
một chương trình dịch(compiler)
Nhập môn lập trình 7
3.Các bước trong chu trình phát triển 
chương trình
 Liên kết các tập tin đối tượng tạo các tập tin
thực thi (executable file).
 C/C++ có một thư viện hàm được tạo sẵn
 Tập tin đối tượng do trình biên dịch tạo ra
kết hợp với mã đối tượng để tạo tập tin thực
thi, quá trình này được tạo bởi bộ liên kết
(Linker)
 Thực hiện chương trình
Nhập môn lập trình 8
3.Các bước trong chu trình phát triển 
chương trình
 Thực hiện chương trình
 Chương trình nguồn được biên dịch và liên
kết sẽ tạo nên tập tin thực thi và thực thi tại
dấu nhắc hệ thống
 Nếu chương trình có lổi phải được chỉnh sửa
và biên dịch lại.
 Quá trình 4 bước sẽ được lập lại cho đến khi
tập tin thực thi thực hiện đúng yêu cầu bài
toán
Nhập môn lập trình 9
4. Khảo sát một chương trình C/C++ đơn 
giản
// my first program in C/C++ 
#include 
#include 
int main() 
{ 
cout << "Hello World!"; //Output “Hello World!” 
getch(); 
return 0; 
} 
Nhập môn lập trình 10
4. Khảo sát một chương trình C/C++ đơn 
giản
// my first program in C/C++ :
dòng chú thích, không ảnh hưởng đến hoạt động
của chương trình
#include :
Các lệnh bắt đầu bằng dấu # gọi là chỉ thị tiền xử lý
(preprocessor)
Nhập môn lập trình 11
4. Khảo sát một chương trình C/C++ đơn 
giản
int main():
 Hàm main là điểm mà tất cả các chương trình 
C/C++ bắt đầu thực hiện.
 Hàm main không phụ thuộc vào vị trí của hàm
 Nội dung trong hàm main luôn được thực hiện 
đầu tiên khi chương trình được thực thi
 Chương trình C/C++ phải tồn tại hàm main()
 Nội dung của hàm main() tiếp sau phần khai 
báo chính thức đặt trong cặp dấu { }
Nhập môn lập trình 12
4. Khảo sát một chương trình C/C++ đơn 
giản
 cout << "Hello World!“:
Đây là một lệnh nằm trong phần thân của hàm
main
 Cout: là một dòng (stream) xuất chuẩn C/C++
được định nghĩa trong thư viện iostream.h Khi
dòng lệnh thưc thi thì dòng lệnh Hello Word!
được xuất ra màn hình
 getch(): dùng để chờ nhập một ký tự từ bàn
phím.
 return 0: lệnh kết thúc hàm main trả về mã đi
sau nó.
Nhập môn lập trình 13
5. Các chú thích
 Các chú thích được các lập trình viên sử dụng
để ghi chú hay mô tả trong các phần của chuong
trình.
 Trong C/C++ có hai cách để chú thích:
 Chú thích dòng: dùng cập dấu //.
 Chú thích khối (chú thích trên nhiều dòng)
dùng cặp /* ... */.
Nhập môn lập trình 14
5. Các chú thích
/* My second program in C/C++ with more comments 
Author: Novice programmer 
Date: 01/01/2008 
*/ 
#include 
#include 
int main() 
{ 
cout << "Hello World! "; // output Hello World! 
cout << "I hate C/C++."; // output I hate C/C++. 
getch(); 
return 0; 
} 
Nhập môn lập trình 15
6. Cấu trúc của một chương trình C/C++
 Cấu trúc một chương trình C/C++ gồm: các tiền 
xử lý, khai báo biến toàn cục, hàm main
Nhập môn lập trình 16
6. Cấu trúc của một chương trình C/C++
Nhập môn lập trình 17
7. Các tập tin thư viện thông dụng
 Đây là các tập tin chứa định nghĩa các hàm
thông dụng khi lập trình C/C++.
 Muốn sử dụng các hàm trong các tập tin
header này thì phải khai báo #include
 ở phần đầu của chương trình, với
FileName.h là tên tập tin thư viện.
Nhập môn lập trình 18
7. Các tập tin thư viện thông dụng
 Các tập tin thư viện thông dụng gồm:
1. Stdio.h(C), iostream.h(C++): định nghĩa các
hàm vào ra chuẩn như các hàm xuất dữ liệu
(printf())/cout), nhập giá trị cho biến
(scanf())/cin), nhận ký tự từ bàn phím
(getc()), in ký tự ra màn hình (putc()), nhập
một chuỗi ký tự từ bàm phím (gets()), xuất
chuỗi ký tự ra màn hình (puts())
2. Conio.h: định nghĩa các hàm vào ra trong chế
độ DOS, như clrscr(), getch(), 
Nhập môn lập trình 19
7. Các tập tin thư viện thông dụng
1. math.h: Định nghĩa các hàm toán học như:
abs(), sqrt(), log(), log10(), sin(), cos(), tan(),
acos(), asin(), atan(), pow(), exp(), 
2. alloc.h: định nghĩa các hàm vào ra cấp thấp
gồm các hàm open(), _open(), read(),
_read(), close(), _close(), creat(), _creat(),
creatnew(), eof(), filelength(), lock(), 
Nhập môn lập trình 20
BIỂU THỨC
(Expressions)
Nhập môn lập trình 21
1. Khái niệm về biểu thức
Biểu thức là một sự kết hợp giữa các toán tử
(operator) và các toán hạng (operand) theo
đúng một trật tự nhất định.
Mỗi toán h