Bài giảng Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác-Lênin - Nguyễn Thái Sơn

TS.NguyÔn Th¸i S¬n (§HQGHN, 0946401986, thaison@vnu.edu.vn) 11/2008 
 1 
MỤC LỤC 
Chƣơng Nội dung Trang 
Mở đầu Nhập môn Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác-
Lênin 
2 
1 Chủ nghĩa duy vật biện chứng 23 
2 Phép biện chứng duy vật 43 
3 Chủ nghĩa duy vật lịch sử 87 
4 Học thuyết giá trị 119 
5 Học thuyết giá trị thặng dƣ 138 
6 Học thuyết về chủ nghĩa tƣ bản độc quyền và chủ nghĩa tƣ 
bản độc quyền nhà nƣớc 
175 
7 Sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân và cách mạng xã 
hội chủ nghĩa 
195 
8 Những vấn đề chính trị-xã hội có tính quy luật trong tiến 
trình cách mạng xã hội chủ nghĩa 
229 
9 Chủ nghĩa xã hội- hiện thực và triển vọng 258-273 
1 Phần thứ nhất. Triết học Mác-Lênin 2-118 
2 Phần thứ hai. Kinh tế chính trị Mác-Lênin 119-194 
3 Phần thứ ba. Chủ nghĩa xã hội khoa học 195-273 
TS.NguyÔn Th¸i S¬n (§HQGHN, 0946401986, thaison@vnu.edu.vn) 11/2008 
 2 
TS.NguyÔn Th¸i S¬n (§HQGHN, 0946401986, thaison@vnu.edu.vn) 11/2008 
 3 
 CHƢƠNG MỞ ĐẦU. NHẬP MÔN 
NHỮNG NGUYÊN LÝ CƠ BẢN CỦA CHỦ NGHĨA MÁC-LÊNIN 
I. KHÁI LƢỢC VỀ CHỦ NGHĨA MÁC-LÊNIN 
1. Chủ nghĩa Mác-Lênin và ba bộ phận cấu thành 
a. Chủ nghĩa Mác-Lênin 
Chủ nghĩa Mác-Lênin là “hệ thống các quan điểm và học thuyết”1 khoa học, gồm 
triết học, kinh tế chính trị và chủ nghĩa xã hội khoa học của C.Mác và Ph.Ăngghen, do 
V.I.Lênin bảo vệ và phát triển. Chủ nghĩa đó hình thành trên cơ sở kế thừa và phát triển 
biện chứng những giá trị lịch sử tƣ tƣởng nhân loại để giải thích, nhận thức thực tiễn 
thời đại; là thế giới quan duy vật biện chứng và phƣơng pháp luận biện chứng duy vật 
của nhận thức khoa học và thực tiễn cách mạng; là khoa học về sự nghiệp tự giải phóng 
giai cấp vô sản, giải phóng nhân dân lao động và giải phóng con ngƣời, về những quy 
luật chung nhất của cách mạng xã hội chủ nghĩa, xây dựng chủ nghĩa xã hội và chủ 
nghĩa cộng sản, tạo nên hệ tƣ tƣởng khoa học của giai cấp công nhân. 
b. Ba bộ phận lý luận cơ bản cấu thành chủ nghĩa Mác-Lênin 
 - Nội dung chủ nghĩa Mác-Lênin bao gồm hệ thống tri thức phong phú2 bao 
quát nhiều lĩnh vực với những giá trị lịch sử, thời đại và khoa học to lớn; nhƣng triết 
học, kinh tế chính trị và chủ nghĩa xã hội khoa học là những bộ phận lý luận quan 
trọng nhất. Triết học là hệ thống tri thức chung nhất về thế giới, về vị trí, vai trò của 
con ngƣời trong thế giới ấy. Kinh tế chính trị là hệ thống tri thức về những quy luật 
chi phối quá trình sản xuất và trao đổi tƣ liệu sinh hoạt vật chất trong đời sống xã hội 
mà trọng tâm của nó là những quy luật kinh tế của quá trình vận động, phát triển, diệt 
vong tất yếu của hình thái kinh tế-xã hội tƣ bản chủ nghĩa cũng nhƣ sự ra đời tất yếu 
của hình thái kinh tế-xã hội cộng sản chủ nghĩa. Chủ nghĩa xã hội khoa học là hệ 
thống tri thức chung nhất về cách mạng xã hội chủ nghĩa và quá trình hình thành, 
phát triển của hình thái kinh tế-xã hội cộng sản chủ nghĩa; về sứ mệnh lịch sử của 
giai cấp công nhân trong sự nghiệp xây dựng hình thái kinh tế-xã hội đó. 
1 V.I.Lênin: Toà n tập, 2005, t.26, tr.59 
2 Bao gồm triết học, kinh tế chính trị, chủ nghĩa xã hội khoa học, kinh tế, chính trị, văn hóa, lịch sử, quân sự v.v 
TS.NguyÔn Th¸i S¬n (§HQGHN, 0946401986, thaison@vnu.edu.vn) 11/2008 
 4 
- Giữa các bộ phận lý luận cấu thành chủ nghĩa Mác-Lênin có sự khác nhau 
tương đối, thể hiện ở chỗ chủ nghĩa xã hội khoa học không nghiên cứu những quy 
luật xã hội tác động trong tất cả hoặc trong nhiều hình thái kinh tế-xã hội nhƣ chủ 
nghĩa duy vật lịch sử, mà chỉ nghiên cứu các quy luật đặc thù của sự hình thành, phát 
triển của hình thái kinh tế-xã hội cộng sản chủ nghĩa. Chủ nghĩa xã hội khoa học 
cũng không nghiên cứu các quan hệ kinh tế nhƣ kinh tế chính trị, mà chỉ nghiên cứu 
các quan hệ chính trị-xã hội của chủ nghĩa xã hội và chủ nghĩa cộng sản. 
- Giữa các bộ phận lý luận cấu thành chủ nghĩa Mác-Lênin có sự thống nhất 
tương đối, thể hiện ở quan niệm duy vật về lịch sử mà tƣ tƣởng chính của nó là do sự 
phát triển khách quan của lực lƣợng sản xuất nên từ một hình thái kinh tế-xã hội này 
nảy sinh ra một hình thái kinh tế-xã hội khác tiến bộ hơn và chính quan niệm nhƣ thế 
đã thay thế sự lộn xộn, tùy tiện trong các quan niệm về xã hội trong các học thuyết 
trƣớc đó; thể hiện ở việc C.Mác và Ph.Ăngghen vận dụng thế giới quan duy vật biện 
chứng và phép biện chứng duy vật vào việc nghiên cứu kinh tế, từ đó sáng tạo ra học 
thuyết giá trị thặng dƣ để nhận thức chính xác sự xuất hiện, phát triển và diệt vong tất 
yếu của chủ nghĩa tƣ bản. Đến lƣợt mình, học thuyết giá trị thặng dƣ cùng với quan 
niệm duy vật về lịch sử đã đƣa sự phát triển của chủ nghĩa xã hội từ không tƣởng đến 
khoa học. Bởi vậy, chủ nghĩa Mác-Lênin “cung cấp cho loài ngƣời và nhất là cho 
giai cấp công nhân, những công cụ nhận thức vĩ đại”3 và “kiên định chủ nghĩa Mác-
Lênin, tƣ tƣởng Hồ Chí Minh là nền tảng tƣ tƣởng, kim chỉ nam cho hành động của 
Đảng”4. 
2. Khái lƣợc sự ra đời và phát triển của chủ nghĩa Mác-Lênin 
 a. Những điều kiện, tiền đề cho sự ra đời của chủ nghĩa Mác 
 - Điều kiện kinh tế-xã hội 
+ Vào cuối thế kỷ XVIII đến giữa thế kỷ XIX, cuộc cách mạng công nghiệp 
diễn ra ở nƣớc Anh, sau đó mau chóng lan rộng ra các nƣớc tây Âu tiên tiến. Cuộc 
cách mạng đó đã không những đánh dấu bƣớc chuyển từ sản xuất thủ công sang sản 
xuất công nghiệp, làm cho phƣơng thức sản xuất tƣ bản chủ nghĩa trở thành hệ thống 
3 V.I.Lênin: Toà n tập, 2005, t.23, tr.54 
4 Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện Đại hội Đại biểu toà n quốc lần thứ X.. Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2006, tr.260 
TS.NguyÔn Th¸i S¬n (§HQGHN, 0946401986, thaison@vnu.edu.vn) 11/2008 
 5 
kinh tế thống trị, tính hơn hẳn của chế độ tƣ bản so với chế độ phong kiến thể hiện rõ 
nét, mà còn làm thay đổi sâu sắc cục diện xã hội mà trƣớc hết là sự hình thành và 
phát triển của giai cấp vô sản. 
Đồng thời với sự phát triển đó, mâu thuẫn vốn có, nội tại nằm trong phƣơng 
thức sản xuất tƣ bản chủ nghĩa ngày càng thể hiện sâu sắc và gay  ... h chủ nghĩa Mác-
Lênin để cuối cùng đi theo con đƣờng chủ nghĩa dân chủ xã hội. 
Về tổ chức. Chế độ tập trung trong Đảng bị phá hoại, không những làm cho 
Đảng mất khả năng của bộ chỉ huy chiến đấu mà ngay mâu thuẫn trong đảng cũng 
không giải quyết nổi. Tính chất quan liêu, giáo điều bảo thủ rất nặng nề ở bộ phận lãnh 
đạo cấp cao của Đảng và nhà nƣớc tác động to lớn đến đời sống xã hội. Nhân danh cải 
tổ với khẩu hiệu dân chủ hoá, công khai hóa trong bộ phận lãnh đạo cấp cao đã hình 
thành các phe nhóm. Với chiêu bài phi chính trị lực lƣợng vũ trang, quân đội có nhiệm 
vụ bảo vệ tổ quốc chứ không thuộc đảng phái nào để tách lực lƣợng vũ trang khỏi sự 
lãnh đạo của Đảng Cộng sản, từng bƣớc vô hiệu hoá và giải tán Đảng Cộng sản. Sự 
phân liệt Đảng Cộng sản thành các phe nhóm chính trị khác nhau, nhiều tổ chức, đảng 
phái chính trị ra đời đấu tranh giành quyền lực chính trị. Khuynh hƣớng dân tộc ly 
khai nảy sinh, những cuộc xung đột đẫm máu xảy ra tạo môi trƣờng cho các lực lƣợng 
phản động trỗi dậy, xã hội mất phƣơng hƣớng gây thảm hoạ cho nhân dân. 
Lực lƣợng phản bội trong nƣớc tìm chỗ dựa từ các chính phủ tƣ sản bên ngoài, 
các thế lực chống chủ nghĩa xã hội cũng xem đây là cơ hội tốt để thực hiện ý đồ 
“diễn biến hoà bình”. Chúng ra sức cổ vũ lôi kéo những phần tử cơ hội, phản bội giữ 
địa vị cao ở các cơ quan đảng, nhà nƣớc để đƣa đất nƣớc theo xu hƣớng tƣ bản. Khi 
bộ phận lãnh đạo tối cao đã liên kết với lực lƣợng đế quốc bên ngoài thì chủ nghĩa xã 
hội theo mô hình Xôviết dễ dàng sụp đổ. 
Vậy chủ nghĩa xã hội sụp đổ có phải là tất yếu lịch sử? Trong bối cảnh chủ 
nghĩa xã hội mô hình Xôviết trì trệ và khủng hoảng thì cải cách, cải tổ, đổi mới là tất 
yếu mới có thể đƣa đất nƣớc ra khỏi khủng hoảng. Nhƣng sự sụp đổ của chủ nghĩa xã 
TS.NguyÔn Th¸i S¬n (§HQGHN, 0946401986, thaison@vnu.edu.vn) 11/2008 
 279 
hội không thể là tất yếu vì thực tế ở những nƣớc xã hội chủ nghĩa khác qua cải cách 
đổi mới đã đƣa đất nƣớc từng bƣớc thoát khỏi khó khăn. khủng hoảng nhƣ Trung 
Quốc, Việt Nam. Vấn đề là ở chỗ cải cách, cải tổ, đổi mới nhƣ thế nào, cần phải giữ 
vững nguyên tắc nào mà thôi. 
III. TRIỂN VỌNG CỦA CHỦ NGHĨA XÃ HỘI 
1. Chủ nghĩa tƣ bản không phải là tƣơng lai của xã hội loài ngƣời 
a. Bản chất của chủ nghĩa tƣ bản không thay đổi 
C.Mác và Ph.Ăngghen đã từng đánh giá rất cao vai trò lịch sử của giai cấp tƣ 
sản và chủ nghĩa tƣ bản. Trong tác phẩm Tuyên ngôn của đảng cộng sản, các ông viết 
“giai cấp tƣ sản đã đóng vai trò hết sức cách mạng trong lịch sử”; song các ông cũng 
dự báo và chứng minh những dự báo của mình “sự sụp đổ của giai cấp tƣ sản và sự 
thắng lợi của giai cấp vô sản đều là tất yếu nhƣ nhau”. 
Vận dụng quan điểm, phƣơng pháp luận của chủ nghĩa Mác-Lênin trong tác 
phẩm “Chủ nghĩa đế quốc giai đoạn tột cùng của chủ nghĩa tƣ bản” chỉ ra những mâu 
thuẫn, xu hƣớng vận động của chủ nghĩa tƣ bản đến chủ nghĩa đế quốc là giai đoạn 
“tột cùng”, ăn bám và giãy chết và là phòng chờ của chủ nghĩa xã hội. Nhƣng tình 
hình thực tế trong mấy thập niên vừa qua, chủ nghĩa tƣ bản ngày nay phát triển rất 
mạnh do biết tự điều chỉnh và thích ứng, biết tìm bí quyết để sống lại từ con đƣờng 
cùng. Chủ nghĩa tƣ bản còn khả năng để phát triển nhƣng bản chất của chủ nghĩa tƣ 
bản thì không thay đổi, những mâu thuẫn của chủ nghĩa tƣ bản, bản thân nó không 
thể khắc phục nổi, đó là tình trạng khủng hoảng kinh tế, ngoài khủng hoảng mang 
tính chu kỳ ra còn có khủng hoảng cơ cấu, khủng hoảng thể chế, khủng hoảng tài 
chính tiền tệ v.v. Các loại khủng hoảng và những khó khăn của chủ nghĩa tƣ bản đã 
dẫn tới hàng loạt vấn đề xã hội nảy sinh nhƣ tình trạng thất nghiệp, nghèo khó và 
chênh lệch giàu nghèo xã hội, mâu thuẫn dân tộc tăng lên, trật tự xã hội hỗn loạn, 
hoạt động tội phạm gia tăng v.v. Chủ nghĩa tƣ bản ngày nay dù đã có những điều 
chỉnh nhƣng vẫn là “một thế giới không thể chấp nhận” nhƣ Renê Duynông khẳng 
định trong cuốn sách của mình. 
b. Các yếu tố xã hội chủ nghĩa đang nảy sinh trong lòng chủ nghĩa tƣ bản 
TS.NguyÔn Th¸i S¬n (§HQGHN, 0946401986, thaison@vnu.edu.vn) 11/2008 
 280 
Theo quan điểm của C.Mác “sự thay thế của các hình thái kinh tế-xã hội là một 
quá trình lịch sử-tự nhiên”. Chủ nghĩa tƣ bản và chủ nghĩa xã hội với tƣ cách là hai 
hình thái kinh tế xã hội khác nhau, kế tiếp nhau, xã hội trƣớc tất yếu bị xã hội sau thay 
thế, xã hội sau vừa phủ nhận xã hội trƣớc vừa kế thừa và phát triển những thành tựu 
mà xã hội trƣớc tạo ra. Chủ nghĩa tƣ bản ngày nay đã phát triển đến giai đoạn cao nhất 
của nó- chủ nghĩa tƣ bản độc quyền nhà nƣớc- đã gần với chủ nghĩa xã hội hơn. Theo 
V.I. Lênin chủ nghĩa tƣ bản độc quyền nhà nƣớc là sự chuẩn bị đầy đủ nhất cho chủ 
nghĩa xã hội, là giai đoạn trƣớc của chủ nghĩa xã hội. Chủ nghĩa tƣ bản ngày nay đã 
tạo ra nền sản xuất lớn với khoa học công nghệ ngày càng hiện đại, sự phát triển xã hội 
hoá sản xuất đang “nẩy mầm” những nhân tố của chủ nghĩa xã hội. Sự xuất hiện 
những công ty cổ phần trong phƣơng thức sản xuất tƣ bản chủ nghĩa, sự tăng lên của 
nó và những nhân tố xã hội chủ nghĩa khác có nghĩa là sự phát triển của quá trình lịch 
sử tự nhiên trong đó chủ nghĩa tƣ bản bắt đầu quá độ sang phƣơng thức sản xuất mới. 
Trong xã hội tƣ bản hiện đại, về mặt sở hữu, sự xuất hiện quốc hữu hoá, chế độ hợp 
tác, công ty cổ phần, nhà nƣớc đóng vai trò điều tiết quản lý về vốn, nguồn lao động 
tham gia quản lý xí nghiệp ở mức độ khác nhau, sự rút ngắn khoảng cách giữa thành 
thị và nông thôn, lao động trí óc với lao động chân tay, tính dân chủ và xã hội của nhà 
nƣớc tăng lên v.v tất cả những cái đó nếu không nói đó là những nhân tố của chủ nghĩa 
xã hội ở mức độ nhất định, thì đó cũng là sự chuẩn bị điều kiện vật chất cho chủ nghĩa 
xã hội. Tuy nhiên điều đó vẫn chƣa vƣợt ra khỏi cái khung tƣ bản chủ nghĩa, sự biến 
đổi về lƣợng chƣa chuyển thành sự biến đổi về chất, vẫn là chủ nghĩa tƣ bản. 
c.Tính đa dạng các xu hƣớng phát triển của thế giới đƣơng đại 
Sau cách mạng Tháng Mƣời nhất là từ sau chiến tranh thế giới thứ hai, với sự 
tồn tại hai hệ thống kinh tế xã hội đối lập nhau đã tác động đến sự lựa chọn con 
đƣờng phát triển của các dân tộc. 
Ở các nƣớc vốn trƣớc đây là thuộc địa của chủ nghĩa đế quốc sau khi giành 
độc lập đã, đang lựa chọn con đƣờng phát triển của dân tộc mình. Con đƣờng tƣ bản 
tƣ nghĩa trong những điều kiện nhất định đã đem lại những thành công cho một số 
nƣớc còn phần lớn cách nƣớc khác không thoát khỏi đói nghèo, nợ nần chồng chất. 
TS.NguyÔn Th¸i S¬n (§HQGHN, 0946401986, thaison@vnu.edu.vn) 11/2008 
 281 
Ngay ở các nƣớc tƣ bản phát triển cũng nảy sinh xu hƣớng phát triển “phi tƣ 
bản”, “hậu tƣ bản”, xu hƣớng xã hội dân chủ v.v điều này chứng tỏ chủ nghĩa tƣ bản 
không phải là “xã hội tốt đẹp cuối cùng”, không phải là tƣơng lai của loài ngƣời mà 
nó sẽ phải bị thay thế. 
2. Chủ nghĩa xã hội- tƣơng lai của xã hội loài ngƣời 
a. Sự sụp đổ của Liênxô và các nƣớc Đông Âu không có nghĩa là sự cáo 
chung của chủ nghĩa xã hội 
Cuối những năm 80 đầu những năm 90 của thế kỷ XX, sự kiện Liênxô, Đông 
Âu sụp đổ, phong trào xã hội chủ nghĩa thế giới bị tổn thất nghiêm trọng. Kẻ thù thì 
vội vã vui mừng cho đó là sự cáo chung của chủ nghĩa xã hội, sự cáo chung của chủ 
nghĩa Mác, còn ngƣời dân cũng không khỏi hoang mang bối rối. Sự thật, sự tan rã 
của Liên xô, Đông Âu không phải là sự thất bại của chế độ và nguyên tắc cơ bản của 
chủ nghĩa xã hội mà chỉ là sự thất bại của một mô hình thực tiễn nhất định. Mô hình 
chủ nghĩa xã hội kiểu Liênxô, mô hình chủ nghĩa xã hội cứng nhắc, nó không đồng 
nghĩa với sự sụp đổ của chủ nghĩa xã hội với tính cách là một hình thái kinh tế-xã hội 
mà loài ngƣời đang vƣơn tới. Sự sụp đổ của Liênxô và Đông Âu cũng không vì thế 
mà thay đổi nội dung, tính chất của thời đại. Thời đại ngày nay vẫn là thời đại quá độ 
từ chủ nghĩa tƣ bản lên chủ nghĩa xã hội, sự tan rã của chủ nghĩa xã hội ở Liênxô và 
Đông Âu chỉ chứng tỏ tính quanh co, phức tạp của sự phát triển xã hội mà thôi. 
b. Các nƣớc xã hội chủ nghĩa còn lại tiến hành cải cách mở cửa, đổi mới 
và ngày càng thu đƣợc những thành tựu to lớn 
Trong bối cảnh Liênxô và các nƣớc xẫ hội chủ nghĩa Đông Âu sụp đổ, thì ở 
một số nƣớc xã hội chủ nghĩa khác điển hình là Trung Quốc và Việt Nam đã tiến 
hành đổi mới, cải cách mở cửa thành công, đã đƣa đất nƣớc vƣợt qua khó khăn 
khủng hoảng và đạt đƣợc những thành tựu to lớn. Trên cơ sở kiên trì, vận dụng sáng 
tạo chủ nghĩa Mác - Lênin vào điều kiện cụ thể của nƣớc mình, trong qua trình đổi 
mới, cải cách, mở cửa đã giữ vững nguyên tắc, đảm bảo sự lãnh đạo của Đảng Cộng 
sản đối với nhà nƣớc và xã hội. Để giữ vững vai trò lãnh đạo, Đảng phải tự đổi mới 
theo hƣớng dân chủ, khoa học phù hợp với điều kiện cụ thể của nƣớc mình. 
TS.NguyÔn Th¸i S¬n (§HQGHN, 0946401986, thaison@vnu.edu.vn) 11/2008 
 282 
 Đã từ bỏ mô hình kinh tế kế hoạch tập trung chuyển sang kinh tế thị trƣờng, 
thừa nhận sự tồn tại của các thành phần kinh tế, đa dạng hoá các hình thức sở hữu, 
lấy hình thức phân phối theo lao động là nguyên tắc chủ yếu. Xây dựng nhà nƣớc 
pháp quyền xã hội chủ nghĩa phù hợp với điều kiện hội nhập quốc tế. Nhà nƣớc quản 
lí vĩ mô, giảm dần sự can thiệp vi mô, thực hiện chế độ dân chủ, công khai minh 
bạch. Xác định con đƣờng đi lên chủ nghĩa xã hội là con đƣờng khó khăn lâu dài, trải 
qua nhiều giai đoạn. 
Sau hơn 30 năm (1978) cải cách, mở cửa của Trung Quốc, hơn 20 năm (1986) 
đổi mới ở Việt Nam, Trung Quốc và Việt Nam đã đạt đƣợc những thành tựu to lớn, 
đƣợc cộng đồng quốc tế thừa nhận và đánh giá cao, vị thế của Trung Quốc và Việt 
Nam ngày càng đƣợc thế giới tôn trọng. Thành công của cải cách, mở cửa của Trung 
Quốc, đổi mới ở Việt Nam cũng là thắng lợi của chủ nghĩa Mác-Lênin, của chủ nghĩa 
xã hội. 
c. Sự xuất hiện xu hƣớng đi lên chủ nghĩa xã hội ở các nƣớc Mỹ Latinh 
Cùng với những thành công của công cuộc cải cách, đổi mới của Trung Quốc 
và Việt Nam, sự hồi phục của các Đảng Cộng sản ở các nƣớc xã hội chủ nghĩa trƣớc 
đây, ở Mỹ Latinh đã xuất hiện xu hƣớng thiên tả từ những năm 90 của thế kỷ XX và 
hiện nay không ngừng lớn mạnh. Thông qua bầu cử các lực lƣợng dân chủ, tiến bộ đã 
thành lập đƣợc chính phủ lên cầm quyền ở các nƣớc Mỹ Latinh nhƣ Vênêzuala, 
Nicaragoa, Bôlivia, Braxin, Acgentina v.v nhiều nƣớc đã tuyên bố lựa chọn con 
đƣờng xã hội chủ nghĩa. Mô hình chủ nghĩa xã hội nhiều nƣớc Mỹ Latinh lựa chọn 
tạo thành mô hình “chủ nghĩa xã hội Mỹ Latinh thế kỷ XXI”, mô hình này về đại thể 
có những nội dung cơ bản là Về tƣ tƣởng, lấy chủ nghĩa Mác, tƣ tƣởng tiến bộ của 
Ximôn Bôlivia, tƣ tƣởng nhân đạo thiên chúa giáo làm nền tảng. Về chính trị, nhấn 
mạnh tƣ tƣởng “dân chủ cách mạng” và chính quyền nhân dân, xây dựng mô hình xã 
hội theo đó nhân dân tham gia vào công việc của nhà nƣớc, thực hiện công bằng xã 
hội. Về kinh tế, chủ trƣơng thực hiện kinh tế nhiều thành phần trong đó kinh tế nhà 
nƣớc và hợp tác giữ vai trò chủ đạo, giành lại chủ quyền dân tộc đối với tài nguyên 
thiên nhiên đặc biệt là dầu mỏ, nƣớc sạch v.v thực hiện công bằng, giải quyết vấn đề 
TS.NguyÔn Th¸i S¬n (§HQGHN, 0946401986, thaison@vnu.edu.vn) 11/2008 
 283 
bất bình đẳng và phân hoá xã hội. Về đối ngoại, thúc đẩy khối đại đoàn kết Mỹ 
Latinh và quan hệ hữu nghị với tất cả các nƣớc, lấy hợp tác thay thế cạnh tranh, đấu 
tranh cho một thế giới đa cực dân chủ, chú trọng kinh nghiệm quốc tế của các nƣớc 
xã hội chủ nghĩa nhƣ Cu Ba, Việt Nam, Trung Quốc. Mô hình chủ nghĩa xã hội Mỹ 
Latinh tuy còn điểm này điểm khác, còn tiếp tục đƣợc nghiên cứu, theo dõi, nhƣng 
với sự xuất hiện mô hình đó chứng tỏ sức sống và khả năng phát triển của chủ nghĩa 
xã hội và lòng tin vào lý tƣởng cộng sản chủ nghĩa của nhân dân lao động. 
Tóm lại, tình hình thế giới đang vận động rất phức tạp, những diễn biến từ sau 
cách mạng Tháng Mƣời Nga đến nay cũng chứng tỏ dù phải trải qua những bƣớc 
quanh co phức tạp nhƣng loài ngƣời nhất định tiến tới chủ nghĩa xã hội, đó cũng 
chính là quy luật vận động khách quan của lịch sử. 
Câu hỏi ôn tập 
1. Sự ra đời hệ thống xã hội chủ nghĩa và những thành tựu của nó? 
2. Nguyên nhân dẫn đến khủng hoảng và sụp đổ của mô hình chủ nghĩa xã hội 
Xôviết? 
TÀI LIỆU THAM KHẢO 
1. Bộ Giáo dục và Đào tạo: Những Nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác-
Lênin. Nxb. Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2009; 
2. Bộ Giáo dục và Đào tạo: Chƣơng trình môn học Những nguyên lý cơ bản 
của chủ nghĩa Mác-Lênin, ban hành theo Quyết định số 52/2008/QĐ-BGDĐT ngày 
18/9/ 2008 của Bộ trƣởng Bộ Giáo dục và Đào tạo; 
 3. Bộ Giáo dục và Đào tạo: Dự thảo 5 Giáo trình Những nguyên lý cơ bản của 
chủ nghĩa Mác-Lênin, tháng 9/2008 (Tài liệu Tập huấn tháng 10 năm 2008); 
TS.NguyÔn Th¸i S¬n (§HQGHN, 0946401986, thaison@vnu.edu.vn) 11/2008 
 284 
 4. Bộ Giáo dục và Đào tạo: Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác-Lênin 
(Tài liệu phục vụ dạy và học Chƣơng trình các môn Lý luận chính trị trong các 
trƣờng đại học, cao đẳng). Nxb. Đại học Kinh tế quốc dân, Hà Nội, 2008; 
5. Hội đồng Trung ƣơng chỉ đạo biên soạn Giáo trình quốc gia các bộ môn 
khoa học Mác-Lênin, tƣ tƣởng Hồ Chí Minh: Giáo trình Triết học Mác-Lênin. Nxb. 
Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1999; 
6. Hội đồng Trung ƣơng chỉ đạo biên soạn Giáo trình quốc gia các bộ môn 
khoa học Mác-Lênin, tƣ tƣởng Hồ Chí Minh: Giáo trình Kinh tế chính trị Mác-Lênin. 
Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội; 
7. Hội đồng Trung ƣơng chỉ đạo biên soạn Giáo trình quốc gia các bộ môn 
khoa học Mác-Lênin, tƣ tƣởng Hồ Chí Minh: Giáo trình Chủ nghĩa xã hội khoa học. 
Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội; 
8. Hồ Chí Minh: Toàn tập. Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2002. Trọn bộ 12 tập 
9. C.Mác và Ph.Ăngghen: Toàn tập. Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2004. 
Trọn bộ 50 tập; 
 10. V.I.Lênin: Toàn tập. Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2005. Trọn bộ 55 
tập 
 11. Các nghiên cứu và bài giảng của các đồng nghiệp 
Chúc các em đạt đƣợc nhiều thành công 
trong mọi lĩnh vực của cuộc sống