Bài giảng Phương pháp nghiên cứu khoa học - Nguyễn Hữu Tân

6/12/2015
1
Phương pháp 
nghiên cứu khoa học
Trường Đại học Đà Lạt
Lớp Nghiệp vụ Sư phạm
Nguyễn Hữu Tân
1
Nghiên cứu khoa học là gì?
2
Nghiên cứu 
khoa học là gì?
Nghiên cứu khoa học là gì?
• Nghiên cứu khoa học (scientific research) là
hoạt động có ý thức của con người nhằm:
– khám phá ra những quy luật, bản chất hay thuộc
tính của sự vật, hay hiện tượng trong thế giới tự
nhiên và xã hội;
– sáng tạo ra các phương pháp, phương tiện kỹ
thuật mới để làm biến đổi sự vật phục vụ cho
mục tiêu hoạt động của con người.
3
Nghiên cứu khoa học là gì?
• Nghiên cứu khoa học là quá trình áp dụng
phương pháp khoa học để tìm ra các kiến
thức mới (tốt hơn, có thể thay thế cái cũ)
nhằm mô tả, giải thích hay dự báo các sự
vật, hiện tượng trong thế giới khách quan.
4
6/12/2015
2
Nghiên cứu khoa học là gì?
5
Phương pháp 
khoa học là gì?
Nghiên cứu khoa học là gì?
• Phương pháp khoa học (scientific method) là
quá trình tìm hiểu và khám phá một cách có
hệ thống các sự kiện và mối liên hệ giữa
chúng. Quá trình này thường gồm các bước:
– Nhận biết và xác định vấn đề.
– Hình thành các giả thuyết.
– Thu thập dữ liệu.
– Phân tích dữ liệu.
– Đưa ra các kết luận.
6
Tiến trình thực hiện 
một NCKH thường 
được xây dựng dựa 
trên quá trình này.
Nghiên cứu khoa học là gì?
• Nghiên cứu giáo dục (educational
research) là sự áp dụng phương pháp
khoa học để tìm hiểu, khảo sát các vấn đề
giáo dục; nhằm hướng đến các mục đích
khám phá, mô tả, giải thích, dự đoán,
và/hoặc kiểm soát các hiện tượng giáo
dục.
7
Nghiên cứu khoa học là gì?
• Các lĩnh vực nghiên cứu giáo dục:
– Học tập, giảng dạy
– Quản lý giáo dục
– Phát triển chương trình đào tạo
– Đo lường, đánh giá trong giáo dục
– Lịch sử, bối cảnh xã hội của giáo dục 
Tham khảo AERA (American Educational Research
Association)
8
6/12/2015
3
Nghiên cứu khoa học là gì?
9
Sản phẩm của 
nghiên cứu là gì?
Nghiên cứu khoa học là gì?
• Sản phẩm của nghiên cứu khoa học là tri
thức khoa học.
– Phân biệt tri thức khoa học với tri thức kinh
nghiệm.
• Khi nói đến NCKH, người ta quan tâm cả hai:
– Tri thức khoa học nào được tạo ra? (sản phẩm -
products)
– Tri thức khoa học đó được tạo ra bằng cách nào?
(tiến trình - process)
10
Nghiên cứu khoa học là gì?
• Một cách nhìn khác về sản phẩm của nghiên
cứu khoa học:
– Phát hiện (discovery).
– Phát minh (discovery).
– Sáng chế (invention).
Phát hiện & Phát minh: nhận ra cái vốn có.
Sáng chế: tạo ra cái chưa từng có.
11
Nghiên cứu khoa học là gì?
• Sản phẩm của đề tài nghiên cứu KHXHNV:
– Dạng I: Báo cáo khoa học, kết quả dự báo, mô
hình, qui trình, PPNC mới, sơ đồ, bản đồ, số liệu,
cơ sở dữ liệu và các sản phẩm khác.
– Dạng II: Bài báo, sách chuyên khảo và các sản
phẩm khác.
12
6/12/2015
4
Nghiên cứu khoa học là gì?
13
Hãy cho biết những sản
phẩm nghiên cứu trong lĩnh
vực nghiên cứu mà các anh
(chị) quan tâm hoặc đang
làm việc. Cho một số ví dụ
cụ thể.
Phân loại nghiên cứu khoa học
14
Nghiên cứu khoa 
học được phân loại 
như thế nào?
Phân loại nghiên cứu khoa học
• Phân loại theo chức năng hoặc mục tiêu
nghiên cứu:
– Nghiên cứu mô tả.
– Nghiên cứu giải thích.
– Nghiên cứu giải pháp.
– Nghiên cứu dự báo.
15
Phân loại nghiên cứu khoa học
• Một cách phân loại khác theo chức năng
hoặc mục tiêu nghiên cứu:
– Nghiên cứu mô tả (descriptive research)
– Nghiên cứu giải thích (explanatory research)
– Nghiên cứu khám phá (exploratory research)
– Nghiên cứu so sánh (comparative research)
– Nghiên cứu tương quan (correlational research)
16
6/12/2015
5
Phân loại nghiên cứu khoa học
• Phân loại theo các giai đoạn của nghiên cứu:
– Nghiên cứu cơ bản.
– Nghiên cứu ứng dụng.
– Nghiên cứu triển khai.
17
Phân loại nghiên cứu khoa học
• Một cách phân loại khác:
– Nghiên cứu lý thuyết (theoretical research).
• Nghiên cứu lý thuyết thuần túy.
• Nghiên cứu lý thuyết ứng dụng.
– Nghiên cứu thực tiễn (empirical research).
• Nghiên cứu hiện tượng thực tế.
• Nghiên cứu hiện tượng trong điều kiện có kiểm soát.
18
Phân loại nghiên cứu khoa học
• Phân loại nghiên cứu giáo dục:
– Nghiên cứu cơ bản (basic research).
– Nghiên cứu ứng dụng (applied research).
– Nghiên cứu đánh giá (evaluation research).
– Nghiên cứu hành động (action research).
– Nghiên cứu định hướng (orientational research).
19
Phân loại nghiên cứu khoa học
• Một cách phân loại khác trong NC giáo dục:
– Nghiên cứu định lượng (quantitative research).
• Dữ liệu thu thập dùng cho nghiên cứu chủ yếu là dữ
liệu định lượng (dữ liệu dạng số hoặc có thể mã hóa
đưa về dạng số).
– Nghiên cứu định tính (qualitative research).
• Dữ liệu thu thập dùng cho nghiên cứu chủ yếu là dữ
liệu định tính (dữ liệu không ở dạng số hoặc khó có thể
mã hóa đưa về dạng số).
20
6/12/2015
6
Đặc điểm nghiên cứu khoa học
• Một số đặc điểm quan trọng:
– Tính mới.
– Tính tin cậy.
– Tính khách quan.
– Tính thông tin.
– Tính kế thừa.
– Tính rủi ro.
– Tính cá nhân.
21
Tổ chức nghiên cứu khoa học
• Các hình thức tổ chức nghiên cứu khoa học:
– Đề tài nghiên cứu.
– Dự án nghiên cứu.
– Chương trình nghiên cứu.
– Đề án nghiên cứu.
22
Tổ chức nghiên cứu khoa học
• Việc hình thành hoặc lựa chọn đề tài có thể
dựa trên các tiêu chí:
– Đề tài có ý nghĩa khoa học (lý luận) không?
– Đề tài có ý nghĩa thực tiễn không?
– Đề tài có mang tính cấp thiết không?
– Việc thực hiện đề tài có khả thi không?
– Đề tài có phù hợp với sở thích, thế mạnh không?
23
Nguyên tắc nghiên cứu
• Các nguyên tắc thực hiện NC (giáo dục):
– Nguyên tắc hợp pháp.
– Nguyên tắc đạo đức.
– Nguyên tắc triết học.
– Nguyên tắc về cách thực hiện.
24
6/12/2015
7
Nguyên tắc nghiên cứu
• Nguyên tắc hợp pháp (Legal principles),liên 
quan đến đối tượng tham gia nghiên cứu (đối 
tượng cung cấp dữ liệu):
– Không gây tổn hại cho đối tượng tham gia.
– Bảo đảm bảo mật cho đối tượng tham gia.
– Không xâm phạm quyền lợi vật chất của đối 
tượng tham gia.
25
Nguyên tắc nghiên cứu
• Nguyên tắc đạo